بیش فعالی در کودکان

اختلال بیش فعالی در کودکان چیست؟

بیش فعالی در کودکان یا همان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)  یکی از رایج ترین اختلالات عصبی-رشدی در کودکان است. این اختلال باعث بروز مشکلاتی در تمرکز، فعالیت بیش از حد و رفتارهای تکانشی می شود. به عبارت دیگر، این اختلال توانایی کودک را در مدیریت احساسات، تفکر و رفتارها مختل می کند. اختلال بیش فعالی کودکان معمولا در سنین پایین تشخیص داده می شوند و این وضعیت ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. با این حال، روش های درمانی مؤثری برای کنترل علائم بیش فعالی وجود دارد که می تواند کیفیت زندگی کودکان را بهبود ببخشد.

ADHD چیست؟

همان طور که در ابتدا گفتیم بیش فعالی در کودکان یک اختلال مزمن مغزی است که باعث نقص در عملکردهای اجرایی او می شود. کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی با چالش های زیر روبه رو می شوند:

• کنترل رفتارهایشان
• تمرکز روی وظایف
• کنترل فعالیت بیش از حد
• تنظیم احساسات و خلق وخو
• برنامه ریزی و سازمان دهی کارهای روزمره
• دنبال کردن دستورات
• نشستن در جای خود بدون بی قراری
• توجه به جزئیات

چرا تشخیص و درمان به موقع بیش فعالی در کودکان مهم است؟

اگر اختلال بیش فعالی درمان نشود، می تواند منجر به مشکلات جدی و طولانی مدت در مدرسه، روابط اجتماعی و زندگی روزمره شود. اما خبر خوبی که وجود دارد این است که با تشخیص زودهنگام و روش های درمانی مناسب، بسیاری از کودکان می توانند علائم خود را مدیریت کرده و زندگی موفقی داشته باشند.

شیوع بیش فعالی در کودکان چقدر است؟

طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC):

تقریبا ۱۱٪ از کودکان ۲ تا ۱۷ ساله در ایالات متحده آمریکا به عنوان مبتلا به ADHD  تشخیص داده می شوند. در سطح جهانی، این آمار حدود ۷.۲٪ است.

جالب است بدانید که اختلال بیش فعالی در پسران دو برابر بیشتر از دختران تشخیص داده می شود. اما این به این معنا نیست که این اختلال در پسران بیشتر از دختران رخ می دهد. دلیل این تفاوت این است که پسران بیشتر علائم بیش فعالی و تکانشگری را نشان می دهند که این مساله تشخیص آن را آسان تر می کند، درحالی که دختران بیشتر علائم بی توجهی دارند که ممکن است نادیده گرفته شود.

انواع بیش فعالی در کودکان

ADHD  می تواند به چهار شکل مختلف ظاهر شود. پزشکان بر اساس علائمی که کودک از خود بروز می دهد، نوع اختلال را تشخیص می دهند.

۱. بیش فعالی نوع بی توجه (Predominantly Inattentive Presentation)

کودکانی که این نوع بیش فعالی را دارند، بیشتر دچار مشکلات تمرکز و سازمان دهی هستند و علائم بیش فعالی و تکانشگری در آن ها کمتر دیده می شود. قبلا این نوع را با نام اختلال نقص توجه (ADD) می شناختند.

۲. بیش فعالی نوع تکانشی-بیش فعال (Predominantly Hyperactive-Impulsive Presentation)

کودکانی که این نوع بیش فعالی را دارند، بیشتر دچار علائم تکانشگری و فعالیت بیش از حد هستند و ممکن است مشکلات تمرکز در آن ها کمتر دیده شود. این کودکان معمولا:

• دائم در حال تکان خوردن و بی قراری هستند.
• نمی توانند برای مدت طولانی روی صندلی بنشینند.
• انرژی زیادی دارند و مدام صحبت می کنند.
• بدون فکر کردن، دست به اقدام می زنند (مانند قطع کردن صحبت دیگران).

این نوع اختلال بیش فعالی  کمتر شایع است و معمولا در کودکان کوچک تر مشاهده می شود.

