سپسیس یک واکنش شدید و تهدیدکننده برای جان انسان است که در پی بروز یک عفونت در بدن ایجاد می شود. در این شرایط، سیستم ایمنی به جای مبارزه مؤثر با عامل عفونت، به بافت ها و اندام های سالم بدن حمله می کند و باعث التهاب گسترده در سراسر بدن می شود. این التهاب می تواند منجر به آسیب بافتی، نارسایی اندام ها و حتی مرگ شود.
سپسیس یک اورژانس واقعی است و هر لحظه تأخیر در درمان، می تواند خطر مرگ را افزایش دهد. تشخیص زودهنگام و شروع سریع درمان، نقش بسیار مهمی در بهبود فرد مبتلا دارد.
تعریف دقیق سپسیس
به زبان ساده، واکنش افراطی سیستم ایمنی بدن به یک عفونت است. وقتی فردی دچار عفونت می شود، سیستم ایمنی شروع به مقابله با آن می کند. اما در برخی موارد، این دفاع طبیعی از کنترل خارج می شود و به بافت های سالم بدن نیز آسیب می زند. نتیجه این روند، التهاب فراگیر در سراسر بدن است.
هم زمان با این التهاب، یک زنجیره غیرطبیعی در سیستم انعقادی (لخته سازی خون) فعال می شود و منجر به تشکیل لخته های خونی در رگ ها می گردد. این لخته ها، جریان خون را به اندام های حیاتی محدود می کنند و در نهایت ممکن است به نارسایی اندام ها و آسیب شدید ختم شود.
مراحل بیماری سپسیس | از عفونت تا شوک سپتیک
در گذشته، پزشکان عفونت خونی را در سه مرحله طبقه بندی می کردند:
- سپسیس (Sepsis)
- سپسیس شدید (Severe Sepsis)
- شوک سپتیک (Septic Shock)
اما امروزه این روند جای خود را به یک طیف پیوسته داده است؛ از یک عفونت ساده یا وجود باکتری در خون (باکتریمی) شروع می شود و در صورت عدم درمان به موقع، می تواند تا شوک سپتیک و نارسایی چند اندام پیش رود.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت خونی هستند؟
هر فردی با هر نوع عفونتی ممکن است به سپتیسمی دچار شود، اما برخی گروه ها بیشتر در معرض خطر قرار دارند، از جمله:
- افراد بالای 65 سال
- زنان باردار
- افراد مبتلا به بیماری هایی نظیر دیابت، چاقی، سرطان یا بیماری های کلیوی
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف (مثلا بیماران پیوندی یا مبتلایان به HIV)
- بیماران بستری در بیمارستان، به خصوص آن هایی که از سوند، لوله تنفسی یا سرم استفاده می کنند
- افرادی با زخم های عمیق یا سوختگی شدید
- نوزادان و شیرخواران نیز یکی از گروه های پرخطر به شمار می آیند.
سپسیس چقدر شایع است؟
طبق آمارها، سالانه بیش از 1.7 میلیون نفر به بیماری سپتیسمی مبتلا می شوند. بروز این بیماری در بین گروه های مختلف سنی، نژادی و اجتماعی متفاوت است. احتمال ابتلا به سپسیس در سالمندان به طور قابل توجهی بیشتر است و با هر سال افزایش سن، این خطر نیز بیشتر می شود.
علائم سپسیس
اگر دچار عفونت هستید و یکی از علائم زیر را دارید، سریعا به اورژانس مراجعه کنید:
- تب یا افت شدید دمای بدن
- لرز یا احساس سرمای شدید
- تعریق زیاد یا پوست مرطوب
- تنفس سریع یا احساس تنگی نفس
- گیجی، بی قراری یا کاهش سطح هوشیاری
- درد شدید یا ناراحتی زیاد
- تپش قلب یا ضربان سریع
- کاهش میزان ادرار
- ضعف یا بی حالی شدید
- بروز لکه های تیره یا قرمز روی پوست (راش سپسیس)
دلیل بیماری سپسیس چیست؟
در بیشتر موارد، عفونت های باکتریایی باعث بروز آن می شوند. با این حال، برخی عفونت های ویروسی، قارچی یا انگلی نیز می توانند این واکنش خطرناک را ایجاد کنند.
محل شروع عفونت می تواند نقاط مختلفی از بدن باشد، از جمله:
دستگاه تنفسی
- عفونت ریه ها مانند ذات الریه (پنومونی)
دستگاه ادراری
- عفونت های مجاری ادراری، به ویژه در افرادی که سوند دارند
دستگاه گوارش
- آپاندیسیت (عفونت آپاندیس)
- مشکلات روده
- عفونت حفره شکمی (پریتونیت)
- عفونت های کیسه صفرا یا کبد
دستگاه عصبی مرکزی
- عفونت های مغز یا نخاع
پوست
- باکتری هایی که از طریق زخم، بریدگی، سوختگی یا تجهیزات پزشکی مانند سوند و سرم وارد بدن می شوند
- بیماری هایی مانند سلولیت (عفونت بافت همبند پوست)
آیا سپسیس مسری است؟
خیر، خود بیماری سپتیسمی واگیردار نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود. اما عفونتی که باعث ایجاد سپسیس می شود ممکن است مسری باشد. به عنوان مثال، ذات الریه یا عفونت های باکتریایی پوست قابلیت انتقال دارند.
