انسداد مجاری شیر زمانی رخ می دهد که جریان شیر مادر نتواند از بافت سینه به نوک سینه برسد، زیرا مجرای شیری که شیر را منتقل می کند، مسدود یا بسته شده است. این انسداد باعث ایجاد توده ای دردناک و حساس در سینه می شود و در صورت درمان نشدن، می تواند به عفونت یا مشکلات جدی تر منجر شود. خوشبختانه، انسداد مجاری شیر معمولا قابل درمان در خانه است و با روش های ساده ای می توان آن را برطرف کرد. در این مقاله در مورد این عارضه توضیح خواهیم داد.
انسداد مجاری شیر چیست؟
انسداد مجاری شیر (که گاهی به آن مجاری بسته یا مسدود هم گفته می شود) زمانی اتفاق می افتد که یک مجرای شیری مسدود یا دچار انسداد شود و شیر نتواند مسیر طبیعی خود را به سمت نوک سینه طی کند.
سینه ها شامل شبکه ای گسترده از مجاری شیری هستند که شیر تولیدشده در بافت های سینه را به نوک سینه منتقل می کنند. این مجاری مانند لوله های ظریف عمل می کنند. هر گونه التهاب در بافت های نرم اطراف مجاری یا فشار روی رگ های خونی مجاور می تواند مسیر مجاری را محدود کرده و باعث تجمع شیر شود.
وقتی مجرای شیری مسدود می شود، معمولا یک توده قرمز، حساس و دردناک در سینه ظاهر می شود. در موارد شدید، اگر درمان نشود، می تواند به عفونت منجر شود، بنابراین شناخت علائم انسداد مجاری شیر و نحوه درمان خانگی آن ضروری است.
علائم انسداد مجاری شیر
نشانه های شایع انسداد مجاری شیر چیست؟
یکی از واضح ترین علائم انسداد مجاری شیر، وجود توده ای سخت و برجسته در سینه است. این توده هنگام لمس، دردناک یا حساس است و ممکن است قرمز یا به اندازه ای بزرگ باشد که با نگاه کردن در آینه قابل مشاهده باشد. اگر تاکنون تجربه تورم سینه به دلیل پر شدن بیش از حد شیر داشته اید، احساس توده انسداد مجاری شیر شبیه همان است، اما معمولا موضعی تر و دردناک تر است.
علائم دیگر انسداد مجاری شیر عبارت اند از:
- درد هنگام جریان شیر یا خروج آن (در زمان شیردهی یا پمپاژ).
- درد یا تورم در نزدیکی توده، نه در کل سینه.
- کوچک شدن یا حرکت توده بعد از شیردهی یا پمپاژ شیر.
- کاهش ناراحتی و درد بعد از تخلیه شیر.
برخی افراد همچنین هنگام انسداد مجاری شیر، بلب شیر یا تاول شیر روی نوک سینه مشاهده می کنند؛ این یک نقطه سفید کوچک است که معمولا ناشی از باقی مانده التهابی داخل مجاری است و می تواند باعث حساسیت یا درد مختصر شود.
علت انسداد مجاری شیر
چرا مجاری شیر مسدود می شوند؟
رایج ترین علت انسداد مجاری شیر، التهاب بافت های اطراف مجاری و رگ های خونی است. این التهاب می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- حذف یا فاصله طولانی بین جلسات شیردهی یا پمپاژ شیر.
- تغییر برنامه تغذیه کودک، مانند شروع غذای کمکی یا کاهش تدریجی تعداد دفعات شیردهی.
- نحوه نادرست قرار گرفتن کودک روی سینه که باعث تخلیه ناکافی شیر می شود؛ در این شرایط، مشاوره با کارشناس شیردهی می تواند به بهبود مکیدن کودک و تخلیه بهتر شیر کمک کند.