۳. بیش فعالی نوع ترکیبی (Combined Presentation)

در این نوع اختلال بیش فعالی، کودک حداقل ۶ علامت از هر دو گروه (بی توجهی و بیش فعالی-تکانشگری) را دارد. این نوع رایج ترین شکل بیش فعالی است و حدود ۷۰٪ از موارد را شامل می شود.

۴. بیش فعالی نوع نامشخص (Unspecified Presentation)

در این موارد، علائم کودک به حدی شدید هستند که باعث ایجاد اختلال در عملکرد او می شوند، اما به طور دقیق در دسته بندی های بالا قرار نمی گیرند. در چنین شرایطی، پزشکان ADHD نامشخص را به عنوان تشخیص در نظر می گیرند.

تفاوت بین ADD و ADHD چیست؟

در گذشته، نوع بی توجه ADHD را با نام “اختلال نقص توجه (ADD)” می شناختند. اما در سال ۱۹۹۴، انجمن روانپزشکی آمریکا نام این اختلال را به ADHD تغییر داد. امروزه، تمام انواع این اختلال تحت عنوان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)  شناخته می شوند، چه کودک علائم بیش فعالی داشته باشد و چه نداشته باشد.

بااین حال، هنوز هم بسیاری از افراد از اصطلاح ADD استفاده می کنند، اما تفاوت اصلی این است که ADD فقط شامل علائم بی توجهی است، در حالی که ADHD ممکن است علائم بیش فعالی و تکانشگری را هم در بر بگیرد.

رفتارهای کودک بیش فعال

کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) معمولا رفتارهای متفاوتی را بسته به نوع اختلالی که دارند، از خود نشان می‌دهند.

در نوع بی‌توجه (ADHD-I)، این کودکان اغلب در تمرکز روی فعالیت‌های طولانی‌مدت مشکل دارند، به راحتی حواسشان پرت می‌شود و به نظر می‌رسد که به صحبت‌های دیگران گوش نمی‌دهند. آن‌ها معمولاً تکالیف یا وظایفشان را نیمه‌کاره رها می‌کنند و در برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی امور دچار مشکل هستند.

از سوی دیگر، در نوع بیش‌فعال-تکانشی (ADHD-HI)، کودک رفتارهای پرتحرک و کنترل‌نشده‌ای دارد. او معمولا بیش از حد صحبت می‌کند، نمی‌تواند برای مدت طولانی یکجا بنشیند، بدون فکر عمل می‌کند و منتظر نوبت خود نمی‌ماند. این کودکان ممکن است وسط حرف دیگران بپرند یا در محیط‌های آرام نیز رفتارهای شلوغ و بی‌قرار از خود نشان دهند.

در نوع ترکیبی (ADHD-C)، کودک هم علائم بی‌توجهی و هم رفتارهای بیش‌فعالی-تکانشی را هم‌زمان تجربه می‌کند، که می‌تواند مشکلات بیشتری در یادگیری و تعاملات اجتماعی ایجاد کند.

علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان

برای تشخیص اختلال بیش فعالی، پزشکان بررسی می کنند که آیا کودک حداقل به مدت شش ماه، در دو محیط مختلف (مانند خانه و مدرسه) دچار مشکلاتی بوده است یا نه. تشخیص این اختلال بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5-TR) انجام می شود.

۱. علائم بی توجهی در کودکان (Predominantly Inattentive Presentation)

کودکی که دارای نوع بی توجه ADHD باشد، باید حداقل ۶ مورد از ۹ نشانه زیر را داشته باشد (این رفتارها باید تأثیر منفی روی زندگی کودک داشته باشند، نه اینکه فقط گاهی اتفاق بیفتند):

• مشکل در توجه به جزئیات و انجام اشتباهات ناشی از بی دقتی
• دشواری در تمرکز روی کارها و فعالیت ها
• به نظر رسیدن که گوش نمی دهد و حواسش پرت است
• مشکل در دنبال کردن دستورالعمل ها و تمام کردن وظایف
• دشواری در سازمان دهی کارها
• اجتناب یا نداشتن علاقه به کارهایی که نیاز به تمرکز طولانی دارند
• گم کردن مکرر وسایل (مثل کتاب، مداد، اسباب بازی ها)
• به راحتی حواس پرت شدن توسط محرک های بیرونی
• فراموش کاری در کارهای روزمره

