بلفارواسپاسم در کودکان، حالتی است که در آن، انقباض های غیرارادی عضلات اطراف چشم باعث می شوند پلک کودک ناگهانی و بدون کنترل بسته شود. اگر این اسپاسم ها شدید باشند، ممکن است مانع از باز نگه داشتن چشم ها شوند و در نتیجه، دید کودک را مختل کنند. گرچه این بیماری نادر است، اما می تواند زندگی روزمره را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. خوشبختانه، بلفارواسپاسم قابل درمان است و چندین روش درمانی مؤثر برای آن وجود دارد. در این مقاله به طور کامل در مورد این بیماری در کودکان توضیح خواهیم داد.
بلفارواسپاسم در کودکان چیست؟
بلفارواسپاسم یک نوع پلک زدن غیر ارادی در کودکان است که در آن عضلات مسئول باز و بسته کردن پلک ها، دچار پرش یا انقباض ناگهانی (اسپاسم) و غیرقابل کنترل می شوند. در موارد شدید، این اسپاسم ها ممکن است به قدری قوی باشند که کودک نتواند چشم های خود را باز نگه دارد و برای لحظاتی بینایی اش مختل شود.
تحقیقات نشان داده اند که بلفارواسپاسم بیشتر با عملکرد سیستم عصبی مرتبط است. اگرچه علائم در پلک ها ظاهر می شوند، اما منبع اصلی مشکل در مغز یا اعصاب حرکتی چشم است.
انواع بلفارواسپاسم در کودکان
دو نوع اصلی از این وضعیت وجود دارد:
بلفارواسپاسم اولیه (Primary)
این نوع بلفارواسپاسم در کودکان بدون دلیل زمینه ای مشخص بروز می کند. به آن «بلفارواسپاسم خوش خیم ضروری» نیز گفته می شود. گرچه ممکن است بی خطر باشد، اما می تواند عملکرد طبیعی کودک را مختل کند، به ویژه در انجام کارهایی مانند نوشتن، تمرکز و تماشای تلویزیون.
بلفارواسپاسم ثانویه (Secondary)
در این نوع، انقباض پلک ها به علت وجود بیماری یا اختلال دیگری در بدن بروز می کند. بلفارواسپاسم ثانویه بیشتر شبیه یک علائم است تا یک بیماری مستقل. دلایل می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند، اما معمولا ن罕 اند که علت زمینه ای آن خطرناک باشد.
شیوع بلفارواسپاسم در کودکان چقدر است؟
آمار دقیقی درباره میزان شیوع این عارضه در کودکان وجود ندارد، اما در بزرگسالان حدود 2 هزار مورد جدید از نوع اولیه در آمریکا هر سال تشخیص داده می شود. برآوردها نشان می دهند که بین 5 هزار تا 100 هزار نفر در آمریکا و بین 128 هزار تا 2.4 میلیون نفر در جهان به این عارضه مبتلا هستند.
تفاوت زیاد این آمار به دلایل مختلفی است:
- بسیاری از موارد تشخیص داده نمی شوند، چون علائم ممکن است خفیف باشند یا اشتباه به اختلالات دیگر نسبت داده شوند.
- نوع ثانویه معمولا تحت تأثیر بیماری اصلی قرار می گیرد و ممکن است به عنوان بیماری جداگانه شناسایی نشود.
- گاهی بلفارواسپاسم خودبه خود از بین می رود، به همین دلیل هم ممکن است نادیده گرفته شود.
علائم بلفارواسپاسم در کودکان
مهم ترین علامت، پلک زدن غیر ارادی در کودکان است. اما این نوع پرش یا اسپاسم ویژگی هایی دارد که آن را از سایر مشکلات مشابه متمایز می کند:
- شدت و مدت اسپاسم: یعنی چقدر پلک ها بسته می شوند و این حالت چقدر طول می کشد.
- افزایش تعداد پلک زدن: کودکی که بلفارواسپاسم دارد، حتی در حالت عادی هم ممکن است بیشتر از معمول پلک بزند.
- درگیری هر دو چشم: این اختلال معمولا هر دو چشم را درگیر می کند، برخلاف پرش های عصبی ساده که ممکن است فقط یک چشم را درگیر کنند.
- غیر ارادی بودن: کودک نمی تواند این حرکات را متوقف یا کنترل کند.
- الگوی تکرارشونده: اسپاسم ها معمولا الگوی مشخصی دارند و تصادفی نیستند. پزشک می تواند این الگو را تشخیص دهد.
- اسپاسم هم زمان در هر دو پلک: چیزی که در دیگر اختلالات پلک کمتر دیده می شود.
