افسردگی پس از زایمان (علائم، دلایل+ روش های درمان)

افسردگی پس از زایمان چیست؟

افسردگی پس از زایمان (PPD) یک اختلال سلامت روانی شایع و قابل درمان است که مادران را پس از زایمان تحت تاثیر قرار می دهد. نوسانات هورمونی و تغییرات عمده زندگی باعث می شود که پس از زایمان احساس ناراحتی داشته باشید، اما PPD چیزی فراتر از بلوز پس از زایمان (افسردگی خفیف و موقتی پس از زایمان که با از بین رفتن هورمون‌ها از بین می‌رود) است. افسردگی پس از زایمان شامل غم و اندوه و اضطراب شدید، همراه با از دست دادن انرژی، تغییر در الگوی تغذیه، پیدایش مشکل خواب و عدم برقراری ارتباط با کودک است.

بلوز پس از زایمان، که تقریباً 80 درصد از مادران در چند هفته اول پس از زایمان تجربه می کنند، تمایل به محو شدن دارند. اما PPD مدت زمان بیشتری با شما می ماند و حین درگیری با آن غم و اندوه و اضطراب شما شدیدتر و فراگیرتر می شود.

تفاوت بین PPD و افسردگی “عادی” در زمان بندی آن است. افسردگی عادی پس از زایمان معمولاً در طول اولین سال پس از تولد فرزند شما رخ می دهد و با تغییرات هورمونی منحصر به فردی که پس از زایمان رخ می دهد مرتبط است. اما PPD می تواند در روزها، هفته ها یا ماه های پس از بارداری شروع شود، حتی برخی از تازه مادران ممکن است در افسردگی حین بارداری را تجربه کنند.

یک نکته مهم که باید آن را به خاطر بسپارید این است که افسردگی پس از زایمان ربطی به تناسب اندام شما به عنوان مادر ندارد. با این حال، برای زنان مبتلا به PPD طبیعی است که به خاطر وضعیت جسمی خود احساس شکست، گناه یا شرم داشنه باشند و این احساسات،  مانع کمک گرفتن اغلب آن ها می شود.

برخی از افکاری که به سراغ بسیاری از زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان می آید عبارتند از:

• من مادر بدی هستم.
• چون قرار است خوشحال باشم، احساس گناه می کنم.
• من باید بتوانم احساسم را کنترل کنم.
• شرمنده ام که احساس خوشبختی نمی کنم.
• من با کودکم پیوند عاطفی ندارم، احتمالاً قرار نیست مادر خوبی برایش باشم.

اگر چنین احساساتی داشته باشید، مادر بدی نیستید و هیچ کاری انجام نداده اید که باعث این موضوع شود. PPD یک بیماری شایع و قابل درمان است که هم تازه مادران و هم مادران با سابقه بارداری قبلی را تحت تاثیر قرار می دهد.

افسردگی پس از زایمان تنها یکی از معدود اختلالات خلقی و اضطرابی پس از زایمان است که می تواند بر تازه مادران تأثیر بگذارد. از هر چهار زن یک نفر در شش ماه اول زایمان دچار یکی از این اختلالات زیر می شود.

اضطراب پس از زایمان

این اختلالب شامل نگرانی بیش از حد در مورد رویدادهای روزمره است.

اختلال هراس پس از زایمان

این اختلال باعث حملات شدید ترس می شود.

اختلال وسواس فکری-اجباری پس از زایمان (OCD)

این اختلال منجر به انجام رفتارهای مداوم و تکراری (مانند قفل کردن مکرر درب) در پاسخ به نگرانی های مزاحم در مورد آسیبی که به کودک شما وارد می شود، می شود.

اختلال استرس پس از سانحه پس از زایمان (PTSD)

این اختلال شامل احساس اضطراب شدید، حملات پانیک، و بازگشت به گذشته پس از یک زایمان آسیب زا است.

خشم پس از زایمان

این اختلال شامل عصبانیت شدید نسبت به فرزندان، شریک زندگی یا خودتان است.

روان پریشی پس از زایمان

که یک اختلال خلقی بسیار نادر اما شدید است که منجر به گیجی، توهم یا هذیان می شود و خطر آسیب رساندن به کودک شما را بالا می برد. این اختلال به درمان فوری پزشکی نیاز دارد.

اگر با غم و اندوه مداوم یا سایر علائم نگران‌ کننده دست و پنجه نرم می‌کنید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید تا بتوانند به شما در دریافت حمایت و راهنمایی های لازم کمک کند.

