انحراف بینی در کودکان یکی از مشکلات شایع اما پنهانی است که بسیاری از والدین متوجه آن نمی شوند تا زمانی که کودک دچار تنفس سخت، خرخر شبانه یا عفونت های مکرر می شود. شناخت دقیق این مشکل می تواند از بسیاری عوارض طولانی مدت مانند اختلال خواب یا آسیب به رشد چهره جلوگیری کند. اگر مادر هستید و نگران سلامت تنفس فرزندتان می باشید، این راهنمای کامل به شما کمک می کند علت ها، علائم و روش های درمان انحراف بینی در کودکان را بهتر بشناسید و تصمیم درستی برای کودک خود بگیرید.
انحراف بینی در کودکان چیست؟
سپتوم یا تیغه بینی یک ساختار غضروفی است که فضای داخل بینی را به دو حفره جدا از هم تقسیم می کند. زمانی که این تیغه به صورت غیرطبیعی کج یا منحرف شود، حالتی ایجاد می شود که به آن انحراف بینی در کودکان گفته می شود. در این وضعیت، جا به جایی غضروف می تواند عبور جریان هوا را مختل کند و باعث اختلال در تنفس یا تغییر در نحوه تخلیه ترشحات بینی شود.
در بعضی از کودکان این مشکل از زمان تولد وجود دارد، برخی دیگر ممکن است به دلیل ضربه هایی مثل افتادن، برخورد در بازی، یا حتی آسیب های زمان زایمان دچار انحراف شوند. گاهی نیز درمان های پزشکی قبلی در ناحیه بینی می تواند علت انحراف بینی در کودکان باشد. در منابع معتبر آمده که حدود 80 درصد افراد، مقداری انحراف بینی دارند اما زمانی این وضعیت به عنوان بیماری در نظر گرفته می شود که انحراف شدید و دور از خط وسط باشد.
یکی از مهم ترین علائم انحراف بینی در کودکان سختی در نفس کشیدن از طریق بینی است. این مشکل معمولا در یک طرف بیشتر احساس می شود. در برخی موارد، انحراف باعث اختلال در تخلیه سینوس ها شده و کودک دچار سینوزیت های مکرر می شود. در ایران نیز متخصصان گوش و حلق و بینی گزارش می دهند که بسیاری از کودکان با گرفتگی یکطرفه بینی یا عفونت های دوره ای سینوس به مطب مراجعه می کنند.
علت انحراف بینی در کودکان
انحراف بینی در کودکان می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و همیشه تنها یک عامل دخیل نیست. برخی از مهم ترین علت ها شامل موارد زیر هستند:
- علل مادرزادی
بسیاری از کودکان از بدو تولد دچار انحراف هستند. این موضوع ممکن است به دلیل وضعیت قرارگیری جنین در رحم، زایمان سخت یا فشار وارد شدن به بینی نوزاد هنگام تولد ایجاد شود. - آسیب ها و ضربه ها
یکی از شایع ترین علت انحراف بینی در کودکان ضربه هایی است که هنگام بازی، افتادن، برخورد در ورزش یا حتی درگیری های کودکانه اتفاق می افتد. استخوان و غضروف بینی در کودکان بسیار نرم و آسیب پذیر است. - رشد نامتقارن صورت
در برخی کودکان رشد استخوان های صورت به صورت متوازن نیست و همین موضوع موجب کجی تدریجی تیغه بینی می شود. - عفونت ها یا مشکلات ساختاری دیگر
التهاب های شدید یا مشکلات سینوسی طولانی مدت می توانند باعث تغییر شکل بافت ها و ایجاد انحراف بینی در کودکان شوند. - سابقه جراحی یا اقدامات پزشکی
برخی کودکان که به دلایل دیگر عمل بینی یا تداخل درمانی در این ناحیه داشته اند، ممکن است در ادامه دچار انحراف شوند.
در بررسی های بالینی متخصصان ایرانی، بیشترین موارد انحراف در کودکان در سنین مدرسه دیده می شود که معمولا مربوط به ضربه های دوران بازی و فعالیت های ورزشی است.
