پاروویروس B19، که در فارسی گاهی با نام هایی مانند «بیماری گونه سیلی خورده» یا «بیماری پنجم» نیز شناخته می شود، نوعی ویروس انسانی است که اغلب در دوران کودکی شیوع دارد. این ویروس معمولا از طریق قطرات تنفسی هنگام عطسه یا سرفه منتقل می شود و مانند بسیاری از بیماری های ویروسی دیگر، شست وشوی منظم دست ها نقش مهمی در پیشگیری از انتقال آن دارد.
افرادی که بیشتر در معرض این ویروس قرار دارند عبارتند از:
- معلمان مدارس ابتدایی
- مربیان مهدکودک ها
- مادرانی که کودک خردسال دارند
این ویروس بیشتر بین کودکان دبستانی شایع است، اما واقعیت این است که هر فردی در هر سنی می تواند به آن مبتلا شود.
در اغلب افراد سالم، پاروویروس B19 تنها یک بیماری خفیف و گذرا ایجاد می کند که پس از طی شدن دوره آن، فرد نسبت به این ویروس ایمنی دائمی پیدا می کند.
نکته مهمی که باید بدانید این است که پاروویروس انسانی B19 با پاروویروسی که در حیوانات خانگی (مانند سگ ها) وجود دارد کاملا متفاوت است و نه از انسان به حیوان منتقل می شود، نه بالعکس. پس جای نگرانی درباره تماس با حیوانات خانگی از این نظر وجود ندارد.
آیا خانم های باردار غربالگری پاروویروس می شوند؟
در حال حاضر، غربالگری یا آزمایش روتین برای بررسی ابتلای قبلی به پاروویروس B19 در دوران بارداری انجام نمی شود. دلیل آن هم این است که هیچ واکسن یا درمان پیشگیرانه ای برای این ویروس وجود ندارد. با این حال، در صورتی که مادر باردار با فرد مشکوک به ابتلا در تماس نزدیک باشد یا علائم مرتبط با بیماری را نشان دهد، ممکن است پزشک برای اطمینان، آزمایش خون تجویز کند.
شیوع پاروویروس B19 چقدر است؟
در ایران، آمار دقیقی از میزان ابتلا به پاروویروس در دسترس نیست، چراکه این بیماری در بسیاری از موارد بدون علامت ظاهر می شود و تنها با آزمایش خون قابل تشخیص قطعی است. اما بر اساس منابع بین المللی معتبر و الگوهای شیوع در کشورهای توسعه یافته، می توان تخمین زد که:
- حدود 15٪ کودکان پیش دبستانی
- حدود 50٪ بزرگسالان
- و تا 85٪ افراد مسن
نشانه هایی از ابتلای قبلی به این ویروس را در خون خود دارند.
بیشترین شیوع بین سنین 6 تا 10 سالگی گزارش شده است. در بارداری نیز حدود یک مورد در هر 512 بارداری ممکن است در معرض عوارض این ویروس قرار گیرد. البته این عدد، متوسط جهانی است و بسته به کشور، منطقه و فصل ممکن است تغییر کند.
آیا پاروویروس در بارداری فصلی است؟
بله، شیوع پاروویروس B19 معمولا به صورت دوره ای و فصلی رخ می دهد. هر سه تا چهار سال یک بار، اپیدمی هایی از این ویروس در اواخر زمستان یا اوایل بهار دیده می شود. در زمان هایی که این بیماری در مدارس شیوع پیدا می کند، بین 10 تا 60 درصد از کودکان در معرض این ویروس قرار می گیرند و علائم آن را تجربه می کنند.
علائم پاروویروس در بارداری چیست؟
علائم کلی پاروویروس B19 بسیار شبیه به یک سرماخوردگی خفیف است و شامل موارد زیر می شود:
- تب یا افزایش دمای بدن
- احساس کسالت عمومی یا بی حالی
- گلودرد، آب ریزش بینی و علائم تنفسی جزئی
- سردرد
- تهوع یا دل پیچه خفیف
این علائم معمولا چند روز قبل از ظاهر شدن بثورات پوستی بروز می کنند.
