انحراف چشم در کودکان (استرابیسم یا لوچی چشم)

دیدن یک انحراف جزئی در چشم نوزاد می تواند برای والدین نگران کننده باشد. انحراف چشم در کودکان بسیار شایع تر از آن چیزی ست که بسیاری از والدین تصور می کنند و مراقبت زودهنگام، نقش مهمی در حفظ سلامت بینایی کودک دارد. در ادامه با دلایل ایجاد استرابیسم، نشانه های آن و راهکارهای درمانی آشنا می شویم.

انحراف چشم (استرابیسم) در نوزادان چیست؟

لوچی چشم یا استرابیسم زمانی رخ می دهد که دو چشم کودک در یک راستا حرکت نکنند. به جای تمرکز هم زمان روی یک جسم، یکی از چشم ها ممکن است به سمت داخل، بیرون، بالا یا پایین منحرف شود. این انحراف می تواند دائمی باشد یا فقط در شرایط خاصی مثل خستگی یا بیماری ظاهر شود.

در ماه های اول تولد، دیدن کمی لوچی چشم در نوزاد طبیعی است، زیرا عضلات چشم هنوز در حال هماهنگ شدن هستند. بیشتر نوزادان گاهی برای لحظه ای چشمانشان را لوچ می کنند، اما اگر این وضعیت بیشتر از 4 تا 6 ماه ادامه یابد، باید توسط پزشک بررسی شود، چرا که ممکن است نشان دهنده انحراف چشم در نوزاد باشد. تشخیص زودهنگام این وضعیت کمک می کند تا با مداخلات مناسب، رشد طبیعی بینایی کودک حفظ شود.

شیوع انحراف چشم در کودکان چقدر است؟

برخلاف تصور عموم، انحراف چشم در کودکان نسبتا رایج است. تحقیقات نشان می دهد که بین 2 تا 4 کودک از هر 100 کودک، دچار نوعی از استرابیسم هستند. این مشکل می تواند در یک چشم یا هر دو چشم دیده شود و میزان انحراف نیز می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.

در برخی از کودکان، انحراف چشم از بدو تولد دیده می شود، اما در برخی دیگر، این وضعیت ممکن است در سال های ابتدایی زندگی بروز پیدا کند. والدین معمولا زمانی متوجه این اختلال می شوند که کودک در تلاش برای دنبال کردن چهره ها یا اجسام متحرک است.

دلایل انحراف چشم در نوزادان

عوامل مختلفی می توانند باعث بروز استرابیسم در نوزادان شوند. گاهی این مشکل ناشی از ترکیبی از چند علت است. یکی از دلایل شایع، عدم تعادل عضلات چشمی است؛ یعنی عضلات کنترل کننده حرکات چشم به صورت یکنواخت کار نمی کنند. همچنین عیوب انکساری مانند دوربینی می تواند باعث خستگی چشم و در نتیجه لوچی چشم شود.

از دیگر دلایل می توان به عوامل ژنتیکی اشاره کرد. اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده در دوران کودکی دچار انحراف چشم بوده باشد، احتمال بروز این مشکل در کودک بیشتر می شود.

در موارد نادری، آسیب های عصبی یا بیماری های زمینه ای دیگر نیز می توانند در ایجاد این وضعیت نقش داشته باشند. آگاهی از این عوامل کمک می کند تا والدین بتوانند سریع تر به نشانه ها توجه کنند و اقدامات لازم را انجام دهند.

علائم و نشانه های انحراف چشم در کودکان

تشخیص زودهنگام انحراف چشم در کودکان با مشاهده دقیق رفتارهای بینایی آن ها آغاز می شود. برخی نشانه های اولیه شامل موارد زیر است:

• یکی از چشم ها ممکن است به سمت داخل، بیرون، بالا یا پایین منحرف شود؛ به ویژه زمانی که کودک خسته است یا تمرکز زیادی می کند.
• کودک ممکن است سر خود را کمی کج نگه دارد تا بهتر ببیند یا تصویر را تنظیم کند.
• در برخی موارد، کودک نمی تواند با هر دو چشم به طور هم زمان یک جسم را دنبال کند.
• اگر این وضعیت اصلاح نشود، ممکن است کودک دچار دوبینی شود و برای کاهش ناراحتی، در نور زیاد یکی از چشم هایش را ببندد.

چگونه انحراف چشم در نوزادان تشخیص داده می شود؟

تشخیص دقیق استرابیسم در نوزادان نیاز به معاینه توسط چشم پزشک کودکان دارد. در این بررسی، پزشک حرکت و تمرکز هر چشم را به دقت مشاهده می کند. یکی از تست های معمول، پوشاندن یک چشم است تا عکس العمل چشم دیگر بررسی شود. این تست می تواند انحراف های پنهان را آشکار کند.