علائم انحراف بینی در کودکان
تشخیص علائم انحراف بینی در کودکان همیشه ساده نیست، زیرا بعضی نشانه ها شبیه به آلرژی یا سرماخوردگی اند. مهم ترین علائمی که والدین باید به آن ها توجه کنند شامل موارد زیر است:
- تنفس سخت از یک سمت بینی
کودک بیشتر از دهان نفس می کشد یا هنگام خواب نفس های سنگین و صدادار دارد. - خشکی دهان و بیدار شدن های مکرر شبانه
وقتی کودک مجبور به تنفس دهانی می شود، کیفیت خوابش پایین می آید. - سینوزیت های مکرر و ترشحات غلیظ بینی
به دلیل انسداد مسیر سینوس ها، عفونت پشت سر هم اتفاق می افتد. - کاهش تمرکز، بی حوصلگی یا خواب آلودگی روزانه
خواب ناکافی و تنفس ناقص روی عملکرد ذهنی کودک اثر می گذارد. - خرخر شبانه و مشکلات تنفسی در خواب
این علامت در کودکان کوچک تر بسیار شایع است. - کجی ظاهری بینی یا عدم تقارن صورت
این علامت همیشه وجود ندارد اما در برخی کودکان قابل مشاهده است.
(برخی کودکان به دلیل تنفس دهانی مداوم دچار تغییرات تدریجی در فرم فک و دندان ها می شوند که در ارتودنسی از آن به عنوان “فیس آدنوئیدی” یاد می شود.)
درمان انحراف بینی در کودکان
درمان بستگی مستقیم به شدت انحراف و علائم کودک دارد. روش های درمان درمان انحراف بینی در کودکان شامل موارد زیر می باشد:
درمان غیرجراحی
در موارد خفیف یا زمانی که کودک هنوز خیلی کوچک است، معمولا از درمان های حمایتی استفاده می شود:
- اسپری های شست وشو با محلول آب نمک برای کاهش التهاب
- درمان آلرژی در صورت وجود حساسیت هم زمان
- مراقبت از ضربه خوردن بینی
- کنترل عفونت های سینوسی با دارو
- استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق کودک
این درمان ها خودِ انحراف را اصلاح نمی کنند، اما علائم را به خوبی کنترل می کنند تا سن مناسب جراحی فرا برسد.
درمان جراحی (سپتوپلاستی)
اگر کودک دچار انسداد شدید تنفسی، خرخر شبانه، اختلال خواب، سینوزیت های مکرر یا تاثیر بر رشد طبیعی صورت باشد، جراحی توصیه می شود. در این روش تیغه کج اصلاح شده و مسیر تنفس باز می شود. معمولا این عمل در سنین نوجوانی انجام می شود، اما در موارد ضروری ممکن است در سنین پایین تر نیز انجام شود.
سپتوپلاستی چیست؟
سپتوپلاستی یک نوع عمل جراحی ترمیمی است که برای اصلاح تیغه بینی انجام می شود. این عمل معمولا از داخل سوراخ های بینی انجام می شود و نیازی به برش خارجی ندارد. در طی این جراحی، قسمت های شدیدا کج یا آسیب دیده تیغه بینی یا برداشته می شوند یا پس از اصلاح، دوباره در محل مناسب قرار می گیرند.
علاوه بر اصلاح درمان انحراف بینی در کودکان، از سپتوپلاستی برای رفع برخی مشکلات دیگر نیز استفاده می شود؛ مانند نقص های مادرزادی مربوط به شکاف لب یا شکاف کام، یا باز کردن مسیر ارتباطی سینوس فک بالا (ماگزیلاری) در موارد وجود فیستول.
متخصصان می گویند که تیغه بینی تا پایان دوران رشد، یعنی حدود 15 تا 18 سالگی، هنوز در حال تغییر شکل است. به همین علت در بسیاری از کودکان عمل سپتوپلاستی تا نوجوانی به تعویق می افتد مگر اینکه انحراف باعث عوارض جدی مانند انسداد شدید تنفسی یا تأثیر بر رشد صورت شود.