۲. علائم بیش فعالی و تکانشگری در کودکان (Predominantly Hyperactive/Impulsive Presentation)

کودکی که دارای نوع بیش فعال-تکانشی ADHD باشد، باید حداقل ۶ مورد از ۹ رفتار زیر را نشان دهد:

• دائم در حال حرکت و بی قراری (تکان دادن دست و پا، وول خوردن)
• ترک کردن جای خود در موقعیت هایی که باید بنشیند
• دویدن و بالا رفتن از جاهای نامناسب
• دشواری در بازی یا انجام فعالیت های آرام
• همیشه در حال حرکت بودن، مثل اینکه یک موتور درونش روشن باشد
• صحبت کردن بیش از حد
• پاسخ دادن قبل از اتمام سؤال
• مشکل در منتظر ماندن برای نوبت خود
• قطع کردن صحبت دیگران یا دخالت در بازی های گروهی

۳. علائم ADHD نوع ترکیبی (Combined Presentation)

در نوع ترکیبی، کودک حداقل ۶ علامت از گروه بی توجهی و ۶ علامت از گروه بیش فعالی-تکانشگری را دارد. این نوع بیش فعالی رایج ترین نوع آن در بین کودکان است.

تفاوت بیش فعالی با شیطنت کودکان را چگونه تشخیص دهیم؟

تشخیص تفاوت بین بیش فعالی (ADHD) و شیطنت طبیعی کودکان برای والدین می تواند چالش برانگیز باشد. کودکان شیطان و پرانرژی ممکن است رفتارهایی مشابه با کودکان بیش فعال نشان دهند، اما تفاوت های کلیدی وجود دارد که می تواند به تمایز این دو کمک کند.

ویژگی های شیطنت طبیعی

• کنترل پذیری: کودکان شیطان معمولاً قادرند در موقعیت های خاص، مانند کلاس درس یا مکان های عمومی، رفتار خود را کنترل کنند.
• تمرکز مناسب: این کودکان می توانند بر فعالیت های مورد علاقه شان تمرکز کنند و وظایف را به پایان برسانند.
• تأثیر محدود بر زندگی روزمره: شیطنت آن ها به ندرت باعث ایجاد مشکلات جدی در عملکرد تحصیلی یا روابط اجتماعی شان می شود.

ویژگی های بیش فعالی (ADHD)

• عدم تمرکز مداوم: کودکان مبتلا به ADHD در تمرکز بر وظایف، حتی موارد مورد علاقه، دچار مشکل می شوند و به راحتی حواسشان پرت می شود.
• رفتارهای تکانشی: این کودکان بدون فکر عمل می کنند، ممکن است وسط صحبت دیگران بپرند یا در انتظار نوبت مشکل داشته باشند.
• تأثیر منفی بر زندگی روزمره: علائم ADHD به طور مداوم در محیط های مختلف (مانند خانه و مدرسه) مشاهده می شود و می تواند منجر به مشکلات تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی شود.

برای تشخیص دقیق، مشاهده مداوم رفتار کودک در محیط های مختلف و مشاوره با متخصصان ضروری است. اگر رفتارهای کودک به طور مداوم و در طولانی مدت در چندین محیط مختلف مشاهده شود و بر عملکرد روزانه او تأثیر منفی بگذارد، ممکن است نشانه ای از بیش فعالی باشد.

دلایل بیش فعالی

چه عواملی باعث بیش فعالی در کودکان می شود؟

دانشمندان تفاوت هایی را در ساختار و فعالیت مغز افراد مبتلا به این اختلال شناسایی کرده اند. لوب فرونتال که در قسمت جلوی مغز، پشت پیشانی قرار دارد، مسئول برنامه ریزی، تمرکز، تصمیم گیری و استفاده از زبان برای کنترل رفتار است. محققان این نوع فعالیت را توجه هدایت شده می نامند. مغز افراد مبتلا به بیش فعالی معمولا دیرتر از افراد نرمال از نظر عصبی، به بلوغ کامل می رسد.

افراد از توجه هدایت شده برای کنترل توجه خودکار استفاده می کنند. توجه خودکار در افراد مبتلا به بیش فعالی بسیار قوی تر است، اما توجه هدایت شده نیاز به تلاش بیشتری دارد و سخت تر قابل استفاده است. در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی، توانایی توجه هدایت شده معمولا ضعیف تر است.

