انتروکولیت نکروزان چیست؟
انتروکولیت نکروزان یک بیماری گوارشی خطرناک و جدی است که اغلب در نوزادان نارس دیده می شود. این وضعیت باعث التهاب شدید در بافت روده می شود و در مواردی حتی بافت روده شروع به از بین رفتن می کند. در صورت پیشرفت بیماری، ممکن است سوراخی در دیواره روده ایجاد شود. این سوراخ باعث می شود باکتری ها وارد حفره شکم یا حتی جریان خون نوزاد شوند که منجر به عفونت های شدید شکمی یا عفونت عمومی در بدن می شود. معمولا NEC بین دو تا شش هفته پس از تولد بروز پیدا می کند.
برای کنترل این وضعیت، در بسیاری از موارد تغذیه وریدی (از طریق سرم) جایگزین تغذیه معمولی می شود تا به دستگاه گوارش استراحت داده شود. با این حال، در برخی نوزادان شدت آسیب به حدی است که نیاز به جراحی برای برداشتن بخش های آسیب دیده روده پیدا می شود.
روده ها چه نقشی در بدن دارند؟
روده کوچک و بزرگ بخشی از دستگاه گوارش هستند. وظیفه ی اصلی روده ها، جذب مواد مغذی از غذا و تبدیل باقی مانده آن به مواد دفعی است. این مواد زائد از طریق مدفوع از بدن خارج می شوند.
چه نوزادانی در معرض ابتلا به انتروکولیت نکروزان هستند؟
تقریبا همه نوزادانی که دچار NEC می شوند، نارس به دنیا آمده اند. آمارها نشان می دهد که 9 نوزاد از هر 10 نوزادی که به این بیماری مبتلا می شوند، پیش از هفته 37 بارداری متولد شده اند. نوزادانی بیشتر در معرض خطر هستند که:
- زودتر از موعد (قبل از هفته 37 بارداری) به دنیا آمده اند.
- از طریق لوله تغذیه معده ای (تغذیه انترا ل) شیر می خورند.
- وزن تولدشان کمتر از 2500 گرم بوده است.
شیوع بیماری انتروکولیت نکروزان چقدر است؟
در میان نوزادان نارس، انتروکولیت نکروزان یکی از رایج ترین مشکلات گوارشی به شمار می رود. این بیماری از هر 10000 نوزاد نارس، یک نوزاد را درگیر می کند. اما خطر ابتلا در نوزادانی که وزن تولدشان کمتر از 900 گرم است، به مراتب بالاتر است.
در نوزادان کامل (که به موقع به دنیا آمده اند) ابتلا به این بیماری بسیار نادر است. تنها حدود ۱ نوزاد از هر 10000 نوزاد کامل ممکن است به NEC دچار شود.
انواع انتروکولیت نکروزان چیست؟
پزشکان این بیماری را براساس زمان شروع علائم و دلایل احتمالی آن، به چند نوع مختلف تقسیم بندی می کنند:
1. نوع کلاسیک
این رایج ترین نوع NEC است که بیشتر در نوزادانی که پیش از هفته 28 بارداری متولد شده اند دیده می شود. علائم آن معمولا بین هفته سوم تا ششم پس از تولد بروز می کند. نکته قابل توجه این است که در بسیاری از موارد، نوزاد تا قبل از شروع ناگهانی بیماری در وضعیت پایدار و خوبی قرار دارد.
2. نوع مرتبط با تزریق خون (ترنسفیوژن)
برخی نوزادان نارس ممکن است برای درمان کم خونی به تزریق خون نیاز داشته باشند. آمار نشان می دهد از هر 3 نوزاد نارس، یک نفر ممکن است در عرض سه روز پس از دریافت خون، علائم NEC را نشان دهد.
3. نوع غیرمعمول (آتپیکال)
در این نوع نادر، نوزاد در هفته اول تولد یا حتی پیش از دریافت اولین وعده شیر دچار علائم NEC می شود. این نوع از NEC کمتر دیده می شود و هنوز دلایل آن به طور کامل مشخص نیست.
4. نوعی که در نوزادان کامل رخ می دهد
اگرچه نادر است، ولی برخی نوزادان کامل نیز ممکن است دچار NEC شوند. در این موارد معمولا نوزاد دارای یک بیماری زمینه ای مانند نقص مادرزادی قلب، بیرون زدگی روده از شکم (گاستروشیزیس) یا کمبود اکسیژن هنگام تولد است.
