داشتن بیماری کرون به این معنا نیست که نمی توانید بارداری سالمی داشته باشید. بسیاری از مادرانی که به این بیماری مبتلا هستند، با رعایت دقیق دستورات پزشک و پایبندی به برنامه درمانی، با وجود بیماری کرون در بارداری، دوران سالم و زایمان موفقی را پشت سر می گذارند. نکته کلیدی در این مسیر، مراقبت مستمر پزشکی و همکاری نزدیک با پزشک متخصص گوارش و متخصص زنان و زایمان است.
در این مقاله در مورد این بیماری و اقدامات لازم پس از باردارشدن توضیح خواهیم داد.
ارتباط بین بیماری کرون و بارداری چیست؟
اگر بیماری کرون شما در مرحله فعال قرار داشته باشد، ممکن است احتمال باردار شدن کاهش پیدا کند. اما زمانی که بیماری در وضعیت خاموش یا “رمیشن” (remission) باشد، شانس بارداری افزایش پیدا می کند. بنابراین، بهترین زمان برای اقدام به بارداری، زمانی است که بیماری تحت کنترل قرار دارد.
تأثیر داروها بر قدرت باروری
- اگر پدر آینده داروی سولفاسالازین (مانند آزولفیدین) برای کنترل بیماری کرون مصرف می کند، باید از پزشکش بخواهد داروی جایگزین تجویز کند، چون این دارو می تواند تعداد اسپرم ها را کاهش دهد.
- متوترکسات (Methotrexate)، دارویی خطرناک برای جنین است. این دارو نه تنها در دوران بارداری بلکه حتی تا سه ماه پیش از اقدام به بارداری نیز نباید مصرف شود. این مسئله برای هر دو والد صدق می کند. به ویژه برای زنان، مصرف متوترکسات در بارداری می تواند منجر به مرگ جنین یا نقص های مادرزادی شود. همچنین، اگر پس از زایمان همچنان از این دارو استفاده می کنید، نباید به نوزاد شیر دهید.
احتمال انتقال بیماری کرون در بارداری به فرزند
اگر هر دو والد مبتلا به بیماری های التهابی روده (IBD) باشند، احتمال اینکه کودک هم به این بیماری ها مبتلا شود حدود 33% (یک سوم) است. در صورتی که فقط یکی از والدین مبتلا به بیماری کرون باشد، این احتمال به حدود 9% کاهش پیدا می کند.
بیماری کرون در بارداری چه تأثیری بر این دوران دارد؟
در برخی از زنان، بارداری باعث کاهش علائم بیماری کرون می شود. یکی از دلایل این موضوع می تواند تغییرات سیستم ایمنی بدن در دوران بارداری باشد. در واقع، برای اینکه بدن مادر جنین را به عنوان یک “جسم خارجی” پس نزند، سیستم ایمنی تا حدودی سرکوب می شود و این تغییر ممکن است در کاهش علائم بیماری کرون در بارداری مؤثر باشد.
همچنین بارداری می تواند از شعله ور شدن های بعدی بیماری جلوگیری کند یا نیاز به جراحی را در آینده کاهش دهد. یکی از دلایل احتمالی این موضوع، تولید هورمونی به نام رِلاکسین در دوران بارداری است. این هورمون جلوی انقباضات زودرس رحم را می گیرد و ممکن است از ایجاد بافت اسکار (زخم) در دستگاه گوارش نیز جلوگیری کند.
آیا با وجود بیماری کرون، بارداری طبیعی ممکن است؟
زنان مبتلا به بیماری کرون، در صورت کنترل بیماری، می توانند همانند زنان سالم زایمان طبیعی داشته باشند. اما در مواردی که بیماری فعال است، خطراتی مانند مواردی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
- افزایش احتمال سقط جنین
- زایمان زودرس
- یا حتی مرده زایی (stillbirth)
افزایش پیدا می کند. حتی در صورت خاموش بودن بیماری، آمار سقط در زنان باردار مبتلا به کرون کمی بیشتر از زنان سالم است.
