برونکومالاسی به مشکلی در غضروف های راه های هوایی ریه گفته می شود که می تواند باعث خس خس سینه و دشواری در تنفس شود. این عارضه معمولا در نوزادان نارس دیده می شود و در بسیاری از موارد، با رشد و تکامل ریه ها به مرور برطرف می شود. به همین دلیل، پیش آگهی این بیماری در نوزادان اغلب امیدوارکننده است.
در بزرگسالان، درمان برونکومالاسی معمولا به کنترل و درمان بیماری زمینه ای ریه وابسته است و گاهی از دستگاه های کمک تنفسی مانند سی پپ برای بهبود تنفس استفاده می شود. در ادامه این مقاله در مورد این بیماری مادرزادی به طور کامل توضیح خواهیم داد.
برونکومالاسی چیست؟
برونکومالاسی حالتی است که در آن غضروف های اطراف برونش ها (راه های هوایی داخل ریه) ضعیف تر از حد طبیعی هستند. برونش ها معمولا لوله هایی انعطاف پذیر اما محکم اند که هوا را به داخل و خارج ریه هدایت می کنند.
در شرایط طبیعی، ساختارهای غضروفی C-شکل مانند یک محافظ دور برونش ها قرار می گیرند و کمک می کنند این راه ها هنگام دم و بازدم باز بمانند. وقتی این حمایت غضروفی کافی نباشد، برونش ها به ویژه هنگام بازدم تنگ می شوند و عبور هوا با مشکل مواجه می شود.
این تنگی می تواند علت اصلی ایجاد صداهای غیرطبیعی تنفسی و احساس کمبود هوا در کودک باشد.
شیوع برونکومالاسی چقدر است؟
این ناهنجاری بیشتر در نوزادان تازه متولدشده دیده می شود، به خصوص نوزادانی که نارس به دنیا آمده اند. همچنین در کودکانی که دچار سندرم داون هستند، احتمال بروز این عارضه بیشتر است.
در موارد نادر، برونکومالاسی می تواند کودکان بزرگ تر یا حتی بزرگسالان را هم درگیر کند. در این گروه سنی، معمولا یک بیماری زمینه ای عامل اصلی ضعف غضروف هاست.
برونکومالاسی چگونه بر نوزاد من تأثیر می گذارد؟
در این عارضه مادرزادی، راه های هوایی ممکن است تنگ یا حتی تا حدی مسدود شوند. وقتی برونش ها بیش از حد باریک شوند، نوزاد برای عبور هوا و دریافت اکسیژن کافی دچار مشکل می شود.
در موارد خفیف، این مشکل فقط با خس خس یا تنفس صدادار بروز می کند. اما در موارد شدید، کاهش اکسیژن رسانی می تواند خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی نوزاد باشد.
به همین دلیل، پیگیری منظم وضعیت تنفسی کودک برای مادران اهمیت زیادی دارد.
تراکئوبرونکومالاسی (TBM) چیست؟
در بسیاری از نوزادان مبتلا به این ناهنجاری، ضعف مشابهی در دیواره های نای (تراکئا) نیز وجود دارد که به آن تراکئومالاسی گفته می شود.
وقتی این دو مشکل هم زمان رخ دهند، به مجموعه آن ها تراکئوبرونکومالاسی (TBM) گفته می شود. این وضعیت می تواند تنفس را دشوارتر کند و معمولا در نوزادان شایع تر است.
تراکئومالاسی اغلب با یک ناهنجاری مادرزادی نادر به نام آترزی مری (بسته بودن مری) همراه است که نیاز به بررسی های تخصصی دارد.
علائم و علت برونکومالاسی
علت برونکومالاسی چیست؟
علت این ناهنجاری در نوزادان، که به آن برونکومالاسی اولیه گفته می شود، معمولا شامل موارد زیر است:
- بیماری های مادرزادی قلب
- تکامل نیافتگی غضروف های ریه به دلیل تولد زودرس
- سندرم ویلیامز–کمبل؛ یک بیماری مادرزادی ارثی که باعث ضعف غضروف های برونش می شود
برونکومالاسی ای که از بدو تولد وجود ندارد، برونکومالاسی ثانویه نامیده می شود و می تواند به دلایل زیر ایجاد شود:
- آسیب یا ضربه به قفسه سینه
- برونشیت مزمن
- آمفیزم ریوی
- استفاده طولانی مدت از دستگاه ونتیلاتور
- بیماری سل
- تومورها یا توده های خوش خیم داخل ریه
شناخت علت دقیق این ناهنجاری نقش مهمی در انتخاب روش درمان دارد.