• توجه خودکار زمانی فعال می شود که فرد مشغول انجام فعالیت های جالب و جذاب باشد.
• توجه هدایت شده زمانی استفاده می شود که فرد باید کاری را انجام دهد که خسته کننده یا کم اهمیت است (مانند انجام کارهای تکراری در کودکی).

علاوه بر این، نورون ها که سلول های عصبی مغز هستند، پیام هایی را از طریق شبکه های عصبی ارسال می کنند. در مغز، دو نوع شبکه توجه وجود دارد:

• حالت پیش فرض مغز (Default Mode Network) که مسئول توجه خودکار است.
• حالت فعال وظیفه ای مغز (Task-Positive Network) که به عنوان شبکه اجرایی مغز نیز شناخته می شود و مسئول توجه هدایت شده است.

تحقیقات نشان داده اند که این شبکه های مغزی در افراد مبتلا به ADHD به شکلی متفاوت عمل می کنند. همچنین، انتقال دهنده های عصبی که مسئول ارسال سیگنال ها در مغز هستند، نقش مهمی در ایجاد بیش فعالی دارند.

اگرچه دانشمندان این تفاوت های مغزی را کشف کرده اند، اما هنوز به طور کامل نمی دانند چرا این تفاوت ها ایجاد می شود و چگونه به بروز علائم بیش فعالی منجر می شود. با این حال، تحقیقات نشان داده است که ژنتیک نقش مهمی در این اختلال دارد. اختلال بیش فعالی اغلب در خانواده ها دیده می شود و اگر یکی از والدین به این اختلال مبتلا باشد، احتمال ابتلای کودک ۲۵ درصد است.

سایر عوامل مؤثر در ایجاد بیش فعالی در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• قرار گرفتن در معرض سرب
• ساختار مغز
• مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری
• تولد زودرس
• وزن کم هنگام تولد

عواملی که منجر به ADHD نمی شوند

• آلرژی
• واکسیناسیون
• مصرف بیش از حد قند
• تماشای بیش از حد صفحه نمایش
• روش های نادرست تربیتی
• عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر

عوارض  بیش فعالی در کودکان

اگر ADHD درمان نشود، ممکن است در طولانی مدت منجر به بروز مشکلات متعددی شود، از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش اعتماد به نفس
• افسردگی و اضطراب
• اختلالات خوردن
• مشکلات خواب
• سوءمصرف مواد
• رفتارهای پرخطر و تکانشی
• تصادفات و آسیب های رانندگی
• مشکلات ارتباطی و اجتماعی
• عملکرد ضعیف تحصیلی
• بی ثباتی شغلی

مشکلات یادگیری مرتبط با بیش فعالی در کودکان

کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) با چالش‌ های متعددی در یادگیری مواجه می‌ شوند که می‌ تواند برای مادران نگران‌ کننده باشد. این کودکان اغلب در تمرکز بر روی تکالیف مدرسه مشکل دارند، به‌ راحتی حواسشان پرت می‌ شود و در پیگیری دستور العمل‌ ها دچار دشواری می‌ شوند. این مسائل می‌ تواند منجر به عملکرد تحصیلی پایین‌تر از حد انتظار شود.

علاوه بر این، برخی از کودکان بیش‌فعال ممکن است با اختلالات یادگیری خاصی مانند دیسلکسیا (نارساخوانی) یا دیسگرافیا (نارسانویسی) نیز دست‌ و پنجه نرم کنند. این اختلالات می‌ توانند به مشکلاتی در خواندن، نوشتن و درک مفاهیم منجر شوند. تشخیص دقیق و به‌موقع این اختلالات توسط متخصصان، کلید ارائه راهکار های مؤثر برای بهبود یادگیری و کاهش استرس در کودکان و والدین است.

