انسداد روده در کودکان

انسداد روده در کودکان به وضعیتی گفته می شود که مسیر روده کوچک یا بزرگ به صورت کامل یا نسبی بسته می شود. این مشکل می تواند باعث توقف یا کاهش حرکت طبیعی مواد غذایی و فضولات از معده به سمت راست روده شود. از مهم ترین علت های ایجاد انسداد روده در کودکان می توان به پیچ خوردگی روده، اشاره کرد اما در مورد علت انسداد روده در بزرگسالان می توان به تومورهای روده بزرگ اشاره کرد. این بیماری یک اورژانس پزشکی است و نیاز به رسیدگی فوری دارد. در این مقاله در مورد این بیماری بیشتر توضیح خواهیم داد.

انسداد روده در کودکان چیست؟

انسداد روده به معنای بسته شدن کامل یا جزئی مسیر عبور مواد غذایی و فضولات در روده کوچک یا بزرگ است. روده ها وظیفه دارند مواد غذایی را هضم و مواد زائد را به سمت مقعد هدایت کنند تا به صورت مدفوع دفع شوند. وقتی انسداد رخ می دهد، گاز، مایعات گوارشی و مواد زائد پشت محل انسداد جمع می شوند و این تجمع می تواند باعث آسیب به دیواره روده شود.

در صورت عدم رسیدگی سریع، این وضعیت می تواند باعث عوارض خطرناک انسداد روده در کودکان مانند پاره شدن روده، عفونت شدید و حتی مرگ شود. بنابراین اگر علائم انسداد روده مشاهده شد، باید فورا به اورژانس یا پزشک مراجعه کرد.

انواع انسداد روده در کودکان و بزرگسالان

پزشکان انسداد روده را بر اساس محل ایجاد آن تقسیم بندی می کنند:

• انسداد روده کوچک: حدود 80 درصد موارد انسداد، در روده کوچک رخ می دهد. روده کوچک بین معده و روده بزرگ قرار دارد و علاوه بر انتقال مواد غذایی، وظیفه تجزیه و جذب آب و مواد مغذی را نیز بر عهده دارد.
• انسداد روده بزرگ: روده بزرگ شامل کولون و راست روده است و ادامه فرآیند جذب مواد مغذی را انجام داده و مواد زائد را به مدفوع تبدیل می کند. حدود 20 درصد موارد انسداد مربوط به روده بزرگ است.

از نظر شدت، انسداد می تواند به صورت زیر باشد:

• کامل: مسیر به طور کامل مسدود شده و عبور مواد غیرممکن است.
• جزئی: تنها بخشی از مسیر روده تنگ یا مسدود شده و ممکن است هنوز کمی مدفوع یا گاز عبور کند.
• کاذب (Pseudo-obstruction): علائم مشابه انسداد وجود دارد، اما مسیر روده بسته نشده است. این حالت ممکن است به دلیل اختلال عملکرد عصبی روده ایجاد شود.

شیوع انسداد روده

انسداد روده کوچک یکی از دلایل شایع مراجعه به اورژانس است.
انسداد روده بزرگ در جمعیت عمومی کمتر دیده می شود، اما در افرادی که دچار سرطان کولون هستند بیشتر شایع است. در حدود 40 درصد بیماران مبتلا به سرطان کولون، اولین نشانه بیماری شان علائم انسداد روده است که باعث مراجعه اضطراری آن ها به بیمارستان می شود.

علائم انسداد روده در کودکان

در کودکان، انسداد روده می تواند با علائم زیر بروز کند:

• درد شکم که ممکن است به صورت موجی بیاید و برود و سپس دائمی شود.
• نفخ یا گرفتگی شکم.
• حالت تهوع و استفراغ.
• بی اشتهایی.
• بی حالی و ضعف عمومی.
• اسهال (اغلب در انسداد جزئی دیده می شود).
• ضربان قلب سریع، ادرار تیره و نشانه های کم آبی بدن.
• یبوست شدید (در انسداد کامل، حتی گاز هم عبور نمی کند).