بثورات پوستی: علامت ویژه پاروویروس
یکی از ویژگی های خاص پاروویروس، بثورات پوستی به شکل گونه سیلی خورده است که بیشتر در کودکان دیده می شود. این بثورات ابتدا روی صورت ظاهر می شوند و سپس ممکن است به سمت قفسه سینه، بازوها، شکم و ران ها گسترش یابند. بثورات ظاهری توری مانند و قرمز رنگ دارند و گاهی همراه با خارش هستند.
در بزرگسالان، مخصوصا زنان باردار یا نوجوانان، این بثورات ممکن است همراه با درد مفاصل یا تورم در مفاصل نیز باشند.
توجه مهم: این بثورات نشانه فعالیت مستقیم ویروس نیستند، بلکه واکنش سیستم ایمنی بدن به عفونت گذشته اند. به همین دلیل، افراد در روزهای قبل از بروز این بثورات، ممکن است ناقل بیماری باشند، بدون آنکه خود یا اطرافیان متوجه باشند.
دیگر علائم کمتر شایع:
- تورم غدد لنفاوی
- قرمزی چشم ها
- گلودرد شدید
- بثوراتی شبیه تاول یا کبودی
آیا ممکن است فرد بدون علامت باشد؟
بله، جالب است بدانید که حدود 30٪ از افراد مبتلا به پاروویروس B19 هیچ علائمی ندارند. همچنین کمتر از نیمی از افراد دچار بثورات پوستی می شوند. این موضوع به ویژه برای زنان باردار اهمیت دارد، چراکه ممکن است بدون اطلاع قبلی در معرض این ویروس قرار گرفته باشند.
چرا تماس یا ابتلا به پاروویروس B19 در بارداری باید بررسی شود؟
اگر زنی نسبت به این ویروس ایمن نباشد، ابتلا در 20 هفته اول بارداری ممکن است باعث مشکلات جدی برای جنین شود. این مشکلات معمولا 3 تا 5 هفته پس از ابتلای مادر ظاهر می شوند، اما ممکن است دیرتر هم بروز پیدا کنند.
نکته مهم این است که بیشتر زنانی که در دوران بارداری به این ویروس مبتلا می شوند، نوزادان سالمی به دنیا می آورند.
ویروس پاروویروس B19 موجب ناهنجاری های مادرزادی نمی شود، اما ممکن است از مادر به جنین منتقل شود و باعث کم خونی در جنین گردد. شدت و مدت زمان این کم خونی در جنین می تواند متفاوت و پیش بینی ناپذیر باشد، اما وضعیت سلامت جنین معمولا با سونوگرافی قابل پایش است.
در کدام زمان بارداری بیشترین خطر وجود دارد؟
- بین هفته چهارم تا بیستم بارداری، خطر ابتلا بیشتر است. در این بازه، ابتلا ممکن است به عوارضی مثل کم خونی جنینی یا در موارد نادرتر، سقط جنین یا مرگ داخل رحمی منجر شود.
- ریسک از دست دادن جنین در سه ماهه دوم در صورت ابتلا، حدود 5 تا 10 درصد است.
- در ماه اول بارداری، ابتلا خطر خاصی برای جنین ندارد.
- پس از هفته بیستم بارداری، احتمال ابتلای جنین به کم خونی شدید کمتر می شود، اما همچنان بررسی و پایش ضروری است.
به یاد داشته باشید:
در بیشتر موارد، جنین به ویروس مبتلا نمی شود یا دچار عوارض نمی گردد.
اگر فکر می کنم با پاروویروس B19 تماس داشته ام، چه کنم؟
اگر فکر می کنید در معرض این ویروس بوده اید یا علائمی مانند بثورات پوستی دارید، بلافاصله با ماما یا پزشک خود تماس بگیرید. در این موارد انجام آزمایش خون ضروری است.