افسردگی پس از زایمان چقدر شایع است؟

این بیماری بسیار شایع است. تخمین زده می شود که از هر 8 مادر، 1 نفر دچار PPD می شود. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این تعداد می تواند حتی بیشتر باشد، زیرا بسیاری از زنان به دنبال درمان آن نیستند، یا نگرانی های خود را نادیده می گیرند و آنها را به عنوان عوامل استرس زای طبیعی تازه مادر بودن نادیده می گیرند.

این خطر برای تازه مادران رنگین پوست حتی بیشتر است. از هر 5 زن سیاه‌پوست، بومی آمریکایی و آسیایی یک نفر ممکن است علائم افسردگی پس از زایمان را تجربه کند. کارشناسان این نابرابری ها را به موانعی که زنان رنگین پوست در رابطه با سلامت روان مادر با آن روبرو هستند، از جمله انگ بیشتر بیماری روانی و بی اعتمادی به سیستم مراقبت های بهداشتی مرتبط می دانند.

علائم افسردگی پس از زایمان چیست؟

بسیاری از رایج ترین علائم افسردگی پس از زایمان همانند علائم افسردگی معمولی هستند.

اگر تقریباً هر روز یکی از علائم زیر را تجربه کنید، ممکن است PPD داشته باشید.

• غم و اندوه، احساس پوچی یا ناامیدی شدید
• مدام گریه کردن
• از دست دادن علاقه یا عدم لذت به فعالیت ها و سرگرمی های معمولی قبلی
• اختلال در خواب شبانه، یا مشکل بیدار ماندن در طول روز
• از دست دادن اشتها یا بیش از حد غذا خوردن، یا کاهش وزن یا افزایش وزن ناخواسته
• احساس بی ارزشی شدید یا احساس گناه غاللب
• بی قراری یا سستی
• مشکل در تمرکز یا تصمیم گیری
• داشتن این احساس که زندگی ارزش زیستن ندارد
• نوسانات خلقی شدید
• مشکل در برقراری ارتباط با کودک
• داشتن اضطراب شدید
• فکر آسیب رساندن به خود یا کودکتان

سایر علائم احتمالی که ممکن است افسردگی داشته باشید عبارتند از:

• به شدت تحریک پذیر یا عصبانی بودن
• دوری از دوستان و خانواده
• بیش از حد نگران کودک خود بودن
• احساس نگرانی درباره مادر خوبی نبودن
• بی علاقه بودن به کودک یا ناتوانی در مراقبت از او
• احساس خستگی پس از زایمان به حدی که نمی توانید ساعت ها از رختخواب بلند شوید

علت افسردگی پس از زایمان چیست؟

PPD از ترکیبی از عوامل هورمونی، محیطی و ژنتیکی ناشی می شود که همگی خارج از کنترل شما هستند. هیچ کاری نیست که انجام دهید یا انجام ندهید که منجر به PPD شود.

حین بارداری، سطح استروژن و پروژسترون شما افزایش می یابد. در عرض یک روز پس از زایمان، این هورمون ها به سطح قبل از بارداری کاهش می یابد. این تغییر ناگهانی، شبیه نوسانات هورمونی که ممکن است قبل از پریود احساس کنید باشد اما خیلی بزرگ ‌تر شده است و در ایجاد PPD نقش دارد.

در برخی از زنان، افت سطح هورمون تیروئید، که بعد از زایمان نیز اتفاق می‌افتد، می‌تواند باعث تیروئیدیت پس از زایمان شود که علائمی مشابه علائم افسردگی دارد. این وضعیت معمولاً 4 تا 12 ماه پس از زایمان خود را نشان می دهد. پزشک شما می‌تواند با انجام آزمایش خون و بررسی نتایج آن به شما بگوید تیروئید شما باعث بروز این علائم شما شده است و در صورت لزوم برای شما داروی تیروئید تجویز کند. این مفید است که به پزشک خود اطلاع دهید که آیا سابقه بیماری تیروئید در خانواده شما وجود دارد یا خیر.

از جمله عوامل دیگری که در ایجاد PPD نقش دارند عبارتند از خستگی جسمانی پس از زایمان، محرومیت از خواب، و اختلالات عاطفی والدین شدن.