مشکلات خواب در کودکان بیش فعال

کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) اغلب با مشکلات خواب مواجه می شوند که می تواند بر رفتار و عملکرد روزانه آن ها تأثیر منفی بگذارد. این مشکلات شامل دشواری در به خواب رفتن، بیدار شدن های مکرر در طول شب و خواب ناآرام است. عوامل متعددی می توانند در بروز این اختلالات نقش داشته باشند، از جمله:

• بی نظمی در ریتم شبانه روزی: تغییرات در ریتم شبانه روزی بدن و تولید دیرتر ملاتونین می تواند منجر به مشکلات خواب در کودکان بیش فعال شود.
• تأثیر داروهای ADHD: برخی داروهای مورد استفاده در درمان ADHD ممکن است به بی خوابی یا اختلال در الگوی خواب منجر شوند.
• اضطراب و نگرانی: کودکان بیش فعال ممکن است به دلیل نگرانی ها و استرس های روزمره، در آرامش یافتن و به خواب رفتن مشکل داشته باشند.

برای مدیریت و بهبود مشکلات خواب در این کودکان، راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:

• ایجاد یک برنامه منظم خواب: تعیین زمان های ثابت برای خواب و بیداری می تواند به تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن کودک کمک کند.
• محیط خواب مناسب: اطمینان از تاریکی، سکوت و دمای مناسب اتاق خواب به بهبود کیفیت خواب کمک می کند.
• محدود کردن مصرف کافئین و شکر: کاهش مصرف مواد محرک مانند نوشابه های گازدار و شیرینی ها، به ویژه در ساعات بعدازظهر و شب، می تواند به بهبود خواب کمک کند.
• استفاده از تکنیک های آرام سازی: فعالیت هایی مانند خواندن داستان، گوش دادن به موسیقی آرام یا تمرینات تنفسی می تواند به کاهش اضطراب و تسهیل به خواب رفتن کمک کند.
• مشاوره با متخصص: در صورت تداوم مشکلات خواب، مشورت با یک روان شناس یا پزشک متخصص می تواند به تشخیص دقیق تر و ارائه راهکارهای درمانی مناسب منجر شود.

با اجرای این راهکارها و ایجاد یک روال منظم، می توان به بهبود کیفیت خواب کودکان بیش فعال کمک کرده و تأثیرات مثبت آن را در رفتار و عملکرد روزانه آن ها مشاهده کرد.

تشخیص بیش فعالی در کودکان چگونه است؟

اگر فکر می کنید کودک شما ممکن است ADHD داشته باشد، اولین قدم این است که با پزشک متخصص مشورت کنید. پزشک اطفال یا متخصص مربوطه می تواند با استفاده از دستورالعمل ها تشخیص دهد که آیا کودک شما اختلال بیش فعالی دارد یا خیر. این دستورالعمل ها برای کودکان ۴ تا ۱۷ ساله تدوین شده اند.

تشخیص بیش فعالی در کودکان زیر ۴ سال دشوار است، زیرا در این سن، تغییرات زیادی در رفتار کودکان رخ می دهد و اکثر آن ها به طور طبیعی پرانرژی و بی قرار هستند. همچنین، در نوجوانان به دلیل وجود اختلالات هم زمان مانند افسردگی یا اضطراب، ممکن است تشخیص آن سخت تر باشد.

آیا آزمایش خاصی برای تشخیص بیش فعالی وجود دارد؟

خیر. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. پزشک با جمع آوری اطلاعات دقیق از چندین منبع به تشخیص می رسد.

تشخیص دقیق شامل:

• ارزیابی رفتار کودک در محیط های مختلف (مانند خانه و مدرسه)
• بررسی گزارش های معلمان، والدین و مراقبان
• مقایسه رفتار کودک با کودکان هم سن وسال خود

پزشک برای تشخیص ADHD از راهنمای DSM-5-TR استفاده می کند. بر اساس این راهنما:

• علائم باید در حداقل دو محیط مختلف (خانه، مدرسه یا اجتماع) مشاهده شوند و عملکرد روزمره را مختل کنند.
• کودک باید حداقل ۶ علامت مرتبط با بیش فعالی را نشان دهد.
• علائم باید قبل از ۱۲ سالگی شروع شده باشند.
• علائم باید حداقل شش ماه ادامه داشته باشند.

پس از بررسی دقیق، پزشک نوع بیش فعالی را تعیین کرده و برنامه درمانی مناسبی را پیشنهاد می دهد.

بیش فعالی در بزرگسالان

حدود ۴.۲٪ از بزرگسالان در ایالات متحده به ADHD مبتلا هستند، اما احتمال دارد بسیاری از افراد هم ندانند که به آن مبتلا هستند یا خیر.