پزشک همچنین انعکاس نور روی قرنیه هر چشم را بررسی می کند. اگر انعکاس نور روی دو چشم یکسان نباشد، می تواند نشانه ای از انحراف چشم باشد. در برخی موارد، برای مشاهده بهتر ساختار داخلی چشم، ممکن است مردمک با قطره ای گشاد شود.

برای نوزادانی که هنوز قادر به صحبت کردن نیستند، مشاهده دقیق حرکات چشمی بسیار مهم است. معاینات منظم چشم در نوزادی—even اگر مشکلی مشهود نباشد—به شناسایی زودهنگام این اختلال کمک می کند.

درمان انحراف چشم در نوزادان

روش درمان لوچی چشم در نوزادان بسته به شدت و علت متفاوت است. در مواردی که عیوب انکساری مانند دوربینی وجود دارد، استفاده از عینک مخصوص می تواند به تراز کردن چشم ها کمک کند.

گاهی برای تقویت چشم ضعیف تر، یک چشم بند روی چشم قوی تر گذاشته می شود تا چشم دیگر مجبور به کار بیشتر شود و بینایی بهتری پیدا کند.

اگر با این روش ها بهبودی حاصل نشود، ممکن است پزشک جراحی عضلات چشم را پیشنهاد دهد. گرچه عمل جراحی ممکن است نگران کننده به نظر برسد، اما امروزه این عمل بسیار ایمن، سریع و مؤثر انجام می شود.

برخی والدین درباره روش های درمان بدون جراحی سؤال دارند. در موارد خفیف، انجام تمرین های چشمی خاص می تواند مؤثر باشد. آغاز درمان در سنین پایین، شانس داشتن دیدی روشن و طبیعی را در آینده کودک بسیار بالا می برد.

چگونه می توان از استرابیسم در کودکان پیشگیری کرد؟

همه موارد انحراف چشم در کودکان قابل پیشگیری نیستند، اما برخی اقدامات می توانند خطر آن را کاهش دهند:

• انجام معاینات چشمی منظم در دوران نوزادی و خردسالی
• تشخیص به موقع مشکلات بینایی مانند دوربینی
• توجه به علائم اولیه مانند انحراف جزئی یا ناهماهنگی چشم ها
• محافظت از چشم کودک در برابر آسیب یا عفونت
• اگر سابقه خانوادگی وجود دارد، مراجعه پیشگیرانه به چشم پزشک کودک
• استفاده از عینک یا چشم بند در موارد ضروری برای جلوگیری از پیشرفت لوچی چشم

رسیدگی زودهنگام به سلامت چشم کودک می تواند آینده بینایی او را تضمین کند.

چه زمانی باید به چشم پزشک کودکان مراجعه کرد؟

گاهی اوقات حس مادرانه بهترین راهنماست. اگر متوجه شدید که چشمان نوزادتان در یک راستا قرار ندارند، اگر کودک برای تمرکز سر خود را کج می کند یا یکی از چشم ها دائما به طرفی می لغزد، این ها نشانه هایی هستند که باید جدی گرفته شوند.

مراجعه زودهنگام به چشم پزشک کودکان بسیار مهم است، به ویژه پیش از آنکه مراحل رشد بینایی به پایان برسد و تثبیت شود. درمان زودهنگام انحراف چشم در نوزادان نقش حیاتی در جلوگیری از عوارضی چون تنبلی چشم یا دوبینی دائمی دارد.

حتی یک مورد خفیف از لوچی چشم در نوزادان نباید نادیده گرفته شود. در بسیاری از موارد، درمان های ساده مانند استفاده از عینک یا چشم بند می توانند بدون نیاز به جراحی، وضعیت چشم را اصلاح کنند.

با آغاز درمان در زمان مناسب، کودک شانس بیشتری برای داشتن بینایی واضح، متعادل و طبیعی خواهد داشت؛ موضوعی که تأثیر مستقیم بر یادگیری، بازی و اعتمادبه نفس او در آینده خواهد گذاشت.

سخنی از نی نی تینی

اگر متوجه هرگونه ناهماهنگی در حرکات چشم نوزاد شدید (اگر فقط گاهی اتفاق می افتد) سریعا با چشم پزشک کودک مشورت کنید. انحراف چشم در کودکان اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، در بیشتر موارد با روش های ساده و غیرتهاجمی قابل درمان است. تأخیر در مراجعه می تواند باعث بروز مشکلات بینایی دائمی مانند تنبلی چشم یا دوبینی مزمن شود که بر رشد اجتماعی و آموزشی کودک نیز اثر می گذارد.

به جای منتظر ماندن برای «بهتر شدن خود به خود»، با یک بررسی ساده و مراجعه به پزشک، می توانید اطمینان خاطر بیشتری از سلامت بینایی فرزندتان داشته باشید. مراقبت زودهنگام، پایه گذار آینده ای روشن و بدون دغدغه برای کودک شماست.

سوالات متداول