افسردگی پس از زایمان چقدر طول می کشد؟

مدت زمان این اختلال از هر فرد به فردی دیگر متفاوت است. از جمله موارد  تاثیر گذار بر این مدت زمان می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• زمانی که علائم شما شروع می شود
• شدت علائم شما
• دارا بودن سابقه افسردگی بالینی قبلی
• زمان تشخیص و درمان آن

برخی از زنان به سرعت به درمان افسردگی پس از زایمان پاسخ می‌دهند، در حالی که زنان دیگر ماه‌ها یا بیش از یک سال پس از زایمان با علائم آن مبارزه می‌کنند. زنان مبتلا به PPD که درمان نشده باشند ممکن است حتی برای مدت طولانی تری افسردگی مزمن داشته باشند.

بهترین راه برای اطمینان از بهبود سریع PPD این است که وضعیت شما توسط یک متخصص سلامت روان ارزیابی شده و در اسرع وقت برنامه درمانی خود را آغاز کنید.

عوامل خطرناک افسردگی پس از زایمان چیست؟

هر تازه مادری در معرض خطر ابتلا به PPD است، اما برخی از زنان به دلیل موارد زیر در معرض خطر بیشتری هستند:

• داشتن سابقه افسردگی در گذشته. زنانی که در گذشته افسرده بوده اند 20 برابر بیشتر، احتمال تجربه PPD را دارند.
• دچار افسردگی یا اضطراب در دوران بارداری باشند
• رویدادهای استرس زای زندگی در دوران بارداری یا بلافاصله پس از زایمان را تجربه کنند
• تجربه زایمان آسیب زا داشته باشند
• زایمان زودرس داشته باشند
• فرزند آن ها در مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) بستری شده باشد
• عدم حمایت خانواده و دوستان از آن ها
• مشکلات رابطه زناشویی داشته باشند
• مشکلات شیردهی داشته باشند
• ترومای حل نشده دوران کودکی داشته باشند

سایر عوامل خطرناک افسردگی پس از زایمان عبارتند از:

• بارداری برنامه ریزی نشده یا ناخواسته
• نوزادی که با نقایص مادرزادی یا سایر مشکلات پزشکی متولد می شود
• بارداری دوقلو یا چندقلو
• سابقه خانوادگی مشکلات روانپزشکی
• تک والد بودن
• مشکلات مالی یا بیکاری
• خشونت خانگی
• بیکاری
• عوارض بارداری
• دیابت بارداری

به یاد داشته باشید که این عوامل خطرناک در واقع باعث PPD نمی شوند! بسیاری از زنان دارای عوامل خطرناک متعدد، هرگز افسردگی یا اضطراب بالینی را تجربه نخواهند کرد، و این در حالی است که برخی دیگر با تنها داشتن یکی از عوامل ذکر شده یا حتی بدون هیچ کدام از آن ها در نهایت با تشخیص PPD مواجه می شوند.

آیا افسردگی پس از زایمان در مردان امکان پذیر است؟

بله. مردها نیز می توانند PPD را نیز تجربه کنند. تا 10 درصد از پدران جدید علائم افسردگی را دارند که اغلب در سه تا شش ماه اول پس از تولد نوزادشان رخ می دهد.

یک پدر نیز در طول بارداری همسر خود دچار تغییرات هورمونی می شود. برای مثال، سطح تستوسترون کاهش می یابد تا به پدران کمک کند تا با نوزادشان پیوند برقرار کنند. این هورمون ها می توانند منجر به بروز علائم PPD شوند. علاوه بر این، کمبود خوابی که تازه پدر مادرها در آن چند ماه اول دارند، می تواند علائم افسردگی را بدتر کند.

پدران در معرض بالاترین خطر افسردگی کسانی هستند که:

• سابقه افسردگی دارند
• مشکلات مالی دارند
• بچه های دیگر دارند
• همسر آن ها مبتلا به افسردگی است
• بارداری ناخواسته رخ داده است

افسردگی پس از زایمان در پدران نسبت به مادران کمی متفاوت به نظر می رسد. علاوه بر علائم معمول، پدران ممکن است تحریک پذیری، بلاتکلیفی و کمبود احساسات را نیز تجربه کنند.

از آنجایی که افسردگی می‌تواند بر توانایی هر تازه پدر و مادری برای پیوند و مراقبت از کودک تأثیر بگذارد، فقط مادران نیستند که برای درمان PPD به کمک نیاز دارند. پدران نیز می توانند از غربالگری و درمان احتمالی توسط یک روانپزشک بهره مند شوند.