برخی از افراد در دوران بزرگسالی متوجه علائم این اختلال در خود می شوند، به ویژه زمانی که فرزندشان تحت ارزیابی قرار می گیرد. برای تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان، باید حداقل ۵ علامت مرتبط با این اختلال را داشته باشید. همچنین، باید شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد علائم از دوران کودکی آغاز شده اند.

برای تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان چه عواملی بررسی می شود؟

• سوابق رفتاری در کودکی
• مصاحبه با همسر، والدین یا دوستان نزدیک
• معاینه فیزیکی (در برخی موارد)
• آزمون های روان شناختی (در برخی موارد)

درمان بیش فعالی در کودکان

چگونه ADHD درمان می شود؟

هدف از درمان اختلال بیش فعالی، کاهش علائم و بهبود عملکرد کودک در خانه و مدرسه است.

برای کودکان ۴ تا ۵ ساله، اولین روش پیشنهادی آموزش والدین در مدیریت رفتار کودک است. در بیشتر موارد، بهترین درمان برای کودکان بزرگ تر، نوجوانان و بزرگسالان، ترکیبی از رفتاردرمانی و دارو است.

رفتاردرمانی

• برای کودکان زیر ۱۳ سال: آموزش والدین برای مدیریت رفتار کودک
• برای نوجوانان: آموزش مهارت های اجتماعی و عملکرد اجرایی

هدف رفتاردرمانی این است که رفتارهای مثبت تقویت شوند و رفتارهای نامطلوب کاهش یابند. همچنین، آموزش مهارت های سازمان دهی و خودکنترلی می تواند به مدیریت علائم کمک کند.

دارو درمانی

دارو می تواند به کنترل علائم و بهبود رفتار کمک کند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) چندین نوع دارو را برای درمان بیش فعالی در کودکان ۶ سال به بالا تأیید کرده است:

1. محرک ها (Stimulants): پرمصرف ترین داروها برای ADHD هستند. حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد کودکان مبتلا پس از مصرف این داروها بهبود علائم را تجربه می کنند. این داروها با افزایش سطح دوپامین در مغز، به بهبود تمرکز و کاهش رفتارهای تکانشی کمک می کنند. متیل فنیدیت (مانند ریتالین) و آمفتامین ها (مانند آدرال) از جمله داروهای محرک رایج هستند. مطالعات نشان داده اند که متیل فنیدیت در بهبود علائم ADHD مؤثر است.
2. غیرمحرک ها (Nonstimulants): تأثیر آن ها کندتر است، اما اثر طولانی مدتی دارند. برای کودکانی که به داروهای محرک پاسخ نمی دهند یا عوارض جانبی را تجربه می کنند، داروهای غیرمحرک تجویز می شوند. اتوموکستین (Strattera) یکی از این داروهاست که با افزایش نوراپی نفرین در مغز عمل می کند.
3. داروهای ضدافسردگی: این داروها به طور رسمی برای درمان اختلال بیش فعالی تأیید نشده اند اما گاهی همراه با سایر داروها تجویز می شوند.گاهی از این داروها مانند دسیپرامین برای کاهش علائم ADHD استفاده می شود. با این حال، این داروها ممکن است عوارض قلبی داشته باشند که استفاده از آن ها را محدود می کند.

عوارض جانبی احتمالی دارو های درمان بیش فعالی در کودکان

برخی کودکان ممکن است پس از مصرف داروهای ADHD عوارض جانبی مانند کاهش اشتها، مشکلات خواب یا تحریک پذیری را تجربه کنند. این عوارض معمولا خفیف و قابل مدیریت هستند.

تعیین داروی مناسب برای هر کودک نیازمند مشاوره با پزشک متخصص است تا با در نظر گرفتن شرایط فردی، بهترین گزینه درمانی انتخاب شود. برای یافتن مؤثرترین دارو و دوز مناسب کودکان، ممکن است به آزمایش چندین گزینه نیاز داشته باشند.

پیشگیری از بیش فعالی در کودکان

آیا می توان از بروز ADHD پیشگیری کرد؟

محققان معتقدند که ژنتیک نقش مهمی در بروز ADHD دارد، بنابراین نمی توان از وقوع این اختلال به طور کامل جلوگیری کرد.

