مری بارت یک تغییر مهم در ساختار سلول های پوشاننده دیواره داخلی مری است. این تغییر سلولی معمولا در افرادی رخ می دهد که سال ها دچار رفلاکس اسیدی درمان نشده بوده اند. اگرچه این وضعیت یک عامل خطر برای سرطان مری محسوب می شود، اما احتمال بروز سرطان بسیار کم است. درمان و کنترل رفلاکس معده می تواند به شکل قابل توجهی از پیشرفت مری بارت جلوگیری کند و در بسیاری موارد روند بیماری را متوقف سازد.
مری بارت چیست؟
مری بارت حالتی است که طی آن نوع سلول های پوشاننده مری تغییر می کنند و به جای سلول های معمولی، سلول هایی مشابه سلول های روده کوچک تشکیل می شود. مری همان لوله عضلانی است که غذا را از دهان به معده منتقل می کند و مثل سایر بخش های دستگاه گوارش، یک لایه محافظ مخاطی دارد. وقتی این لایه برای مدت طولانی تحریک یا ملتهب شود، سلول ها شروع به آسیب دیدن می کنند و گاهی بدن برای محافظت بیشتر، این سلول ها را با نوع دیگری جایگزین می کند.
این تغییر سلولی نوعی متاپلازی روده ای نام دارد. متاپلازی یعنی سلول های یک بافت، خود را با نوع جدیدی از سلول ها جایگزین کنند. اگرچه این تغییر می تواند احتمال بروز سرطان را افزایش دهد، اما در بسیاری از بیماران هرگز به مرحله سرطان نمی رسد و با کنترل بیماری قابل مهار است.
مری بارت چقدر جدی است؟
پزشکان مری بارت را یک وضعیت کم خطر اما قابل پیگیری می دانند. احتمال تبدیل مری بارت به سرطان مری حدود نیم درصد در سال است. تغییرات سلولی بسیار آهسته رخ می دهد و قبل از رسیدن به مرحله سرطان، از مرحله ای به نام دیسپلازی عبور می کند. اگر پزشک در حین بررسی های دوره ای وجود دیسپلازی را تشخیص دهد، آن ناحیه را با روش های درمانی مناسب حذف می کند تا از پیشرفت آن جلوگیری کند.
علائم مری بارت چیست؟
مری بارت به تنهایی هیچ علامتی ایجاد نمی کند. اما بیماری زمینه ای که باعث تحریک مری می شود، یعنی التهاب مزمن مری (ازوفاژیت)، می تواند علائم مختلفی داشته باشد:
- احساس سوزش و درد پشت جناغ
- درد گلو یا احساس خراش
- دشواری هنگام بلع
- احساس ورم و تنگی در مری
این علائم معمولا نتیجه رفلاکس اسید معده هستند. اگر گاهی بعد از غذا احساس کنید مواد اسیدی به سمت گلو بالا می آیند، ممکن است در معرض خطر باشید.
توصیه مهم
التهاب مزمن مری ممکن است سال ها ادامه داشته باشد و به تدریج باعث تغییر سلول های مری و ایجاد مری بارت شود. حتی اگر علائم خفیف یا گهگاهی دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
علت مری بارت چیست؟
پژوهشگران دقیقا نمی دانند چرا برخی افراد دچار مری بارت می شوند؛ اما مهم ترین عامل، تحریک و آسیب طولانی مدت به دیواره مری است. تقریبا همه بیماران سابقه رفلاکس معده به مری (GERD) طولانی مدت دارند.
در رفلاکس مزمن، اسید معده مکررا به مری بازمی گردد و چون دیواره مری مانند روده محافظت بالایی ندارد، آسیب پذیر می شود. در این حالت، سلول ها برای دفاع بیشتر شروع به تغییر شکل می کنند و سلول هایی شبیه سلول های روده تولید می شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر مری بارت هستند؟
بر اساس مطالعات معتبر:
- مردان 2 تا 3 برابر بیشتر از زنان دچار آن می شوند.
- سن بالای 55 سال به دلیل طولانی بودن روند بیماری، یک عامل خطر است.
- بین 10 تا 15 درصد مبتلایان به GERD دچار مری بارت می شوند.
- مصرف دخانیات احتمال بروز تغییرات سلولی را افزایش می دهد.
چگونه مری بارت تشخیص داده می شود؟
معمولا متخصص گوارش با استفاده از آندوسکوپی مری بارت را تشخیص می دهد. در این روش یک دوربین باریک و انعطاف پذیر از راه دهان وارد مری می شود و پزشک:
- بافت مری را بررسی می کند
- نمونه برداری (بیوپسی) انجام می دهد
- تغییرات سلولی را زیر میکروسکوپ ارزیابی می کند
آندوسکوپی با آرام بخش انجام می شود و بیمار دردی احساس نمی کند.