تماس با ویروس به معنای بودن در یک اتاق با فرد مبتلا برای مدت طولانی (15 دقیقه یا بیشتر) یا ارتباط چهره به چهره است.
در بارداری، مهم ترین منبع انتقال ویروس تماس های خانگی هستند، نه محیط کار.
تا زمانی که مشخص نشود به ویروس مبتلا نیستید، توصیه می شود از تماس با زنان باردار دیگر خودداری کنید.
آزمایش خون چه اطلاعاتی به ما می دهد؟
این آزمایش نشان می دهد که آیا:
- قبلا به پاروویروس مبتلا شده اید و در نتیجه ایمن هستید (حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد بزرگسالان به طور طبیعی ایمن هستند)
- در حال حاضر به ویروس مبتلا هستید
- تا به حال مبتلا نشده اید و در معرض خطر قرار دارید
در صورت نیاز، آزمایش ممکن است برای بررسی وضعیت شما نسبت به سرخجه (روبلا) نیز انجام شود، به ویژه اگر سابقه تست قبلی یا تزریق واکسن MMR نداشته باشید.
جواب آزمایش پاروویروس چه زمانی آماده می شود؟
اگر پزشک یا ماما برای شما آزمایش پاروویروس درخواست داده اند، نتیجه معمولا طی شش روز کاری آماده خواهد بود.
اگر تا هفت روز کاری پس از نمونه گیری خبری از نتیجه نشد، حتما با پزشک، مرکز درمانی یا کلینیک مادران در بیمارستانی که در دفترچه بارداری تان ثبت شده تماس بگیرید.
اگر ایمن نبودم یا تازه مبتلا شده باشم، چه اتفاقی می افتد؟
اگر نتیجه آزمایش شما نشان دهد که ایمنی ندارید، شما در معرض خطر ابتلا هستید. در این صورت:
- یک ماه پس از آخرین تماس، آزمایش مجدد انجام می شود تا احتمال ابتلای بی علامت بررسی گردد.
- در این بازه، هرگونه راش پوستی یا تماس مجدد باید به اطلاع ماما یا پزشک برسد.
- تا جای ممکن از تماس با دیگر زنان باردار پرهیز کنید و در صورت مراجعه به کلینیک یا بیمارستان، حتما موضوع را اطلاع دهید.
اگر نتیجه نشان دهد که اخیرا مبتلا شده اید:
- به کلینیک تخصصی طب جنین ارجاع داده می شوید.
- در این کلینیک، با توجه به هفته بارداری، برای شما برنامه ریزی منظم سونوگرافی انجام خواهد شد تا سلامت جنین بررسی شود و علائم احتمالی کم خونی تحت نظر قرار گیرند.
توصیه مهم:
هرگونه تغییر در حرکت های جنین را بلافاصله به ماما یا پزشک اطلاع دهید.
اگر جنین دچار کم خونی شد، چه می شود؟
در صورت بروز علائم کم خونی در سونوگرافی:
- ممکن است تزریق خون داخل رحم به جنین پیشنهاد شود.
- این روش معمولا مؤثر است، اما ریسک کمی برای سقط دارد.
- مزایا، خطرات و جزئیات این روش توسط متخصص به شما توضیح داده می شود.
در پایان این بخش، اگر تجربه ای از مواجهه با ویروس پاروو در دوران بارداری داشته اید یا سؤالی ذهن تان را درگیر کرده، لطفا در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید. تبادل تجربیات می تواند به مادران دیگر در شرایط مشابه کمک کند و از نگرانی هایشان بکاهد. همچنین اگر این مطلب برایتان مفید بود، آن را با دوستان باردار خود نیز به اشتراک بگذارید تا از این آگاهی مهم بهره مند شوند.