در نوزادان و خردسالان که قادر به بیان درد خود نیستند، علائم می تواند شامل:

• گریه شدید و جمع کردن پاها به سمت شکم.
• تب.
• وجود خون در مدفوع.
• استفراغ سبز یا زرد مایل به سبز.
• شکم متورم و سفت.

احساس انسداد روده در کودکان چگونه است؟

نوع درد به محل انسداد بستگی دارد:

• انسداد روده کوچک: درد به صورت انقباضی و موجی است و هر چند دقیقه یک بار تکرار می شود و اغلب در یک نقطه متمرکز است.
• انسداد روده بزرگ: درد بیشتر حالت ممتد دارد و در نواحی گسترده تری از شکم حس می شود.

در هر صورت، اگر همراه این درد شدید علائمی مانند نفخ و استفراغ وجود داشت، باید فورا به پزشک مراجعه کرد.

آیا با انسداد روده می توان دفع داشت؟

این موضوع به محل و شدت انسداد بستگی دارد. در انسداد جزئی، عبور مدفوع و حتی گاز ممکن است محدود ولی امکان پذیر باشد. اما در انسداد کامل، عبور هیچ گونه گاز یا مدفوع ممکن نیست و این حالت نیازمند درمان فوری است.

علت ایجاد انسداد روده در کودکان

علت های ایجاد انسداد روده در کودکان می تواند متنوع باشد، اما برخی عوامل شایع تر هستند:

• چسبندگی روده (بافت اسکار) پس از جراحی شکم یا لگن: این چسبندگی ها نوارهایی از بافت اسکار هستند که ممکن است بعد از عمل جراحی ایجاد شوند و باعث بسته شدن مسیر روده شوند. این یکی از مهم ترین عوامل خطر برای انسداد روده کوچک است.
• فتق: گاهی بخشی از روده از نقطه ضعیف دیواره شکم بیرون می زند. اگر این قسمت گیر کند یا به شدت فشرده شود، می تواند باعث انسداد شود.
• تومورهای سرطانی: رشد تومور در داخل روده یا گسترش آن از اندام های دیگر (سرطان متاستاتیک) ممکن است مسیر روده را به طور کامل یا جزئی مسدود کند. سرطان کولون، علت اصلی انسداد روده بزرگ در بزرگسالان است.

عوامل دیگر عبارتند از:

• بیماری التهابی روده (IBD): بیماری هایی مانند کرون می توانند باعث ایجاد بافت اسکار و تنگی در روده شوند.
• دیورتیکولیت: التهاب کیسه های کوچک در دیواره روده بزرگ که باعث تورم و تنگی مسیر می شود.
• انواژیناسیون (Intussusception): علت اصلی انسداد روده در کودکان زیر سه سال که در آن بخشی از روده به داخل بخش دیگر فرو می رود و جریان خون و مسیر عبور مواد را مسدود می کند.
• پیچ خوردگی روده (Volvulus): ممکن است به دلیل ناهنجاری مادرزادی (مال روتاسیون) ایجاد شود که باعث پیچیدن روده و انسداد می گردد.
• عوارض پرتودرمانی شکم یا لگن: ایجاد بافت اسکار در اثر اشعه می تواند مسیر روده را تنگ کند.
• بلع اجسام خارجی: خوردن اجسامی که قابل هضم نیستند، مانند سکه یا قطعات اسباب بازی، می تواند باعث انسداد شود.

عوارض انسداد روده در کودکان

عوارض انسداد روده در کودکان می تواند بسیار خطرناک و حتی تهدیدکننده حیات باشد:

• سوراخ شدن و عفونت روده: تجمع فشار ناشی از گاز و مایعات می تواند باعث پاره شدن دیواره روده شود و محتویات آن به داخل شکم نشت کند. این امر ممکن است منجر به پریتونیت (عفونت شکمی) یا حتی سپسیس (عفونت گسترده بدن) شود.
• خفگی روده و مرگ بافت: اگر جریان خون به بخش مسدودشده روده قطع شود، بافت آن می میرد و خطر عفونت شدید و مرگ افزایش می یابد.