- بهبود موقتی با ترفندهای حسی: گاهی لمس صورت، زمزمه کردن یا انجام کارهایی که نیاز به تمرکز دارند، مثل نقاشی یا بازی با اسباب بازی های فکری، می توانند شدت اسپاسم را کم کنند. دلیل این اتفاق هنوز برای متخصصان روشن نیست، اما مشاهده آن در روند تشخیص مهم است.
علت بلفارواسپاسم در کودکان چیست؟
پزشکان هنوز علت دقیق این بیماری را نمی دانند، اما دو بخش مهم از سیستم عصبی بدن ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند:
- هسته های قاعده ای مغز (Basal Ganglia): این بخش در کنترل حرکات نقش دارد و فعالیت غیرطبیعی در آن ممکن است باعث اسپاسم شود.
- عصب صورتی (عصب جمجمه ای هفتم): این عصب فرمان های مغز را به عضلات صورت منتقل می کند. اگر سلول های این عصب بدون دستور مستقیم مغز فعال شوند، ممکن است باعث پرش های غیر ارادی در پلک ها شوند.
بلفارواسپاسم اولیه
نوع اولیه یا خوش خیم معمولا بدون علت مشخصی اتفاق می افتد. پزشکان به آن «ایدیوپاتیک» می گویند، یعنی هیچ علت زمینه ای شناخته شده ای ندارد. با این حال، می تواند منجر به نگرانی والدین و اختلال در فعالیت های روزمره کودک شود.
بلفارواسپاسم ثانویه
این نوع می تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- اختلالات حرکتی دیگر: مثل سندرم مِیژ (Meige Syndrome) یا پارکینسونیسم های غیر معمول.
- التهاب سطح چشم: مثل کراتوکنژنکتیویت (التهاب سطح چشم) یا بلفاریت (التهاب پلک). این موارد گاهی منجر به چشم خشک یا سوزش می شوند که زمینه ساز بلفارواسپاسم است.
- حساسیت به نور (فتوفوبیا): حساسیت شدید به نور می تواند در برخی کودکان باعث بروز بلفارواسپاسم شود.
- داروها: برخی داروهای درمان پارکینسون یا اختلالات عصبی دیگر ممکن است عوارضی مثل حرکات غیر ارادی عضلات ایجاد کنند.
چه عواملی خطر بلفارواسپاسم در کودکان را افزایش می دهند؟
در بعضی از کودکان و بزرگسالان، احتمال ابتلا به این اختلال بیشتر است. عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- جنسیت: احتمال بروز بلفارواسپاسم در خانم ها دو تا چهار برابر بیشتر است.
- سن: اگرچه در بزرگسالان بین 50 تا 70 سال شایع تر است، در کودکان هم ممکن است بروز کند.
- سابقه خانوادگی: حدود 20 تا 30 درصد مبتلایان، یکی از اعضای خانواده شان هم دچار این مشکل بوده است.
- استرس: فشارهای روحی و روانی می توانند حملات را بیشتر و شدیدتر کنند.
- خستگی: کم خوابی یا خستگی شدید ممکن است محرک بروز اسپاسم ها باشد.
- سوابق پزشکی: آسیب های چشمی، بیماری های چشم یا اختلالات عصبی می توانند زمینه ساز باشند.
- اختلالات روانی: وسواس، اضطراب یا افسردگی ممکن است با بلفارواسپاسم مرتبط باشند، هرچند مشخص نیست که کدام یک علت یا معلول است.
عوارض بلفارواسپاسم در کودکان
بلفارواسپاسم در کودکان به خودی خود بیماری خطرناکی نیست، اما می تواند بسیار آزاردهنده و مختل کننده باشد. اسپاسم های غیرارادی پلک ممکن است مانع از دیدن شوند یا حتی باعث شوند چشم ها به طور کامل بسته شوند. در کودکان، این مسئله می تواند در فعالیت های روزمره مثل تماشای تلویزیون، خواندن کتاب، بازی کردن و حتی راه رفتن مشکل ایجاد کند.
علاوه بر مشکلات فیزیکی، پلک زدن غیر ارادی در کودکان ممکن است به بروز اضطراب یا مشکلات روحی منجر شود. کودکی که از داشتن اسپاسم در حضور دیگران احساس شرمندگی یا ترس دارد، ممکن است از حضور در جمع، کلاس درس یا بازی با دیگران خودداری کند. این مسئله در درازمدت می تواند باعث بروز اضطراب، افسردگی و انزوای اجتماعی شود یا این مشکلات را تشدید کند. از این رو، بررسی جنبه های روانی این اختلال نیز اهمیت زیادی دارد.