درمان بیماری کرون در بارداری چگونه است؟
یکی از مهم ترین موضوعات برای زنان مبتلا به کرون در بارداری، مدیریت مصرف داروهاست. چه با بیماری کرون و چه بدون آن، باید هر دارویی را پیش از مصرف با پزشک در دوران بارداری بررسی کنید.
کدام داروها جهت درمان بیماری کرون در بارداری ممنوع اند؟
- آنتی بیوتیک ها و متوترکسات جزو داروهایی هستند که باید کاملا در بارداری پرهیز شوند؛ چراکه می توانند به جنین آسیب برسانند.
کدام داروها جهت درمان بیماری کرون در بارداری قابل مصرف اند؟
- داروهای سرکوب کننده ایمنی (مثل ایمیونومدولاتورها) در دُزهای معمول، خطر خاصی در بارداری ایجاد نمی کنند (به جز متوترکسات).
- داروهای آمینوسالیسیلات (5-ASA) مانند مسالازین، بالسالازید، اولسالازین و سولفاسالازین، برای جنین بی خطر هستند، ولی ممکن است در دوران شیردهی باعث اسهال نوزاد شوند.
- اگر در حال مصرف سولفاسالازین هستید، باید حتما از مکمل اسیدفولیک بیشتری استفاده کنید، چون این دارو جذب اسیدفولیک را کاهش می دهد و کمبود آن ممکن است منجر به نقایص مادرزادی در لوله عصبی جنین شود (مانند اسپینا بیفیدا).
مصرف استروئیدها و بایولوژیک ها
- اگر بیماری شما کنترل نشده و مجبور به استفاده از استروئیدهایی مانند پردنیزولون هستید، پزشک تلاش می کند کمترین دوز ممکن را تجویز کند. اگر در دوران شیردهی از استروئید با دوز متوسط یا بالا استفاده می کنید، باید نوزاد توسط پزشک اطفال به طور منظم پایش شود.
- داروهای بیولوژیک مثل آدالیمومب (همیرا) و اینفلیکسیمب (رمیکید) و مشابه های آن، تا امروز برای دوران بارداری بی خطر شناخته شده اند.
آیا می توان برای فرد مبتلا به بیماری کرون در بارداری آزمایش ها و تصویربرداری های گوارشی انجام داد؟
اگر باردار هستید و نیاز به بررسی بیشتر برای بیماری کرون دارید، برخی آزمایش ها را می توان با خیال راحت انجام داد:
- کولونوسکوپی
- سیگموئیدوسکوپی
- آندوسکوپی فوقانی
- بیوپسی رکتال
- سونوگرافی شکم
اما عکس برداری با اشعه ایکس یا سی تی اسکن فقط در مواقع ضروری باید انجام شود. MRI در دوران بارداری معمولا بی خطر تلقی می شود.
آیا جراحی بیماری کرون در بارداری تأثیر می گذارد؟
برخی از زنان مبتلا به بیماری کرون ناچار به انجام جراحی برای برداشتن بخشی از روده (به نام رِسِکشن روده) می شوند. خوشبختانه، زنانی که این نوع جراحی را انجام داده اند، معمولا در دوران بارداری دچار مشکل خاصی نمی شوند و می توانند بارداری سالمی را تجربه کنند.
جراحی ایلئوستومی و تأثیر آن بر باروری
یکی دیگر از روش های درمانی بیماری کرون، ایلئوستومی است. در این عمل، انتهای روده کوچک از طریق یک سوراخ روی شکم (به نام استوما) به بیرون آورده می شود تا مواد زائد بدن مستقیما وارد یک کیسه مخصوص شوند.
در مورد زنانی که ایلئوستومی دارند، مطالعات نشان داده که ممکن است کمی کاهش در قدرت باروری وجود داشته باشد. برای این دسته از بیماران، بهتر است حداقل یک سال پس از جراحی صبر کنند و سپس برای بارداری اقدام کنند. این کار کمک می کند تا خطراتی مانند:
- افتادگی استوما
- یا انسداد مسیر دفع در دوران بارداری
کاهش پیدا کند. از آنجا که رحم در دوران بارداری بزرگ می شود و به اندام های اطراف فشار وارد می کند، وجود استوما در شکم می تواند در صورت آمادگی ناکافی بدن، دچار آسیب یا گرفتگی شود.