درمان افسردگی پس از زایمان چیست؟

درمان PPD همان درمان افسردگی است که می تواند قبل یا در طول بارداری نیز اتفاق بیفتد. متداول‌ترین درمان‌های استفاده شده در این مورد عبارتند از:

• گفتگو درمانی
• دارو درمانی

در حالی که ممکن است از این بابت احساس خجالت کنید، به یاد داشته باشید که مراجعه به یک درمانگر یا روانپزشک یا مصرف دارو شما را ضعیف نمی کند. این نشان می دهد که شما مایل به انجام کارهای لازم برای حفظ سلامت خود و کودکتان هستید.

گفتار درمانی برای افسردگی پس از زایمان

گفتار درمانی که مشاوره یا روان درمانی نیز نامیده می شود، می تواند به صورت تک به تک با یک روانپزشک یا در یک محیط گروهی با زنان دیگری که تجربه مشابهی دارند انجام شود. در زوج درمانی یا خانواده درمانی، یک درمانگر با شما و شریک زندگی یا بستگانتان کار می کند. درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی درمان است که به شما کمک می کند تا افکار ناسالمی را که باعث ناراحتی شما می شوند، بشناسید و تغییر دهید.

داروی ضد افسردگی

داروهای تجویزی می توانند به تعادل مواد شیمیایی موجود در مغز که خلق و خوی شما را تنظیم می کنند، کمک کنند. انواع مختلف داروهای ضد افسردگی به روش‌های متفاوتی کار می‌کنند و گاهی اوقات برای بهبود نتایج با هم ترکیب می‌شوند.

در حالی که مقادیر کمی از داروهای ضد افسردگی از شیر مادر شما عبور می کند، اکثر مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده های بازجذب نوراپی نفرین سروتونین (SNRIs) گزینه ای ایمن برای زنان شیرده مبتلا به افسردگی در نظر گرفته می شوند. مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) و بوپروپیون (ولبوترین) خطرناک تر هستند.

یک داروی جدیدتر به نام برکسانولون (Zulresso) وجود دارد که اولین دارویی است که به طور خاص برای افسردگی پس از زایمان تایید شده است. از آنجایی که این دارو به صورت IV ارائه می شود که در مدت دو و نیم روز دریافت می کنید، برای دریافت آن باید به یک کلینیک پزشکی یا بیمارستان مراجعه کنید. اگرچه این دارو به سرعت شروع به کار می کند، اما در عرض چند روز، مصرف زولرسو در دوران شیردهی ایمن نیست. اگر در حال شیردهی هستید، پزشک شما می تواند به شما کمک کند تا یک داروی ضد افسردگی بی خطر برای کودک خود پیدا کنید.

اثربخشی داروهای ضدافسردگی به زمان نیاز دارد.ممکن است لازم باشد قبل از بهبودی، یکی از آنها را به مدت شش تا هشت هفته مصرف کنید. پاسخ به داروهای ضد افسردگی مختلف می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، بنابراین اگر قبل از یافتن دارو و دوز مناسب، آزمون و خطا وجود داشت، ناامید نشوید.

داروهای ضد افسردگی می توانند عوارض جانبی ایجاد کنند، اما اکثر آنها پس از مدت کوتاهی برطرف می شوند. اگر عوارض جانبی این دارو ها را تجربه کردید که در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می کند، افسردگی شما بدتر می شود، یا فکر می کنید داروی شما بر کودک شما تأثیر می گذارد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. قطع دارو به تنهایی می تواند باعث بازگشت علائم افسردگی شما شود.

تمرین خود مراقبتی

علاوه بر دریافت کمک حرفه ای، در ادامه چند راه برای مراقبت از خود در هنگام مواجهه با افسردگی پس از زایمان برای شما آورده شده است.

با خودت مهربان باش

مطمئن شوید که نیازهای اولیه شما برآورده شده است. سعی کنید خوب بخوابید و غذا بخورید و تمام تلاش خود را بکنید تا احساس گناه نکنید. داشتن PPD به این معنی نیست که شما مادر بدی هستید یا فرزندتان را دوست ندارید. پس از شروع درمان، این احساسات باید شروع به محو شدن کنند.

زیاد از خودت مطالبه نکن

اگر افسردگی یا اضطراب دارید، بیرون آمدن از رختخواب و به استقبال روز رفتن می تواند به اندازه کافی سخت باشد. آرام باشید و اولین قدم بردارید.