تشخیص بلفارواسپاسم در کودکان
تشخیص بلفارواسپاسم در کودکان ممکن است دشوار باشد و گاهی والدین برای رسیدن به پاسخ نهایی باید به چند متخصص مختلف مراجعه کنند. مهم ترین تخصص هایی که در این روند نقش دارند عبارت اند از:
چشم پزشکی (Ophthalmology)
متخصص چشم معمولا اولین پزشکی است که کودک به او ارجاع داده می شود، زیرا علائمی مانند پرش پلک، خشکی چشم یا تحریک پذیری ممکن است ابتدا به چشم نسبت داده شوند.
مغز و اعصاب (Neurology)
از آنجایی که بلفارواسپاسم در کودکان به اختلالات عصبی مربوط می شود، تشخیص نهایی و تصمیم گیری در مورد درمان اغلب بر عهده متخصص مغز و اعصاب است.
فرآیند تشخیص شامل معاینه های فیزیکی و عصبی است. گاهی اوقات پزشک از تستی به نام الکترومیوگرافی (EMG) استفاده می کند تا فعالیت عضلات اطراف چشم را بررسی کند، گرچه این تست همیشه ضروری نیست.
در صورت شک به بیماری های دیگر، پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری را براساس سابقه پزشکی کودک پیشنهاد دهد.
درمان بلفارواسپاسم در کودکان
در حال حاضر درمان قطعی برای بلفارواسپاسم در کودکان وجود ندارد، اما درمان هایی مؤثر برای کنترل علائم در دسترس هستند. این درمان ها از روش های ساده و غیرتهاجمی تا جراحی متغیرند. اگر بلفارواسپاسم به علت خاصی مثل التهاب یا بیماری زمینه ای ایجاد شده باشد، درمان آن علت می تواند به بهبود کمک کند. هرچند در برخی موارد نادر، ممکن است این اختلال به صورت خودبه خود از بین برود، اما دلیل این مسئله هنوز مشخص نیست.
درمان های رایج برای بلفارواسپاسم:
تزریق بوتاکس (OnabotulinumtoxinA)
این تزریق ها خط اول درمان هستند. مقدار کمی از بوتاکس به عضلات اطراف چشم تزریق می شود تا فعالیت غیرطبیعی آن ها کاهش یابد. این تزریق ها معمولا در 4 تا 8 نقطه و با سوزنی بسیار نازک انجام می شوند.
- شروع اثر: حدود 2 تا 3 روز پس از تزریق
- مدت تأثیر: حدود 3 تا 4 ماه
- نکته: نیاز به تزریق مجدد در فواصل زمانی وجود دارد، و برخی افراد با گذشت زمان به دوز بیشتری نیاز پیدا می کنند.
عینک های با فیلتر نوری FL-41
این نوع عینک ها دارای فیلتر صورتی رنگ مخصوصی هستند که نورهای آبی و مزاحم را کاهش می دهند. این کار باعث بهبود حساسیت به نور و کاهش دفعات اسپاسم می شود. این عینک ها قابل سفارش با نسخه های طبی نیز هستند و در فروشگاه های اپتیک معتبر یا به صورت آنلاین در دسترس اند.
جراحی
اگر هیچ یک از روش های بالا مؤثر نباشند و اسپاسم ها بسیار شدید باشند، گزینه آخر، جراحی است. در این روش، بخشی از عضلات چشم به صورت دائمی تضعیف می شود تا اسپاسم کاهش یابد. البته این روش به عنوان آخرین راهکار مطرح است و فقط در موارد شدید انجام می شود.
طب سوزنی
گرچه در ایران کمتر رایج است، اما تحقیقات نشان داده اند که طب سوزنی می تواند در برخی بیماران مؤثر باشد. بعضی از پزشکان متخصص که دارای مدرک طب مکمل هستند، این روش را به صورت علمی و ایمن اجرا می کنند.
چشم انداز و پیش آگهی بیماری
آیا بلفارواسپاسم در کودکان بیماری خطرناکی است؟
خیر، این بیماری تهدیدکننده زندگی نیست، اما می تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. بلفارواسپاسم معمولا با علائم خفیف شروع می شود، اما در برخی موارد ممکن است پیشرفت کرده و مانع از باز نگه داشتن چشم ها شود.
بلفارواسپاسم چقدر طول می کشد؟
نوع اولیه این اختلال معمولا مزمن و ماندگار است. اما بر اساس برخی تحقیقات، در حدود 11 درصد از بیماران، علائم ممکن است به طور خودبه خود از بین بروند. با این حال، هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث این بهبود خودبه خودی می شود.