با این حال، برخی عوامل خطر آفرین وجود دارند که با دوری از آن ها، می توان احتمال بروز این وضعیت را کاهش داد. به عنوان مثال، اگر باردار هستید، پرهیز از مواد سمی و مضر مانند الکل، دخانیات و مواد مخدر غیرقانونی می تواند خطر ابتلای فرزندتان به ADHD  را کاهش دهد. البته همچنان تحقیقات در این زمینه محدود است و دانشمندان اطلاعات دقیقی در مورد روش های قطعی برای کاهش شیوع و بروز بیش فعالی ندارند.

آینده کودکان بیش فعال

اگر ADHD داشته باشم، چه آینده ای در انتظار من است؟

چشم انداز بلندمدت ADHD بستگی زیادی به این دارد که آیا فرد درمان مناسب دریافت می کند یا خیر.

در کودکانی که درمان دریافت می کنند، از جمله درمان های رفتاری و داروها، بسیاری از علائم قابل کنترل شده و آن ها می توانند زندگی سالم و موفقی داشته باشند.

اما در افرادی که بدون درمان رها می شوند، احتمال بروز مشکلات جدی در تمام جنبه های زندگی افزایش می یابد، از جمله:

• مشکل در انجام کارهای روزمره و عدم مدیریت زمان.
• اختلالات روانی همراه مانند اضطراب و افسردگی.
• افزایش احتمال سوءمصرف مواد.
• مشکلات تحصیلی و شغلی مانند افت تحصیلی و تغییر مکرر شغل.

بیش فعالی در کودکان تا چه سنی ادامه دارد؟

برخلاف تصور رایج، ADHD  با افزایش سن از بین نمی رود. اما برخی افراد می توانند به مرور زمان استراتژی هایی برای مدیریت علائم خود پیدا کنند و دیگر معیارهای تشخیصی بیش فعالی را نداشته باشند.

با این حال، در بسیاری از افراد، علائم بیش فعالی در بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. اما اگر فرد مهارت های مدیریت آن را یاد بگیرد، می تواند زندگی موفق و پرباری داشته باشد.

زندگی با ADHD

چگونه از فرزندم که بیش فعالی دارد، مراقبت کنم؟

مراقبت از یک کودک مبتلا به ADHD نیازمند توجه ویژه به سبک زندگی و سلامت کلی او است. علاوه بر درمان های رفتاری و دارویی، رعایت یک سبک زندگی سالم می تواند به کاهش شدت علائم کمک کند:

• تغذیه سالم: مصرف میوه ها، سبزیجات، پروتئین های بدون چربی و غلات کامل.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش و فعالیت بدنی به بهبود تمرکز و کاهش بی قراری کمک می کند.
• کاهش زمان استفاده از تجهیزات هوشمند: محدود کردن استفاده از تلویزیون، گوشی و تبلت.
• خواب کافی: داشتن برنامه خواب منظم برای کمک به بهبود عملکرد مغزی.

رژیم غذایی مناسب برای کودکان بیش فعال

رژیم غذایی مناسب برای کودکان بیش‌ فعال (ADHD) تأثیر مستقیمی بر رفتار و تمرکز آن‌ ها دارد. یک رژیم متعادل باید شامل موارد زیر باشد:

• کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان و برنج سبوس‌ دار که انرژی را به‌ آرامی آزاد می‌کنند.
• پروتئین‌های سالم مانند گوشت، تخم‌ مرغ و ماهی‌ های چرب (مثل سالمون) که برای رشد مغز ضروری‌ اند.
• میوه و سبزیجات برای تأمین ویتامین‌ ها و مواد معدنی.
• کاهش قند و افزودنی‌ها مانند رنگ‌ های مصنوعی که می‌ توانند علائم بیش‌ فعالی را تشدید کنند.

تأثیر بازی‌های کامپیوتری بر بیش فعالی در کودکان

بازی های ویدئویی می توانند تأثیرات متفاوتی بر کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) داشته باشند. برخی پژوهش ها نشان می دهند که استفاده کنترل شده و هدفمند از بازی های ویدئویی می تواند به بهبود توجه و حافظه کاری در این کودکان کمک کند. برای مثال، بازی های ویدئویی فعال مانند Kinect-Xbox ممکن است بر کنترل بازداری و حافظه فعال دیداری-فضایی کودکان مبتلا به ADHD تأثیر مثبت داشته باشند.