تشخیص انسداد روده در کودکان

از آنجا که انسداد روده در کودکان یک اورژانس پزشکی است، روند تشخیص باید سریع انجام شود و معمولا همزمان با شروع درمان آغاز می گردد:

• گرفتن شرح حال: پزشک درباره سابقه بیماری ها و جراحی های شکمی سؤال می کند.
• معاینه فیزیکی: بررسی شکم از نظر تورم یا توده، و گوش دادن به صدای روده با استتوسکوپ برای شناسایی علائم انسداد.
• آزمایش خون: بررسی کامل شمارش سلول های خونی و الکترولیت ها برای تشخیص عفونت یا کم آبی بدن.
• تصویربرداری:
  • عکس برداری با اشعه ایکس: برای مشخص کردن محل انسداد یا وجود هوا در اطراف روده که نشانه پارگی است.
  • سی تی اسکن: تصویر دقیق تر برای تعیین محل و علت انسداد.
  • عکس برداری باریم انما: در برخی موارد، با وارد کردن مایع باریم از طریق مقعد و تصویربرداری، شکل دقیق روده بزرگ دیده می شود.
  • سونوگرافی یا MRI: در کودکان و زنان باردار برای جلوگیری از قرارگیری در معرض اشعه.

درمان انسداد روده در کودکان

نوع درمان به شدت انسداد بستگی دارد:

• مایعات و الکترولیت های وریدی: برای جبران کم آبی بدن.
• لوله بینی-معده ای (NG Tube): برای خارج کردن گاز و مایعات تجمع یافته پشت انسداد.
• داروها: شامل ضدتهوع، مسکن ها و داروهای حمایتی.
• استراحت روده: گاهی کودک باید از خوردن و آشامیدن خودداری کند تا روده فرصت بهبودی پیدا کند. در برخی موارد مایعات مغذی از راه وریدی یا خوراکی های خاص داده می شود.
• جراحی: در انسداد کامل یا مواردی که علت آن تومور یا چسبندگی شدید باشد، جراحی برای برداشتن عامل انسداد یا بخشی از روده لازم است. در برخی موارد استفاده از استنت برای باز کردن مسیر روده انجام می شود.

پیش آگهی و روند بهبودی انسداد روده در کودکان

بیشتر بیماران پس از درمان مناسب بهبود می یابند. نشانه های بهبودی شامل بازگشت حرکات روده، کاهش نفخ و توانایی دفع گاز یا مدفوع است.
اما اگر انسداد منجر به پارگی یا عفونت شدید شود، خطر مرگ وجود دارد. بنابراین مراجعه فوری به پزشک در صورت مشاهده علائم بسیار حیاتی است.

زندگی با انسداد روده در کودکان

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

در صورتی که کودک شما دچار هر یک از موارد زیر شد، بلافاصله با پزشک یا مرکز درمانی تماس بگیرید:

• تب
• استفراغ مداوم
• درد شدید شکم یا گرفتگی های شکمی که به صورت متناوب می آید و می رود
• نشانه های کم آبی بدن (خشکی دهان، بی حالی، کاهش دفعات ادرار)

پرسش هایی که بهتر است از پزشک بپرسید

هنگام مراجعه، می توانید این سؤالات را مطرح کنید تا آگاهی کامل تری از وضعیت فرزندتان داشته باشید:

• علت انسداد روده در کودک من چه بوده است؟
• چه روش درمانی لازم است؟
• آیا احتمال بروز دوباره این مشکل وجود دارد؟
• چه عوارض احتمالی درمان وجود دارد؟
• در دوران بهبودی، رژیم غذایی و فعالیت های کودک باید چگونه باشد؟

سخنی از نی نی تینی

اگر علائم انسداد روده در کودکان خود را مشاهده کردید، سریعا اقدام کنید.
خیلی از والدین ممکن است فکر کنند که درد شکم «چیزی جدی نیست» یا با استراحت بهتر می شود، اما در مورد انسداد روده، این طرز فکر می تواند خطرناک باشد.
درد شکم را جدی بگیرید، به ویژه اگر کودک سابقه جراحی شکم یا بیماری هایی مانند بیماری التهابی روده (IBD) دارد. انسداد روده معمولا با درمان به موقع قابل بهبود است و تأخیر در مراجعه می تواند عوارض جدی ایجاد کند.