آیا غیرشیرده ها هم ممکن است دچار انسداد مجاری شیر شوند؟
بله، برخی شرایط مانند اتساع مجاری شیری می تواند باعث انسداد شود. در این حالت، مجرای شیری گشاد و دیواره های آن ضخیم می شوند و همین باعث تجمع مایع و مسدود شدن مجرا می گردد. این وضعیت بیشتر در زنان غیرشیرده یا در سنین مختلف مشاهده می شود و نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
تشخیص و آزمایش ها
چگونه انسداد مجاری شیر تشخیص داده می شود؟
در بیشتر موارد، انسداد مجاری شیر را می توان در خانه درمان کرد و نیازی به مراجعه فوری به پزشک نیست. اگر هنگام شیردهی یا پمپاژ شیر توده ای دردناک یا تورم مشاهده کردید، احتمالا با انسداد مجاری شیر روبرو هستید.
با این حال، اگر مطمئن نیستید یا علائمی مانند تب، درد شدید یا علائم شبه آنفلوانزا دارید، باید فورا با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است ماستیت ایجاد شده باشد. پزشک با معاینه دقیق توده و بررسی سایر علائم، می تواند علت دقیق مشکل را مشخص کند و درمان مناسب را توصیه نماید.
درمان انسداد مجاری شیر
چگونه مجاری شیر را باز کنیم؟
اکثر افراد می توانند انسداد مجاری شیر را در خانه ظرف دو روز برطرف کنند. ادامه شیردهی یا پمپاژ شیر مطابق نیاز کودک اهمیت دارد، اما نباید بیش از حد شیر بدهید یا پمپاژ کنید، زیرا فشار اضافی می تواند التهاب را تشدید کند.
چند روش موثر برای رفع انسداد مجاری شیر به صورت ساده با حروف اختصاری B.A.I.T قابل یادآوری است:
- Breast rest (استراحت سینه): ماساژ بیش از حد یا شیردهی زیاد انجام ندهید. اگر تولید شیر بیش از حد است، کمی کاهش دهید.
- Advil (ایبوپروفن): 800 میلی گرم هر هشت ساعت به مدت 48 ساعت برای کاهش درد و التهاب.
- Ice (یخ): هر بار 10 دقیقه روی سینه قرار دهید و هر 30 دقیقه تکرار کنید تا تورم کاهش یابد.
- Tylenol (استامینوفن): 1000 میلی گرم هر 8 ساعت به مدت 48 ساعت برای کاهش درد.
همچنین ماساژ آرام سینه ها به سمت گره های لنفاوی بالای ترقوه و زیر بغل می تواند به تخلیه تورم کمک کند، مانند نوازش کردن ملایم یک گربه.
چگونه بفهمیم انسداد مجاری شیر رفع شده است؟
عدم احساس توده یا درد بهترین نشانه رفع انسداد است. اگر شیر را پمپاژ یا با دست بیرون می آورید، ممکن است گلوله ای غلیظ و چرب مشاهده شود که نشان دهنده رفع انسداد مجراست.
چشم انداز و پیشگیری
آیا انسداد مجاری شیر باز می گردد؟
بله، این مشکل می تواند دوباره رخ دهد. گاهی توده ابتدا کوچک می شود و فرد فکر می کند مشکل رفع شده، اما پس از چند ساعت دوباره ظاهر می شود. برخی افراد نسبت به دیگران مستعدتر هستند. آگاهی از روش های درمان خانگی بسیار کمک کننده است.
عوارض ناشی از انسداد مجاری شیر
اگر انسداد مجاری شیر درمان نشود، ممکن است منجر به ماستیت شود. علائم ماستیت شامل:
- تب و لرز
- درد و کوفتگی بدن
- قرمزی، تورم و درد شدید کل سینه
- درد شدید هنگام پمپاژ یا شیردهی
در صورت مشاهده این علائم، فورا باید با پزشک تماس گرفت، زیرا ماستیت نیاز به درمان با آنتی بیوتیک دارد.
