سرطان در کودکان نادر است. از هر ۲۸۵ کودکی که متولد می‌شوند، یک نفر قبل از رسیدن به سن ۲۰ سالگی به سرطان مبتلا می شود. پیشرفت‌های درمانی میزان بقا در بسیاری از کودکان را افزایش داده است. با این حال، پس از آسیب‌های غیرعمدی، سرطان های کودکان همچنان دومین علت مرگ در کودکان ۱ تا ۱۴ ساله، است.
شایع ترین سرطان های کودکان و نوجوانان کدامند؟
به طور کلی، در کودکان و نوجوانان (۰ تا ۱۹ ساله)، شایع‌ترین انواع سرطان‌ها عبارتند از: لوسمی (سرطان خون یا مغز استخوان)، تومورهای مغزی و سیستم عصبی مرکزی (از جمله سرطان‌های ستون فقرات) و لنفوم‌ها (سرطان‌های غدد لنفاوی یا گره‌های لنفاوی). با این حال، نوع سرطان ممکن است با توجه به سن متفاوت باشد.
لوسمی یا سرطان خون در کوکان
در بین انوع سرطان های کودکان، لوسمی، نوعی سرطان سلول‌های مغز استخوان، یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌های دوران کودکی است. مغز استخوان هسته یا مرکز نرم استخوان‌های بلند بدن است که در آن گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها تولید می‌شوند. گلبول‌های سفید (که به آنها لوکوسیت گفته می‌شود) به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. گلبول‌های قرمز اکسیژن را به بدن منتقل می‌کنند و پلاکت‌ها به جلوگیری از خونریزی در هنگام آسیب کمک می‌کنند.
در کودکان مبتلا به لوسمی، مغز استخوان تعداد زیادی سلول سفید نابالغ و غیرطبیعی تولید می‌کند که قادر به مبارزه با عفونت نیستند. این سلول‌های لوسمی به تدریج جای گلبول‌های سفید سالم را می‌گیرند و به ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها اجازه می‌دهند بدن را آلوده کرده و فرد را بیمار کنند. سلول‌های لوسمی همچنین جای گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها را می‌گیرند و این امر موجب می‌شود بدن نتواند اکسیژن کافی دریافت کند و پس از آسیب، خونریزی را متوقف کند.
انواع لوسمی
- لوسمی لنفوبلاستی حاد (ALL) : تقریباً سه چهارم کل لوسمی‌های دوران کودکی از نوع ALL است که شامل رشد غیرطبیعی نوعی سلول سفید نابالغ به نام لنفوبلاست است.
- لوسمی میلوئیدی حاد (AML) : رشد غیرطبیعی نوع دیگری از سلول‌های سفید خون به نام‌های میلوبلاست و مونوبلاست.
از آنجا که سلول‌های لوسمی مغز استخوان را ترک کرده و وارد جریان خون می‌شوند، که به همه جای بدن می رود، لوسمی یک بیماری سیستمیک است. لوسمی می‌تواند به رگ‌های خونی مغز و نخاع، بیضه‌ها، تخمدان‌ها، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها سرایت کند.
لنفوم در کودکان
در بین انوع سرطان های کودکان، لنفوم نوعی سرطان سیستم ایمنی است که بافت‌های لنفاوی (گره‌های لنفاوی و سایر غدد بدن، مانند لوزه‌ها یا تیموس) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سلول‌های لنفومی، که سلول‌های سفید نابالغ و غیرطبیعی هستند و نمی‌توانند با عفونت مبارزه کنند، جای بافت لنفاوی طبیعی را می‌گیرند. این امر موجب می‌شود که گره‌ها یا غدد قادر به دفاع از بدن در برابر عوامل بیگانه مانند ویروس‌ها نباشند.
سلول‌های لنفوم ممکن است در مغز استخوان و سایر اندام‌های بدن مانند کبد یا طحال نیز یافت شوند. لنفوم بسته به اینکه سرطان در کجا قرار دارد، می‌تواند علائم متفاوتی داشته باشد.
انواع لنفوم‌ها عبارتند از:
- بیماری هوچکین (یا لنفوم هوچکین) : معمولا با علائم تدریجی و مداوم مانند خستگی، تب و کاهش وزن ظاهر و پیشرفت می‌کند. انواع مختلف این لنفوم به روش‌های مختلف درمان می‌شوند. این بیماری بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود.
- لنفوم غیرهوچکین : علائم و نشانه‌های آن بسته به نوع لنفوم غیرهوچکین متفاوت است، اما معمولاً سریع تر از لنفوم هوچکین ظاهر و پیشرفت می‌کند. سه نوع اصلی آن لنفوم لنفوبلاستیک، لنفوم سلول B بالغ و لنفوم سلول بزرگ آناپلاستیک است. انواع مختلف این لنفوم به روش‌های مختلف درمان می‌شوند.