علائم برونکومالاسی چیست؟
علائم این بیماری بسته به شدت بیماری متفاوت است. نوزاد یا کودک مبتلا ممکن است دچار موارد زیر شود:
- سرفه های خشک و شبیه پارس سگ، بدون خلط
- کبودی پوست یا لب ها (سیانوز)
- خستگی زودرس
- عفونت های مکرر مانند سرماخوردگی و بیماری های تنفسی
- تنگی نفس
- صدای غیرطبیعی و لرزشی هنگام تنفس (استریدور)
- خس خس سینه
توجه به این علائم و مراجعه به موقع به پزشک می تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
آیا برونکومالاسی واگیردار است؟
خیر. برونکومالاسی یک بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود.
این عارضه به دلیل عفونت های تنفسی، آنفلوآنزا یا سرماخوردگی ایجاد نمی شود و ارتباطی با بیماری های واگیردار ندارد. بنابراین نگرانی از بابت انتقال بیماری به دیگران وجود ندارد.
تشخیص برونکومالاسی
برونکومالاسی چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص این بیماری، پزشک ابتدا معاینه بالینی انجام می دهد و به صدای تنفس ریه ها گوش می دهد.
در صورت نیاز، آزمایش ها یا بررسی های تکمیلی درخواست می شود یا کودک به متخصص ریه ارجاع داده می شود. تشخیص دقیق کمک می کند شدت بیماری و بهترین روش درمان مشخص شود.
چه آزمایش هایی برای تشخیص برونکومالاسی انجام می شود؟
برای مشاهده دقیق راه های هوایی، ممکن است از روش های تصویربرداری استفاده شود، از جمله:
- برونکوسکوپی
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- عکس ساده قفسه سینه
این بررسی ها به پزشک کمک می کند میزان تنگی برونش ها و شدت ضعف غضروف را ارزیابی کند.
درمان برونکومالاسی
درمان این بیماری چگونه است؟
در نوزادانی که برونکومالاسی خفیف دارند، معمولا فقط پیگیری های منظم پزشکی کافی است. در بسیاری از موارد، این مشکل تا حدود 6 ماهگی و هم زمان با تکامل ریه ها خودبه خود برطرف می شود.
اگر این عارضه باعث کاهش سطح اکسیژن خون نوزاد شود، پزشک ممکن است استفاده از دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) را توصیه کند. این دستگاه شامل ماسکی است که روی بینی و دهان نوزاد قرار می گیرد و با وارد کردن فشار ملایم هوا، به باز ماندن برونش ها کمک می کند.
مدت استفاده از این دستگاه ممکن است چند هفته تا زمان تکامل کامل ریه ها باشد.
در موارد بسیار شدید که نارسایی تنفسی ایجاد می شود، نوزاد ممکن است به دستگاه ونتیلاتور نیاز پیدا کند تا تنفس او پایدار بماند.
درمان برونکومالاسی در بزرگسالان
درمان این بیماری در بزرگسالان به علت زمینه ای بستگی دارد. اگر فرد به آمفیزم یا برونشیت مزمن مبتلا باشد، مصرف داروها و معاینات منظم پزشکی برای کنترل علائم ضروری است.
گاهی استفاده از دستگاه CPAP به خصوص هنگام خواب می تواند تنفس را بهبود دهد. در موارد شدید، بستری در بیمارستان و حمایت تنفسی لازم می شود.
عوارض و پیش آگهی برونکومالاسی
آیا برونکومالاسی درمان قطعی دارد؟
بسیاری از نوزادان مبتلا به برونکومالاسی پس از سفت و کامل شدن غضروف های ریه به طور کامل بهبود پیدا می کنند و زندگی طبیعی خواهند داشت.
اگر علت برونکومالاسی وجود یک انسداد مانند تومور باشد، برداشتن آن معمولا باعث رفع بیماری می شود.