آیا شیوع گروهی انتروکولیت نوزادان در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) ممکن است؟
بله، در مواردی نادر، ممکن است چند نوزاد به طور هم زمان در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) دچار NEC شوند. این اتفاق معمولا به دلیل شیوع یک عامل عفونی مانند باکتری “اشرشیا کلی” یا دیگر میکروب ها رخ می دهد. چنین شیوع هایی نیاز به اقدام سریع پزشکی و رعایت دقیق بهداشت دارد تا از گسترش بیشتر بیماری جلوگیری شود.
علت انتروکولیت نکروزان چیست؟
متأسفانه، هنوز علت دقیق این بیماری به طور کامل شناخته نشده است. اما پزشکان معتقدند چند عامل در بروز NEC نقش دارند. مهم ترین آن ها ضعف سیستم ایمنی و گوارشی نوزاد نارس است.
سیستم ایمنی نوزاد نارس هنوز تکامل نیافته و توانایی کافی برای مقابله با عفونت ها را ندارد. همین طور دستگاه گوارش آن ها نیز نابالغ است و نمی تواند باکتری ها را به درستی کنترل کند.
از طرف دیگر، در نوزادان نارس خون رسانی به روده ها ضعیف تر است. این کاهش جریان خون می تواند به بافت روده آسیب برساند و شرایط را برای ورود باکتری ها از طریق دیواره روده به شکم یا خون فراهم کند. این وضعیت به سرعت می تواند جدی شود و جان نوزاد را تهدید کند.
علائم سندرم انتروکولیت نکروزان چیست؟
NEC معمولا دو تا شش هفته پس از تولد ظاهر می شود، ولی زمان بروز آن بسته به نوع و علت، متفاوت است. علائم ممکن است طی چند روز آشکار شوند یا به طور ناگهانی در نوزادی که به نظر سالم می رسید، نمایان شوند.
از آنجا که این بیماری در میان نوزادان بستری در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) شایع است، تیم درمانی به طور مداوم مراقب بروز علائم آن هستند.
علائم شایع NEC عبارت اند از:
- تورم و درد در ناحیه شکم
- تغییر در ضربان قلب، فشار خون، دمای بدن و تنفس
- اسهال همراه با خون
- استفراغ سبز یا زرد رنگ
- بی حالی و خواب آلودگی
- امتناع از شیر خوردن و عدم افزایش وزن
سندرم انتروکولیت نکروزان چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک با معاینه نوزاد، نشانه هایی مانند شکم متورم و دیگر علائم NEC را بررسی می کند. همچنین ممکن است برای تأیید تشخیص، آزمایش های زیر را تجویز کند:
- آزمایش خون: برای بررسی وجود باکتری یا علائم عفونت در خون
- آزمایش مدفوع: بررسی وجود خون در مدفوع، حتی در صورت نامرئی بودن آن
- تصویربرداری با اشعه ایکس: تشخیص نشانه هایی مانند وجود حباب های گاز در اطراف روده یا حفره شکمی که می تواند نشان دهنده آسیب به روده یا سوراخ شدن آن باشد
عوارض احتمالی سندرم انتروکولیت نکروزان چیست؟
نوزادی که به NEC مبتلاست، در معرض مشکلات دیگری نیز قرار دارد، از جمله:
-
عفونت شکمی (پریتونیت)
در صورت ایجاد سوراخ در دیواره روده، باکتری ها وارد شکم می شوند و عفونتی به نام پریتونیت ایجاد می کنند. این وضعیت خطرناک است و ممکن است منجر به سپسیس (عفونت خونی کشنده) شود.
-
تنگی روده (Stricture)
حدود یک سوم نوزادانی که از NEC بهبود می یابند، دچار تنگی روده می شوند. در این وضعیت، عبور غذا از روده دشوار می شود و ممکن است نوزاد به جراحی نیاز داشته باشد.
-
سندرم روده کوتاه (Short Bowel Syndrome)
اگر بخشی از روده کوچک آسیب دیده یا برداشته شود، بدن کودک در جذب مایعات و مواد مغذی با مشکل مواجه می شود. این نوزادان ممکن است برای تمام عمر به تغذیه با لوله نیاز داشته باشند.
-
مشکلات رشد و تأخیرهای تکاملی
کودکانی که تحت جراحی قرار گرفته اند، بیشتر در معرض عدم رشد کافی و تأخیر در تکامل مغزی و جسمی هستند و نیاز به پیگیری و پایش مداوم رشد و نمو دارند.