سرطان های مغزی در کودکان (و سایر سرطان‌های سیستم عصبی مرکزی)
انواع زیادی از تومورها یا سرطان‌های مغز و ستون فقرات یا سیستم عصبی مرکزی وجود دارند و درمان‌ها نیز متفاوت است. در بین انوع سرطان های کودکان، سرطان‌های مغز و ستون فقرات ناشی از رشد غیرطبیعی سلول‌های عصبی یا سلول‌های پشتیبان در مغز یا ستون فقرات هستند. این سلول‌های غیرطبیعی فضای مغز یا نخاع را اشغال کرده و می‌توانند حرکت، حس، تفکر و یا رفتار طبیعی را مختل کنند.
انواع تومورهای مغزی در کودکان و نوجوانان
- آستروسیتوماها : از آستروسیت‌ها یا بافت پشتیبان مغز منشاء می‌گیرند. ممکن است درجه پایین (که به کندی رشد کرده و به ندرت به سایر قسمت‌های مغز گسترش می‌یابند) یا درجه بالا (که تهاجمی‌تر بوده و می‌توانند به سایر قسمت‌های مغز و نخاع گسترش یابند) باشند.
- تومورهای عصبی اولیه : از سلول‌های عصبی اولیه منشاء می‌گیرند و در کودکان بیشتر از نوجوانان شایع هستند.
- گلیوماهای ساقه مغز : در دسته ای از بافت‌های عصبی در پایه مغز که عملکردهای حیاتی مانند ضربان قلب، تنفس و بلع را کنترل می کند، ایجاد می شوند.
- اپندیموماها : معمولا در پوشش بطن‌های مغز، چهار حفره متصل درون مغز، ایجاد می شوند. بطن‌ها مایع مغزی نخاعی تولید می‌کنند که مغز و نخاع را احاطه کرده و محافظت می کند. اگر یک اپندیموما وجود داشته باشد، مایع اغلب سلول‌های سرطانی را در سراسر مغز و نخاع می برد.
رابدومیوسارکوما در کودکان
در بین انوع سرطان های کودکان، رابدومیوسارکوما یک سرطان ناشی از رشد غیرطبیعی سلول‌های عضلانی نابالغ است. این می‌تواند باعث تورم شود که ممکن است دردناک باشد یا نباشد و با رشد در سر و گردن، کشاله ران، شکم، لگن یا بازو یا پا، عملکرد طبیعی بدن را مختل کند. هنگامی که رابدومیوسارکوما گسترش می‌یابد، معمولاً به گره‌های لنفاوی، استخوان، مغز استخوان یا ریه می‌رود.
انواع رابدومیوسارکوما در کودکان
- رابدومیوسارکوم آلوئولی : بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود و معمولا عضلات بزرگ تنه، بازوها و پاها را درگیر می کند (اما ممکن است در سایر نقاط نیز دیده شود).
- رابدومیوسارکوم جنینی : در نوزادان و کودکان خردسال شایع تر است و بیشتر در سر و گردن، مثانه، پروستات، بیضه‌ها و واژن رخ می‌دهد.
نوروبلاستوما در کودکان
در بین انوع سرطان های کودکان، نوروبلاستوما نوعی سرطان است که از رشد غیرطبیعی سلول‌های عصبی نابالغ شروع می‌شود و بیشتر در غده فوق کلیوی (عضوی که هورمون‌ها را تولید می‌کند و خارج از کلیه‌ها قرار دارد) ایجاد می شود. این سرطان می‌تواند در بافت عصبی در امتداد ستون فقرات نزدیک گردن، قفسه سینه یا شکم نیز تشکیل شود. این سلول‌های غیرطبیعی می توانند عملکرد طبیعی مناطق تحت تأثیر بدن را مختل کرده و به پوست، مغز استخوان، استخوان‌ها، گره‌های لنفاوی و کبد گسترش یابند.
نفروبلاستوما در کودکان (تومور ویلمز)
تومور ویلمز یا نفروبلاستوما شایع ترین نوع سرطان کلیه در کودکان است. این بیماری بیشتر کودکان ۲ تا ۵ ساله را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سرطان از رشد غیرطبیعی سلول‌های نابالغ کلیه منشاء می‌گیرد و اغلب توده‌ای در شکم کودک ایجاد کرده و عملکرد کلیه را مختل می‌کند. این سرطان می‌تواند به ریه‌ها، کبد، استخوان، مغز یا گره‌های لنفاوی گسترش یابد.