وجود فیستول یا آبسه و نوع زایمان
یکی از عوارض شایع بیماری کرون، فیستول ها هستند؛ یعنی ارتباط غیرطبیعی بین دو اندام بدن، مثلا بین روده و پوست یا بین واژن و روده. برخی بیماران نیز ممکن است آبسه هایی (کیسه های پر از چرک) در نواحی پایین لگن یا اطراف مقعد و واژن داشته باشند.
در این موارد، زایمان طبیعی ممکن است خطرناک باشد و پزشک معمولا توصیه می کند که زایمان از طریق سزارین (C-section) انجام شود. دلیل این توصیه آن است که فشار ناشی از زایمان طبیعی ممکن است مشکلات زیر را به وجود آورد:
- باعث تشدید فیستول ها شود
- یا منجر به پارگی و عفونت شدید در محل آبسه یا فیستول گردد
بنابراین، برنامه ریزی برای نوع زایمان در این شرایط، باید با مشورت دقیق با متخصص گوارش و متخصص زنان صورت گیرد.
جمع بندی: چگونه با وجود بیماری کرون در بارداری، دوران بارداری سالمی داشته باشیم؟
اگر شما یا همسرتان به بیماری کرون مبتلا هستید، هنوز هم می توانید بارداری سالم و موفقی را تجربه کنید؛ به شرط آنکه با پزشک خود در تماس مداوم باشید و درمان های دارویی و تغذیه ای را طبق برنامه دنبال کنید.
از اقدام به بارداری در زمان فعال بودن بیماری پرهیز کنید و سعی کنید در دوران خاموشی بیماری یا رِمیشن باردار شوید. همچنین، داروهایی مانند متوترکسات که برای درمان کرون در بارداری استفاده می کنید و می توانند برای جنین خطرناک باشند را طبق نظر پزشک قطع یا جایگزین کنید.
حتی اگر در گذشته جراحی روده انجام داده اید یا با عوارضی مثل فیستول مواجه هستید، باز هم با مراقبت صحیح و زایمان برنامه ریزی شده، می توانید نوزادی سالم به دنیا بیاورید. نکته کلیدی این است که اطلاع، آمادگی و ارتباط مؤثر با پزشک متخصص را در اولویت قرار دهید.
سخنی از نی نی تینی
اگر به بیماری کرون مبتلا هستید و قصد بارداری دارید یا هم اکنون باردار هستید، آگاهی و مدیریت مستمر بیماری کرون در بارداری، مهم ترین گام برای حفظ سلامت خود و نوزادتان است.
هیچ گاه خودسرانه داروهایتان را قطع نکنید، حتی اگر نگران تأثیر آن ها بر جنین هستید. داروهای زیادی وجود دارند که ایمن و مؤثر هستند و می توانند بدون آسیب به جنین، علائم بیماری را کنترل کنند.
همچنین تغذیه مناسب، مصرف ویتامین ها به ویژه فولیک اسید، بررسی های منظم پزشکی، و انتخاب آگاهانه نوع زایمان (در صورت وجود فیستول یا سابقه جراحی) نقش تعیین کننده ای در داشتن یک بارداری ایمن و آرام دارند.
در نهایت، با تیم درمانی تان صادقانه و دقیق صحبت کنید؛ آن ها بهترین راهنمای شما برای طی کردن این مسیر حساس خواهند بود. بارداری با کرون شاید چالش برانگیز باشد، اما با آگاهی و برنامه ریزی، کاملاً ممکن و موفقیت آمیز خواهد بود.
آیا شما هم تجربه ای از بارداری با بیماری کرون یا دیگر بیماری های التهابی روده داشته اید؟ یا در حال برنامه ریزی برای بارداری هستید و دغدغه هایی در این زمینه دارید؟