نشانه های مری بارت در آندوسکوپی چیست؟
پوشش طبیعی مری به رنگ صورتی روشن و صاف است، اما در متاپلازی روده ای:
- رنگ آن به نارنجی-سالمونی تغییر می کند
- سطح آن کمی ناهموار می شود
با این حال، التهاب شدید ممکن است تشخیص را سخت تر کند و پزشک برای اطمینان، از نواحی مختلف نمونه برداری می کند.
از نظر سلولی:
- سلول های طبیعی مری: سنگفرشی لایه لایه
- سلول های روده: ستونی تک لایه
وجود سلول های ستونی در مری، تشخیص قطعی مری بارت است.
طبقه بندی مری بارت
از نظر طول
- مری بارت کوتاه قطعه: کمتر از 3 سانتی متر
- مری بارت بلندقطعه: بیش از 3 سانتی متر
از نظر مرحله
- متاپلازی بدون دیسپلازی: کم خطر
- دیسپلازی خفیف (پایین درجه)
- دیسپلازی شدید (بالا درجه)
- سرطان
یافته های همراه
- تنگی مری
- زخم های پپتیک مری
درمان مری بارت چگونه است؟
درمان شامل سه بخش است:
- درمان علت اصلی
- آندوسکوپی های دوره ای برای پیگیری
- حذف بافت پیش سرطانی در صورت نیاز
درمان علت اصلی
در اغلب افراد، علت اصلی رفلاکس معده است. درمان شامل:
- اصلاح رژیم غذایی (کاهش غذاهای چرب، ادویه دار، دیرهنگام)
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن
- ترک دخانیات
- بالا بردن سر تخت هنگام خواب
داروهای موثر
داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPI) که در ایران نیز رایج هستند:
- امپرازول
- پانتوپرازول
- لانزوپرازول
- رابپرازول
- اسموپرازول
- دکسلانزوپرازول
این داروها مقدار ترشح اسید را کاهش می دهند و باعث ترمیم تدریجی بافت مری می شوند.
پیگیری های دوره ای
بسته به مرحله بیماری:
- مری بارت بدون دیسپلازی → آندوسکوپی هر چند سال
- مری بارت همراه دیسپلازی → آندوسکوپی سالانه یا درمان فوری
درمان دیسپلازی
اگر نمونه برداری وجود دیسپلازی را تایید کند:
- دیسپلازی خفیف → گاهی درمان، گاهی پیگیری نزدیک
- دیسپلازی شدید → درمان حتما لازم است
روش های درمان
- ابلیشن (سوزاندن یا فریزکردن بافت):
شامل لیزر، امواج رادیوفرکانسی، سرمای شدید و… - برداشتن مخاط مری (EMR):
- جراحی برداشت بخشی از مری در موارد شدید یا همراه سرطان
پیش آگهی مری بارت
آیا مری بارت خوب می شود؟
متاپلازی خودبه خود از بین نمی رود، اما پزشک می تواند بافت درگیر را حذف کند. اگر دیسپلازی وجود نداشته باشد، مری بارت معمولا مشکلی ایجاد نمی کند و فقط به آندوسکوپی های دوره ای نیاز دارد.
آیا درمان می تواند مری بارت را کامل برطرف کند؟
درمان می تواند بخش های آسیب دیده را حذف کند، اما احتمال بازگشت وجود دارد. به همین دلیل، پیگیری همیشگی توصیه می شود.
طول عمر افراد مبتلا به مری بارت چقدر است؟
بیشتر افراد مبتلا، هرگز دچار سرطان نمی شوند و زندگی کاملا طبیعی دارند. هرچه زودتر درمان را شروع کنید، آینده بهتری خواهید داشت.
آیا می توان از بیماری مری بارت پیشگیری کرد؟
با اقدامات زیر می توان احتمال بروز مری بارت را کاهش داد:
- درمان رفلاکس معده
- توجه به علائم مزمن
- ترک دخانیات
- اصلاح سبک زندگی
سخنی از نی نی تینی
مری بارت یک تغییر سلولی قابل کنترل است که معمولا بر اثر رفلاکس طولانی مدت ایجاد می شود. این وضعیت اگرچه یک عامل خطر خفیف برای سرطان محسوب می شود، اما با درمان درست، آندوسکوپی های منظم و اصلاح سبک زندگی می توان آن را مهار کرد و از پیشرفت آن جلوگیری نمود. شناخت علائم، مراجعه به موقع به پزشک و پیگیری درمان، کلید حفظ سلامت مری و پیشگیری از عوارض بعدی است.
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با رفلاکس معده یا علائم مربوط به مری بارت درگیر هستید، تجربیات خود را در بخش دیدگاه ها با دیگران به اشتراک بگذارید. پرسش های شما را با دقت می خوانم و پاسخ می دهم.