آیا در صورت انسداد مجاری شیر باید شیردهی را ادامه داد؟
بله، باید شیردهی را مطابق نیاز کودک ادامه دهید (نه بیشتر و نه کمتر). ادامه شیردهی باعث جریان یافتن شیر و رفع سریع تر انسداد مجاری می شود.
پیشگیری از انسداد مجاری شیر
چگونه می توان از این عارضه جلوگیری کرد؟
یکی از مهم ترین نکات برای پیشگیری از انسداد مجاری شیر این است که مطمئن شوید هر بار شیردهی یا پمپاژ، سینه ها به طور کامل تخلیه می شوند. برخی از نشانه های تخلیه کامل سینه ها عبارت اند از:
- صدای بلعیدن شیر توسط نوزاد کاهش یا قطع می شود.
- سینه سبک و تقریبا خالی احساس می شود.
- دیگر قادر به خارج کردن شیر بیشتر از سینه با پمپاژ یا دوشیدن دستی نیستید.
برخی افراد بیشتر مستعد انسداد مجاری شیر هستند، به خصوص اگر تولید شیرشان بیشتر از نیاز کودک باشد (پرشیردهی یا oversupply) یا اگر فقط با پمپاژ شیر خود را تغذیه می کنند.
علاوه بر تخلیه کامل سینه، روش های دیگر برای پیشگیری از انسداد مجاری شیر شامل موارد زیر است:
- جلسات شیردهی را از دست ندهید و هرگاه از کودک دور هستید، شیر خود را پمپاژ کنید.
- اگر ممکن است، شیردهی مستقیم به جای پمپاژ را انتخاب کنید.
- برخی افراد از مکمل های لسیتین (Lecithin) برای رقیق کردن شیر و از پروبیوتیک ها برای بازسازی باکتری های سالم مجاری شیر استفاده می کنند که می تواند التهاب را کاهش دهد. قبل از مصرف هرگونه مکملی که ادعا می کند تولید شیر را تغییر می دهد یا به بهبود جریان شیر کمک می کند، حتما با پزشک یا مشاور شیردهی مشورت کنید.
اگر در حال کاهش تدریجی شیردهی یا تغییر برنامه غذایی کودک هستید، تنها به میزان لازم شیر را پمپاژ یا با دست خارج کنید تا تسکین ایجاد شود. این کار به بدن شما می آموزد تولید شیر را کم کند و از تورم یا ایجاد انسداد مجاری شیر جلوگیری می کند.
زندگی با انسداد مجاری شیر
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر توده در سینه پس از درمان خانگی برای چند روز همچنان باقی ماند، باید با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین به علائم ماستیت توجه کنید، که شامل موارد زیر است:
- لرز یا سرمای بدن
- تب
- تورم یا قرمزی در محل توده
- ترشح از نوک سینه
- علائم شبه آنفلوانزا مانند درد عضلات و خستگی
- درد شدید و ناراحتی مداوم
سخنی از نی نی تینی
انسداد مجاری شیر در طول شیردهی شایع است و می تواند باعث ناراحتی، درد و گاهی عفونت شود. بسیار مهم است که به محض احساس توده یا درد، درمان را آغاز کنید. خوشبختانه، در اغلب موارد، می توان انسداد مجاری شیر را در خانه درمان کرد. ادامه شیردهی یا پمپاژ مطابق نیاز کودک به حرکت شیر و رفع انسداد کمک می کند.
برای پیشگیری از انسداد مجاری شیر در آینده، مطمئن شوید که هیچ جلسه شیردهی یا پمپاژ شیر را از دست نمی دهید، حتی زمانی که از کودک دور هستید. این روش ساده اما موثر، به جلوگیری از تورم سینه و تشکیل توده های دردناک کمک می کند.
اگر تجربه انسداد مجاری شیر داشته اید یا نکات مفیدی برای پیشگیری از آن می شناسید، در بخش نظرات با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید. سوالات خود درباره درمان یا پیشگیری خانگی را هم می توانید مطرح کنید تا پاسخ دهیم و به شما کمک کنیم شیردهی راحت تر و بدون درد داشته باشید.