سرطان تیروئید در کودکان
کارسینوم تیروئید (سرطان تیروئید) رشد غیرطبیعی بافت نابالغ تیروئید است که به صورت یک یا چند توده در غده پروانه ای شکل در وسط گردن ایجاد می‌شود. این سرطان تولید هورمون طبیعی تیروئید را که متابولیسم، ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن را کنترل می‌کند، مختل می‌سازد. سرطان تیروئید می‌تواند به مناطق گردن، گره‌های لنفاوی، ریه‌ها، استخوان‌ها یا گاهی مغز گسترش یابد.
سرطان استخوان در کودکان
در بین انوع سرطان های کودکان، سرطان‌های اولیه استخوان (سرطان‌هایی که در استخوان‌ها شروع می‌شوند) بیشتر در کودکان بزرگ تر و نوجوانان رخ می‌دهند، اما ممکن است در هر سنی نیز توسعه یابند. این سرطان‌ها به صورت توده‌های دردناک روی استخوان‌ها شکل می‌گیرند و باعث اختلال در رشد طبیعی و پایداری استخوان می شوند. سرطان‌های اولیه استخوان ممکن است به ریه‌ها، دیگر استخوان‌ها و بافت‌های نرم گسترش پیدا کنند.
سرطان استخوان اولیه با سرطان استخوان متاستاتیک متفاوت است؛ سرطان متاستاتیک استخوان رشد غیرطبیعی سلول‌های نابالغ از سایر بافت‌های غیر استخوانی بدن است که سپس به استخوان‌ها گسترش می‌یابند.
دو نوع اصلی سرطان اولیه استخوان در کودکان وجود دارد:
- استئوسارکوم : اغلب در دوران رشد سریع در دوران بلوغ ایجاد می‌شود و حدود نیمی از این سرطان‌های استخوانی در ناحیه زانو توسعه می‌یابند
- سارکوم یوئینگ : نوع کمتر شایع سرطان استخوان است که بیشتر در استخوان‌های لگن (استخوان‌های باسن)، دنده‌ها، کتف‌ها و قسمت‌های بالایی پاها و بازوها رخ می‌دهد.
تومورهای سلول‌های زایا و غدد جنسی در کودکان
تومورهای سلول‌های زایا از رشد غیرطبیعی سلول‌های نابالغی که به طور طبیعی به تخمک های تولید مثلی در دختران و اسپرم در پسران تبدیل می‌شوند، به وجود می‌آیند. تقریباً ۹۰ درصد از تومورهای سلول‌های زایا در سلول‌های تولید مثلی غدد جنسی (بیضه‌ها یا تخمدان‌ها) شروع می‌شوند و منجر به توده‌ها یا تغییرات هورمونی غیرطبیعی می‌شوند. برخی از این تومورهای سرطانی ممکن است به صورت توده‌هایی در شکم، مغز یا قفسه سینه ظاهر شوند. این تومورها می‌توانند به گره‌های لنفاوی، ریه‌ها، کبد و مغز گسترش یابند.
علت سرطان در کودکان و نوجوانان چیست؟
علل بیشتر سرطان در کودکان و نوجوانان به طور کلی ناشناخته است. سرطان‌هایی که کودکان و نوجوانان به آنها مبتلا می‌شوند، قابل پیشگیری یا مسری محسوب نمی شوند.
تعداد کمی از سرطان های کودکان ممکن است به سندرم داون (تریزومی ۲۱) یا دیگر ناهنجاری‌های ژنتیکی ارثی مرتبط باشند که به آنها جهش‌های ژنتیکی می‌گویند. به ندرت، مواجهه با اشعه‌های مضر یا مواد شیمیایی محیطی با سرطان کودکان مرتبط شده است، اما این عوامل خطر به سختی قابل تأیید هستند.
آیا درمان ها و نرخ بقای سرطان کودکان و نوجوانان بهبود یافته است؟
ارزیابی سریع و دقیق نوع سرطان مهم است، زیرا انواع مختلف سرطان به روش‌های مختلف درمان می شوند. سرطان در کودکان و نوجوانان معمولا در بیمارستان‌های کودکان توسط پزشکانی که در درمان سرطان های کودکان تخصص دارند، درمان می‌شوند. این پزشکان به عنوان انکولوژیست‌های کودکان شناخته می‌شوند.
با آزمایش‌های بهتر برای تعیین انواع خاص سرطان‌ها و درمان‌های بهتر، سرطان در کودکان و نوجوانان امروز بیشتر از گذشته قابل درمان هستند. به لطف شرکت در آزمایشات بالینی و مراقبت‌های پزشکی تخصصی در مراکز سرطان کودکان و نوجوانان، نرخ بقا در سرطان های کودکان و نوجوانان اکنون برای بسیاری از انواع سرطان به حدود ۹۰ درصد نزدیک شده است.