آیا می توان از بلفارواسپاسم در کودکان پیشگیری کرد؟
تا امروز هیچ روش قطعی برای پیشگیری از بلفارواسپاسم در کودکان شناخته نشده است. اما می توان دفعات و شدت اسپاسم ها را کاهش داد. نکات زیر در این زمینه کمک کننده هستند:
- استفاده از عینک های دارای فیلتر نور یا کلاه لبه دار برای محافظت در برابر نور
- استفاده از ترفندهای حسی مانند لمس صورت یا تمرکز بر فعالیت خاص (مثل نقاشی یا ساختن با لگو)
- مدیریت استرس و خواب کافی، چرا که اضطراب و خستگی از عوامل تشدیدکننده هستند
زندگی با بلفارواسپاسم
چطور از خودم مراقبت کنم اگر بلفارواسپاسم داشته باشم؟
اگر بلفارواسپاسم شما شدید باشد، احتمالا لازم است تغییراتی در سبک زندگی تان ایجاد کنید تا با این بیماری بهتر کنار بیایید. برخی اقدامات مهم شامل موارد زیر هستند:
- درخواست کمک برای رفت وآمد: اگر رانندگی برایتان ایمن نیست، بهتر است از اطرافیان کمک بگیرید یا از حمل ونقل عمومی استفاده کنید.
- تشخیص زمان نیاز به کمک: هنگام عبور از خیابان یا انجام فعالیت هایی که به دید مناسب نیاز دارند، از دیگران کمک بخواهید.
- اصلاح محیط خانه یا محل کار: محیط را طوری تنظیم کنید که به وسایل ضروری راحت تر دسترسی داشته باشید و احتمال زمین خوردن یا آسیب دیدن به دلیل کاهش دید کاهش یابد.
- تنظیم فعالیت های شغلی یا روزمره: اگر دیدتان اجازه انجام برخی کارها را نمی دهد، لازم است آن فعالیت ها را محدود یا اصلاح کنید.
- استفاده از ابزارهای کمکی: وسایل و خدمات پشتیبان مانند لنزهای مخصوص یا منابع صوتی می توانند به شما کمک کنند تا با کاهش دید کنار بیایید و زندگی روزمره تان را ادامه دهید.
آیا بلفارواسپاسم در کودکان به طور کامل از بین می رود؟
در برخی موارد، بلفارواسپاسم اولیه (که علت مشخصی ندارد) ممکن است به صورت خودبه خود برطرف شود، اما این اتفاق نادر است و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. در مقابل، اگر بلفارواسپاسم شما ثانویه باشد (یعنی ناشی از یک بیماری دیگر باشد)، با درمان علت زمینه ای ممکن است بهبود یابد یا کاملا برطرف شود.
آیا کمبود ویتامین باعث بلفارواسپاسم در کودکان می شود؟
در یک مطالعه محدود در سال 2020 روی 50 نفر، مشخص شد که مبتلایان به بلفارواسپاسم خوش خیم (BEB) به طور میانگین سطح کلسیم و ویتامین D پایین تری داشتند.
اما این مطالعه به تنهایی نشان نمی دهد که کمبود این مواد باعث بروز بیماری شده است.
در حال حاضر هیچ مدرک علمی قطعی وجود ندارد که نشان دهد بلفارواسپاسم ناشی از کمبود ویتامین یا مواد معدنی است.
سخنی از نی نی تینی
بلفارواسپاسم در کودکان یک اختلال نادر است که در ظاهر تنها شامل حرکات غیرقابل کنترل و کوچک عضلات می شود، اما می تواند تأثیر بزرگی در زندگی کودک بگذارد. این وضعیت ممکن است انجام کارهای ساده ای مانند خواندن یا تماشای تلویزیون را دشوار کند.
از آنجایی که نمی توان پیش بینی کرد چه زمانی اسپاسم ها اتفاق می افتند یا چطور روی کودک شما تأثیر می گذارند، ممکن است ترک خانه برایتان اضطراب آور باشد.
اگر فکر می کنید کودکتان علائم بلفارواسپاسم را دارد، حتما به چشم پزشک مراجعه کنید. آن ها می توانند فرایند تشخیص را آغاز کرده یا شما را به متخصص مناسب ارجاع دهند. درمان می تواند تأثیر بزرگی بر کیفیت زندگی شما بگذارد.
آیا کودک شما یا یکی از نزدیکانتان تجربه ای با بلفارواسپاسم داشته اید؟ چه راهکارهایی برای مدیریت آن استفاده کرده اید؟ تجربیاتتان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