با این حال، استفاده بی رویه و بدون نظارت از بازی های ویدئویی می تواند منجر به تشدید علائم ADHD شود. وابستگی بیش از حد به این بازی ها ممکن است باعث کاهش تعاملات اجتماعی، اختلال در الگوهای خواب و افزایش رفتارهای تکانشی در کودکان شود.

برای مدیریت و کنترل تأثیر بازی های ویدئویی بر کودکان مبتلا به ADHD، راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:

• تعیین زمان های مشخص برای بازی: محدود کردن زمان بازی های ویدئویی و تعیین بازه های زمانی خاص برای آن، به جلوگیری از استفاده بیش از حد کمک می کند.
• انتخاب بازی های مناسب: بازی هایی که نیاز به تحرک فیزیکی دارند یا مهارت های شناختی را تقویت می کنند، می توانند مفیدتر باشند.
• نظارت والدین: والدین با مشارکت در انتخاب بازی ها و نظارت بر زمان و نوع استفاده، می توانند به کاهش تأثیرات منفی کمک کنند.
• تشویق به فعالیت های جایگزین: ترغیب کودکان به شرکت در فعالیت های فیزیکی، هنری یا اجتماعی می تواند به تعادل در استفاده از بازی های ویدئویی کمک کند.

با اجرای این راهکارها و ایجاد تعادل در استفاده از بازی های ویدئویی، می توان به بهبود علائم ADHD و ارتقای کیفیت زندگی کودکان کمک کرد.

روش های کنترل بیش فعالی کودکان

برخی استراتژی های کاربردی برای کمک به کودکان مبتلا به ADHD در خانه شامل موارد زیر است.

مدیریت رفتار

• مرزهای رفتاری مشخص تعیین کنید: دستورالعمل ها و قوانین خانه باید روشن و واضح باشند.
• رفتارهای مثبت را تشویق کنید: به جای تمرکز بر تنبیه، به محض دیدن رفتار مثبت، آن را تحسین کنید.
• سیستم پاداش و تنبیه مناسب داشته باشید: برای رفتارهای مثبت پاداش و برای رفتارهای نامناسب نتایج منطقی مانند از دست دادن امتیازات در نظر بگیرید.
• بر رفتارهای مثبت تمرکز کنید: اگر فقط به رفتارهای نامناسب توجه کنید، آن رفتارها بیشتر می شوند. تمرکز بر رفتارهای مثبت به بهبود آن ها کمک می کند.

مدیریت سازماندهی

• یک برنامه منظم روزانه داشته باشید: برنامه روزانه کودک شامل ساعات مشخص برای خواب، غذا، درس و بازی باشد.
• از تقویم یا دفتر برنامه ریزی استفاده کنید: این کار برای نوجوانان و جوانان که در مدیریت زمان مشکل دارند، بسیار مفید است.
• وسایل ضروری را مرتب نگه دارید: مدرسه، لباس ها و وسایل ضروری کودک باید همیشه در جای مشخصی قرار بگیرند تا از سردرگمی جلوگیری شود.

مدیریت تکالیف

• محیطی آرام برای انجام تکالیف ایجاد کنید تا کودک بدون حواس پرتی و استرس درس بخواند.
• از تایمر استفاده کنید: زمان مشخصی را برای انجام تکالیف تعیین کنید و در صورت نیاز زمان استراحت بدهید.
• تلاش و تکمیل تکالیف را تحسین کنید و سعی کنید کودک را برای تمام کردن کارهایش تشویق کنید نه تنبیه.

سخنی از نی نی تینی

بیش فعالی در کودکان  یک اختلال رایج و مادام العمر است، اما با درمان مناسب، حمایت خانواده و آموزش مهارت های مدیریت علائم، افراد مبتلا می توانند زندگی سالم و موفقی داشته باشند. اگر فکر می کنید فرزندتان ADHD دارد، با یک متخصص مشورت کنید تا بهترین راهکارها را برای حمایت از او پیدا کنید.

سوالات متداول