در بزرگسالانی که دچار بیماری های مزمن ریوی هستند، برونکومالاسی اغلب نیازمند مراقبت طولانی مدت است و درمان قطعی ندارد. با این حال، پزشک می تواند با برنامه درمانی مناسب، علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود دهد.
پیشگیری از برونکومالاسی
چگونه می توان از برونکومالاسی پیشگیری کرد؟
در حال حاضر راه شناخته شده ای برای پیشگیری از این بیماری در نوزادان وجود ندارد. مهم است بدانید این بیماری به دلیل کاری که مادر در دوران بارداری انجام داده ایجاد نمی شود و جای سرزنش یا احساس گناه وجود ندارد.
با این حال، اگر باردار هستید، آشنایی با علائم زایمان زودرس اهمیت زیادی دارد تا در صورت مشاهده نشانه ها، سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید. دریافت مراقبت پزشکی به موقع می تواند از تولد نارس نوزاد جلوگیری کند و به طور غیرمستقیم خطر بروز مشکلاتی مانند برونکومالاسی را کاهش دهد.
مراقبت های منظم بارداری و پیگیری توصیه های پزشک نقش مهمی در سلامت ریه های جنین دارد.
در بزرگسالان، از آنجا که برونکومالاسی اغلب در اثر بیماری های ریوی ایجاد می شود، مراقبت درست از ریه ها می تواند احتمال بروز آن را کمتر کند. رعایت اصول سلامت تنفسی به ویژه برای افرادی که سابقه بیماری ریوی دارند، بسیار ضروری است.
اقدامات لازم برای پیشگیری از این بیماری
- سیگار نکشید و از ویپ استفاده نکنید. مصرف سیگار و ویپ خطر ابتلا به برونشیت مزمن، آمفیزم و سرطان ریه را افزایش می دهد. اگر ترک سیگار برایتان دشوار است، حتما از پزشک یا مراکز ترک دخانیات کمک بگیرید.
- خانه خود را از نظر گاز رادون بررسی کنید. گاز رادون بی بو و بی رنگ است، اما قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آن می تواند باعث سرطان ریه شود.
- از وسایل حفاظت فردی استفاده کنید. هنگام کار با مواد شیمیایی، گازها، بخارها، دود، گردوغبار یا ذرات معلق، استفاده از ماسک های تنفسی استاندارد ضروری است تا از آسیب به ریه ها جلوگیری شود.
زندگی با برونکومالاسی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر شما یا فرزندتان مبتلا به این بیماری هستید، مراجعه منظم به پزشک برای معاینات دوره ای و بررسی وضعیت تنفسی بسیار مهم است. هرگونه تغییر در علائم یا شدت مشکلات تنفسی باید با پزشک در میان گذاشته شود.
در شرایط زیر، لازم است فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- کبودی لب ها یا پوست
- فرورفتگی قفسه سینه هنگام نفس کشیدن
- بی هوشی یا سخت بیدار شدن
- تنگی نفس شدید یا مشکل واضح در تنفس
- خس خس شدید یا صدای غیرطبیعی تنفس (استریدور)
اقدام سریع در این شرایط می تواند از بروز عوارض جدی و خطرناک جلوگیری کند.
سخنی از نی نی تینی
برونکومالاسی یک مشکل تنفسی است که بیشتر نوزادان، به ویژه نوزادان نارس با ریه های تکامل نیافته را درگیر می کند. خوشبختانه با تشخیص این بیماری به موقع و پیگیری صحیح درمان آن، بیشتر نوزادان به خوبی بهبود پیدا می کنند و رشد طبیعی خواهند داشت.
در بزرگسالان، تمرکز درمان بر کنترل بیماری زمینه ای ریه است؛ برای مثال استفاده از داروها در برونشیت مزمن یا آمفیزم.
در هر سنی، بروز علائم تنفسی نباید نادیده گرفته شود و پیگیری منظم پزشکی نقش کلیدی در حفظ کیفیت زندگی دارد.
اگر شما هم تجربه ای از مواجهه با برونکومالاسی در نوزاد یا یکی از اعضای خانواده داشته اید، یا سؤالی درباره علائم، تشخیص و درمان این بیماری دارید، خوشحال می شویم در بخش نظرات با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند راهنمای ارزشمندی برای مادران و خانواده های دیگر باشد.