انتروکولیت نکروزان چگونه درمان می شود؟
اولین قدم در درمان NEC، توقف تغذیه با دهان یا لوله است تا روده ها استراحت کرده و ترمیم یابند. به جای آن، نوزاد مایعات و مواد مغذی را از طریق سرم (تزریق داخل وریدی) دریافت می کند.
درمان های رایج شامل موارد زیر است:
- لوله بینی-معده ای: یک لوله باریک از راه بینی (یا دهان) وارد معده می شود تا گازها و مایعات اضافی را خارج کند.
- آنتی بیوتیک: برای مبارزه با عفونت های باکتریایی
- جراحی: در حدود 1 نوزاد از هر 4 نوزاد نیاز به جراحی دارد. در این روش، بافت های مرده برداشته شده و در صورت نیاز، عمل استومی انجام می شود. در این عمل، قسمتی از روده به بیرون از شکم متصل شده و مواد زائد از طریق کیسه ای خارج از بدن دفع می شود.
وقتی نوزاد قوی تر شد، پزشک روده ها را به حالت عادی بازمی گرداند و مجددا در شکم قرار می دهد.
در صورتی که نوزاد خیلی کوچک باشد (کمتر از 450 گرم وزن داشته باشد) یا شرایط جسمی اش برای جراحی مناسب نباشد، پزشک از درن (لوله تخلیه) برای خارج کردن مایعات و گازهای آلوده استفاده می کند تا وضعیت نوزاد بهبود یافته و برای جراحی آماده شود.
چشم انداز نوزادان مبتلا به NEC چگونه است؟
برآوردها نشان می دهند که حدود 80٪ از نوزادان مبتلا به NEC زنده می مانند. با این حال، برخی از این نوزادان ممکن است در آینده با مشکلات سلامت مزمن در دستگاه گوارش یا رشد مواجه شوند.
چطور می توان از انتروکولیت نکروزان پیشگیری کرد؟
اگر پزشک احتمال زایمان زودرس را مطرح کند، ممکن است تزریق داروی کورتیکواستروئید تجویز شود تا رشد ریه و روده جنین را تقویت کند.
تغذیه نوزاد با شیر مادر خطر NEC را کاهش می دهد. برخی مطالعات نیز نشان داده اند که افزودن پروبیوتیک ها (باکتری های مفید) به شیر مادر یا شیر خشک ممکن است تأثیر مثبتی داشته باشد.
پرسش هایی که می توانید از پزشک بپرسید:
- علت ابتلای نوزاد من به NEC چیست؟
- نوزاد من به کدام نوع NEC مبتلا شده است؟
- بهترین روش درمان برای فرزندم چیست؟
- چه عوارضی ممکن است در طول درمان رخ دهد؟
- آیا این بیماری اثرات بلندمدتی دارد؟
- آیا نوزاد من نیاز به رژیم غذایی خاصی دارد؟
- پس از ترخیص، باید مراقب چه علائمی باشم؟
سخنی از نی نی تینی
دیدن بیماری در نوزاد نارس می تواند برای والدین بسیار ناراحت کننده باشد، به ویژه زمانی که همه چیز به نظر خوب پیش می رود و ناگهان NEC بروز می کند. خوشبختانه تیم های پزشکی در NICU آموزش دیده و باتجربه هستند و می توانند این مشکل را به سرعت تشخیص داده و درمان را آغاز کنند. برخی نوزادان تنها با مراقبت های اولیه بهبود می یابند و حتی کودکانی که نیاز به جراحی دارند، اغلب زندگی سالمی خواهند داشت. با این حال، پیگیری رشد و تغذیه آن ها در بلندمدت بسیار مهم است.
اگر شما هم تجربه ای از NICU و مراقبت از نوزادی که با مشکل انتروکولیت نکروزان مواجه بوده دارید، لطفا آن را در بخش نظرات با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. تجربیات شما می تواند راهنمای ارزشمندی برای پدر و مادرهایی باشد که تازه با این موضوع مواجه شده اند.
همچنین اگر سؤالی درباره علائم، درمان یا مراقبت های بعد از NEC در ذهن دارید، همین حالا بپرسید. با هم می توانیم آگاهی بیشتری در این زمینه ایجاد کنیم و نگرانی ها را به آرامش تبدیل نماییم.
