امروزه مردم بیشتر از گذشته به بیماری سلیاک در کودکان و خودشان و احتمال عدم تحمل گلوتن فکر می‌کنند. درصد بسیاری از افراد جامعه به دلایل مختلف، یا به انتخاب خود یا به دلیل وضعیت پزشکی، رژیم غذایی بدون گلوتن را دنبال می‌کنند.
در این مقاله، به سوالات رایج در مورد بیماری سلیاک در کودکان، اختلالات مرتبط با گلوتن، و چگونگی پیروی کودکان از رژیم غذایی بدون گلوتن پاسخ خواهیم داد. پس با ما همراه باشید.
بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک در کودکان و بزرگسالان یک وضعیت و بیماری مزمن است که روده کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و جزو بیماری های خود ایمنی بدن محسوب می شود. وقتی فردی که به بیماری سلیاک مبتلا است، گلوتن (پروتئینی که در غذاهای حاوی چاودار، جو و گندم یافت می شود) مصرف می‌کند یا در معرض آن قرار می‌گیرد، بدن او پرزهای روده‌ای را که ساختارهای کوچک و انگشت‌مانندی در روده کوچک هستند و وظیفه جذب مواد مغذی از غذا را بر عهده دارند، تخریب می‌کند.
آسیب به این پرزها به این معناست که مواد مغذی غذا به درستی توسط بدن جذب نمی شوند که همین امر می‌تواند به بروز علائم گوارشی، جذب نامناسب مواد مغذی، و در نهایت کمبود وزن منجر شود. حتی اگر فرد به میزان زیادی غذا بخورد، همچنان دچار سوءتغذیه خواهد بود.
اگر این وضعیت در کودکان رخ دهد، می‌تواند بر رشد و توسعه آنها نیز تاثیر بگذارد. زمانی که کودک مصرف گلوتن را متوقف کند، پرزهای روده بهبود می یابند و می‌توانند به طور طبیعی مواد مغذی را جذب کنند.
چه کسانی در معرض خطر بیماری سلیاک هستند؟
حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد از مردم حامل یکی یا هر دو ژن سلیاک، به نام‌های HLA-DQ2 و DQ8، هستند. افرادی که یکی یا هر دو این ژن ها را دارند، در معرض خطر ابتلا به بیماری سلیاک قرار دارند، اگرچه تنها درصد کمی از آنها به این بیماری مبتلا می‌شوند. علاوه بر این، کودکانی که دارای شرایط و یا سندرم های خاصی هستند، ممکن است بیشتر در معرض خطر بیماری سلیاک در کودکان باشند.
کودکانی که یکی یا چند مورد از شرایط زیر را دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری سلیاک قرار دارند و باید تحت بررسی و آزمایش قرار گیرند.
- داشتن بستگان درجه یک مبتلا به سلیاک (والدین، خواهر یا برادر)
- سندرم داون
- دیابت نوع ۱
- نقص انتخابی IgA
- سندرم ترنر
- سندرم ویلیامز
- تیروئیدیت خودایمنی
علائم بیماری سلیاک در کودکان و نوجوانان
علائم بیماری سلیاک بسیار متنوع هستند و به سن فرد بستگی دارند.
نوزادان ممکن است رشد ضعیفی داشته باشند که از زمانی که شروع به خوردن غذاهای جامد حاوی گلوتن می‌کنند، یعنی حدود ۶ ماهگی، آغاز می‌شود. سایر علائم کلاسیک در این سن شامل اسهال و نفخ شکم است.
کودکان بزرگتر و نوجوانان ممکن است علائم دیگری مانند درد شکم، استفراغ و یبوست داشته باشند. علائم غیرگوارشی شامل تأخیر در رشد در دوران بلوغ (قد کوتاه)، جوش‌های پوستی، کم‌خونی ناشی از کمبود آهن که به مکمل‌های آهن پاسخ نمی‌دهد، آزمایش‌های غیرطبیعی عملکرد کبد و مشکلات استخوانی (پوکی استخوان) است.
توجه داشته باشید که برخی از کودکان، به‌ویژه آنهایی که در گروه‌های پرخطر قرار دارند، ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند و به طور معمول از طریق آزمایش خون به بیماری سلیاک مبتلا شناخته می‌شوند.
تفاوت بین بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن چیست؟
علاوه بر بیماری سلیاک در کودکان و بزرگسالان، دو نوع دیگر از اختلالات مرتبط با گلوتن نیز وجود دارد:
- آلرژی به گندم
- حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی
آلرژی به گندم
آلرژی به گندم یک واکنش آلرژیک فوری به پروتئین گندم است (واکنش مبتنی بر IgE). این حالت می‌تواند به علائم گوارشی و سایر علائمی که در بیماری سلیاک مشاهده می‌شود، منجر شود.
حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی
حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی به‌خوبی تعریف نشده است و برخی پزشکان معتقدند که ممکن است فقط به دلیل عدم تحمل گندم باشد و نه تمام غلات حاوی گلوتن. نوع عدم تحمل در حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی منجر به التهاب روده نمی شود، همانطور که در بیماری سلیاک دیده می‌شود.
روش های تشخیص ابتلا کودک به بیماری سلیاک یا اختلالات دیگر مرتبط با گلوتن
تشخیص بیماری سلیاک در کودکان
چندین آزمایش برای تشخیص رسمی بیماری سلیاک انجام می‌شود. اولین گام یک آزمایش خون است که در آن به دنبال برخی آنتی بادی‌ها از جمله ترانس‌گلوتامیناز بافتی IgA می‌گردند. سطح این آنتی‌بادی‌ها در افراد مبتلا به بیماری سلیاک معمولاً بالا است، اما در افراد غیرمبتلا تقریباً هرگز افزایش نمی‌یابد.
اگر آزمایش مثبت باشد، برای تأیید تشخیص، آزمایش سلیاک بیوپسی روده کوچک توصیه می‌شود. این بیوپسی معمولا در طی یک آزمایش به نام آندوسکوپی فوقانی جمع‌آوری می‌شود که در آن لوله ای با دوربین کوچک در نوک آن از دهان کودک وارد شده و به دستگاه گوارش فرستاده می‌شود تا قطعات کوچکی از سطح روده کوچک برداشته شود. بیوپسی دردناک نیست و توسط متخصص گوارش کودکان در حالی که کودک تحت آرامش است، انجام می‌شود.
سایر آزمایش‌ها ممکن است شامل آزمایش خون برای اندازه گیری آنتی‌بادی‌های دیگر مانند دآمید گلیادین IgG و آندوماسیال IgA باشد. آزمایش ژنتیک نیز ممکن است از طریق یک سواب از گونه انجام شود؛ این آزمایش در شرایط خاصی که تشخیص سلیاک نامشخص است، انجام می‌شود.
تشخیص آلرژی به گندم
برای این کار آزمایش خون یا تست پوستی می‌تواند انجام شود تا ببیند آیا سطح IgE مرتبط با گندم بالا است یا آیا واکنش پوستی به حضور آنتی‌ژن گندم در پوست نشان داده می‌شود یا خیر.
تشخیص حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی
آزمایش دقیقی برای ارزیابی وجود ندارد.
یک کودک باید تا زمان تکمیل همه آزمایش‌ها به خوردن غذاهای حاوی گلوتن ادامه دهد. شروع رژیم بدون گلوتن یا اجتناب از گلوتن قبل از انجام آزمایش‌ها ممکن است تایید تشخیص را دشوار کند.
درمان بیماری سلیاک
تنها درمان موجود برای بیماری سلیاک در کودکان و بزرگسالان پیروی از یک رژیم غذایی سخت و بدون گلوتن برای تمام عمر است. همچنین مهم است که از آلودگی متقاطع جلوگیری کنید، حتی ذرات ریز حاوی گلوتن می‌توانند منجر به علائم و التهاب روده شوند. علاوه بر این، گلوتن ممکن است در برخی داروها و برخی اقلام غیرغذایی مانند شامپو و لوازم آرایش یافت شود اما این موارد فقط در صورت بلعیدن خطرناک هستند.
صحبت با یک متخصص تغذیه آگاه می‌تواند به والدین و کودکان کمک کند تا تنظیمات لازم برای سبک زندگی بدون گلوتن را انجام دهند. بدون درمان، کودکان مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است به کم‌خونی، پوکی استخوان و سایر عوارض دچار شوند.
آیا رژیم غذایی بدون گلوتن سالم است؟
اینکه یک غذا با لیبل “بدون گلوتن” علامت‌گذاری شده باشد، به این معنا نیست که برای شما بهتر است. بنابراین، خواندن لیبل ها همیشه بهترین راه برای حفظ سلامت و بدون علائم باقی ماندن نیست.
- غذاهای فرآوری شده بدون گلوتن معمولاً با ویتامین ها تقویت نشده‌اند. برای مثال، این غذاها ممکن است فاقد ویتامین‌های گروه B و آهن باشند و دارای چربی و شکر بالا و پروتئین کم باشند.
- غذاهای طبیعی بدون گلوتن و سالم مصرف کنید. این غذاها شامل میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و ماهی و همچنین انواع غلات مانند آمارانت، ارزن و کینوا هستند.
- برخی از کودکان مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است به یک مولتی‌ویتامین روزانه نیز نیاز داشته باشند.