چگونه سپسیس تشخیص داده می شود؟
تشخیص فوری و دقیق آن نیاز به بررسی های چندجانبه دارد:
- معاینه بالینی
- آزمایش های خون: شمارش کامل سلول های خونی (CBC)، کشت خون، بررسی عملکرد کلیه و کبد، الکترولیت ها
- اندازه گیری فشار خون و سطح اکسیژن خون
- آزمایش ادرار و کشت ادرار
- تصویربرداری: مانند عکس برداری از قفسه سینه یا سی تی اسکن
یکی از ابزارهای تشخیصی اولیه، qSOFA است. در صورتی که فرد دچار عفونت بوده و دو مورد از سه معیار زیر را داشته باشد، احتمال سپسیس مطرح می شود:
- فشار خون سیستولیک زیر 100
- نرخ تنفس بیش از 22 بار در دقیقه
- سطح هوشیاری پایین (نمره کمتر از 15 در مقیاس گلاسکو)
درمان سپسیس
درمان باید بلافاصله آغاز شود. مراحل درمان شامل:
- آنتی بیوتیک ها: برای مقابله با عامل باکتریایی
- مایعات وریدی: برای حفظ فشار خون و گردش خون
- داروهای تنگ کننده عروق (وازوپرسورها): برای جلوگیری از افت شدید فشار
- درمان حمایتی: در صورت نارسایی کلیه (دیالیز) یا نارسایی تنفسی (ونتیلاتور)
- عمل جراحی: برای خارج کردن بافت های آسیب دیده یا منبع عفونت
پیش آگهی و عوارض بلندمدت سپسیس
احتمال زنده ماندن چقدر است؟
- در صورت درمان سریع، احتمال بهبودی زیاد است.
- در مراحل پیشرفته مانند شوک سپتیک، حتی با درمان، نرخ مرگ ومیر بین 30 تا 40 درصد است.
آیا ممکن است بعد از سپسیس دوباره آن را تجربه کنم؟
بله. افرادی که یک بار سپسیس را تجربه کرده اند، در معرض خطر بالاتر برای عفونت مجدد و بازگشت سپسیس قرار دارند.
عوارض طولانی مدت احتمالی:
- اختلال خواب و بی خوابی
- حملات پانیک و اضطراب
- توهم یا فلش بک
- مشکلات شناختی (یادگیری، تمرکز، تصمیم گیری)
- درد مفاصل و عضلات
- احتمال نارسایی دائمی اندام ها
پیشگیری از سپسیس
- شست وشوی مداوم و صحیح دست ها
- مراقبت از زخم ها و پوشاندن آن ها تا زمان بهبود کامل
- واکسیناسیون منظم مطابق با برنامه کشوری
- درمان فوری هرگونه عفونت یا تب مشکوک
- مراقبت مداوم از بیماری های زمینه ای مثل دیابت، فشار خون، نارسایی کلیه و …
زندگی پس از سپسیس
دوران نقاهت چگونه است؟
بازگشت به زندگی عادی ممکن است هفته ها یا حتی ماه ها طول بکشد. در ابتدا، کارهای ساده مانند نشستن، ایستادن، یا رفتن به دستشویی نیز ممکن است سخت باشند. توان بخشی فیزیکی و روانی نقش کلیدی در بازیابی دارد.
علائم رایج پس از ترخیص:
- ضعف شدید
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- ریزش مو و خشکی پوست
- دردهای بدنی و مشکل در خواب
- اضطراب، افسردگی، تحریک پذیری یا گوشه گیری
- کاهش تمرکز و گیجی
راهکارهایی برای بهبود در خانه:
- تعیین اهداف کوچک و تدریجی برای فعالیت های روزانه
- دریافت حمایت روانی از اطرافیان و مشاور
- مراقبت تغذیه ای و خواب کافی
- گزارش هرگونه علائم جدید یا عفونت به پزشک
سخنی از نی نی تینی
سپسیس یک اورژانس پزشکی خطرناک اما قابل پیشگیری است. با شناخت علائم هشداردهنده، پیگیری درمان به موقع و مراقبت از عفونت های معمول، می توان از تبدیل یک بیماری ساده به بحران جدی جلوگیری کرد.
اگر تجربه ای در مورد سپسیس داشته اید چه به عنوان بیمار، مراقب، یا یکی از اعضای خانواده ما دوست داریم داستان شما را بشنویم. تجربه های واقعی می توانند به دیگران کمک کنند تا نشانه ها را سریع تر تشخیص دهند و با اضطراب پس از بیماری راحت تر کنار بیایند.
آیا شما یا یکی از عزیزانتان از سپسیس نجات یافته اید؟
چه عواملی در بهبودی یا تشخیص سریع کمک کننده بودند؟
با چه چالش هایی پس از ترخیص از بیمارستان روبه رو شدید؟
نظرات خود را با ما در میان بگذارید. پرسش یا تجربه تان را در بخش دیدگاه ها بنویسید تا بتوانیم به دیگران هم در مسیر آگاهی و بهبود کمک کنیم.