توضیحاتی درباره روش انجام سپتوپلاستی
این عمل می تواند با روش جراحی باز یا بسته انجام شود. در جراحی باز، برشی کوچک در پایه بینی ایجاد می شود، اما در اغلب موارد این برش بسیار ظریف بوده و بعد از مدتی تقریبا دیده نمی شود. در جراحی داخلی یا بسته، هیچ اثری از بخیه روی پوست دیده نخواهد شد. انتخاب روش به شدت انحراف و نظر جراح بستگی دارد.
عمل سپتوپلاستی ممکن است در محل های مختلفی انجام شود؛ مانند:
- مطب جراح
- مرکز جراحی سرپایی
- بیمارستان به صورت سرپایی
- بیمارستان با بستری یک روزه یا بیشتر
پس از عمل، جراح برنامه ای دقیق برای بازگشت به فعالیت های روزمره ارائه می دهد. اغلب کودکان چند روز بعد سرحال می شوند و معمولا ظرف یک هفته قادرند به مدرسه برگردند.
(در ایران، معمولا برای کودکان پس از جراحی از آتل داخلی یا اسپلینت استفاده می شود که 3 تا 7 روز باقی می ماند. همچنین توصیه می شود کودک از فعالیت های سنگین، دویدن، زمین خوردن یا ضربه خوردن به بینی حداقل 4 تا 6 هفته دوری کند.)
عوارض احتمالی جراحی بینی در کودکان
شکل و ساختار بینی کودکان بسیار متفاوت است و فرآیند ترمیم نیز از فردی به فرد دیگر فرق دارد، بنابراین نتیجه عمل همیشه صد درصد قابل پیش بینی نیست. برخی عوارض انحراف بینی در کودکان پس از جراحی شامل موارد زیر است:
- عفونت
- خونریزی بینی
- واکنش به داروی بیهوشی
(احتمال این عوارض کم است، اما والدین باید آگاه باشند که در صورت بروز تب، خونریزی مداوم یا ترشحات بدبو از بینی، باید سریعا کودک را به پزشک نشان دهند. همچنین استفاده از اسپری های شست وشوی بینی معمولا کمک زیادی به کاهش التهاب بعد از جراحی می کند.)
عوارض کوتاه مدت پس از جراحی انحراف بینی در کودکان
برخی عوارض کوتاه مدت پس از سپتوپلاستی طبیعی هستند و معمولا در طی چند روز برطرف می شوند. از جمله:
- احساس سنگینی یا پف کردگی در صورت
- درد یا فشار در بینی
- سردرد خفیف
- تورم اطراف چشم ها
- کبودی خفیف دور چشم
- مقدار کمی خون ریزی در چند روز اول
- نمایان شدن رگ های ریز قرمز روی پوست
روند ترمیم، فرآیندی تدریجی و زمان بر است. در برخی کودکان، مقدار کمی تورم نوک بینی ممکن است چند ماه باقی بماند. نتیجه نهایی جراحی ممکن است تا یک سال یا بیشتر مشخص نشود.
(در این مدت، استفاده از کمپرس سرد، خوابیدن به پشت با بالشت اضافی و پرهیز از فین کردن شدید می تواند دوره نقاهت را کوتاه تر کند. والدین باید بدانند که تنفس کودک ممکن است تا مدتی پس از عمل سنگین باشد که طبیعی است.)
سخنی از نی نی تینی
اگر احساس می کنید کودک شما با یک طرفه نفس کشیدن، خرخر شبانه، سینوزیت های مکرر یا تنفس دهانی روبه روست، بهتر است موضوع را جدی بگیرید و بدون استرس به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. هرچقدر تشخیص زودتر انجام شود، احتمال جلوگیری از عوارضی مثل اختلال خواب یا مشکلات رشدی بیشتر خواهد بود. همچنین از درمان های خودسرانه یا استفاده از اسپری های دارویی بدون تجویز پزشک به طور جدی پرهیز کنید.
اگر شما هم تجربه ای درباره انحراف بینی در کودکان دارید (چه در مراحل تشخیص، چه درمان غیرجراحی یا سپتوپلاستی) خوشحال می شوم آن را با دیگر مادران به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند کمک بزرگی به والدینی باشد که تازه با این مشکل روبه رو شده اند. اگر سوالی هم دارید، می توانید بپرسید تا راهنمایی دقیق تری ارائه کنم.