درخواست حمایت کنید

یک مادر خوب باید زمان درخواست کمک را تشخیص دهد، بنابراین از درخواست کمک کردن در این دوران سخت نترسید. به شریک زندگی خود در مورد راه های مختلفی که می تواند به شما کمک کند، اطلاع دهید. مثلا مراقبت از کودک، انجام کارهای خانه یا همراهی با شما در ویزیت های پزشکی. بستگان یا دوستان نزدیک نیز می توانند به شما کمک کنند.

احساسات خود را به اشتراک بگذارید

راه های ارتباطی را با شریک زندگی خود باز نگه دارید و در مورد آنچه در حال وقوع است با وی صحبت کنید. به یک دوست دلسوز زنگ بزنید به یک گروه مادران یا یک گروه پشتیبانی PPD بپیوندید، یا با مادران درباره افسردگی پس از زایمان در انجمن ها گپ بزنید. ممکن است از دیدن تعداد زنانی که احساسات مشابهی را تجربه می کنند شگفت زده شوید.

بهداشت را رعایت کنید

گاهی اوقات آراستگی ظاهری می تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری در درون داشته باشید. از همسرتان یا سایر اعضای خانواده بخواهید که مراقب نوزادتان باشد تا بتوانید دوش بگیرید یا حمام کنید. خریدن لباس تازه خیلی جوابه!

کمی استراحت کنید

سختی های مراقبت از نوزاد به صورت 24 ساعته می تواند شما را خسته کند. متأسفانه، مادرانی که اختلالات خلقی پس از زایمان دارند، اغلب نمی توانند زمانی که می خواهند بخوابند. برای لحظه ای هم که شده استراحت کنید، حتی اگر شده برای دیدن یک فیلم یا گوش دادن به موسیقی.

چرت زدن 10 تا 20 دقیقه ای نیز مفید است. اگر شرایطش را دارید یک پرستار یا مراقب نوزاد استخدام کنید یا از یکی از اقوام یا دوستان خود بخواهید که یک ساعت یا بیشتر مراقب کودک شما باشند.

همیشه قبل از اینکه بخوابید و استراحت کنید، کودک خود را روی یک سطح ایمن (مانند گهواره یا تخت او) قرار دهید. تکان دادن سر در حالی که کودک در آغوشتان است در حالی که روی کاناپه یا تخت بزرگسالان است، یک عامل خطر برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) و سایر انواع خطرات مرتبط با خواب است.

برای بهبود افسردگی پس از زایمان برو بیرون

ورزش پس از زایمان، حتی در ساده ترین شکل آن، می تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید. کودک خود را در کالسکه بگذارید و در اطراف منزل قدم بزنید یا در یک با دوستتان به کافه بروید. اگر حتی یک گشت و گذار کوتاه هم در حال حاضر برای شما زیاد است، فقط بیرون بروید، چشمان خود را ببندید و چند نفس عمیق بکشید. یا چند دقیقه زیر نور آفتاب بنشینید.

آهسته تر

وقتی کودکتان خواب است، احساس نکنید که مجبورید کارهای خانه را انجام دهید. بعدا هم می توانید کارهای خانه را انجام دهید. به جای ور رفتن با گوشی و بررسی شبکه های اجتماعی، سعی کنید به موسیقی یا کتاب صوتی گوش دهید یا از یک برنامه مدیتیشن استفاده کنید. اگر در مرخصی زایمان هستید، در مورد کاری که در انتظار شماست استرس نداشته باشید،به زودی به مسیر قبلی خود باز خواهید گشت.

تحقیقات نشان می‌دهد که تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) که یک روش غیرتهاجمی تحریک مغز است، ممکن است برای زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان که از دارو درمانی کمکی پیدا نکرده‌اند، موثر باشد. در این روش از میدان‌های مغناطیسی (مشابه آنچه در MRI استفاده می‌شود) برای هدف قرار دادن مناطقی از مغز که با افسردگی مرتبط هستند استفاده می‌شود. TMS نیاز به درمان های روزانه دارد، بنابراین ممکن است برای برخی از تازه مادران راحت نباشد، اما به نظر می رسد بی خطر باشد.

برخی از زنان PPD بسیار شدید یا روان پریشی پس از زایمان دارند که به گفتگو درمانی یا دارو درمانی پاسخ نمی دهد. در این مورد، پزشک شما ممکن است درمان الکتروشوک را پیشنهاد دهد. در این روش با ECT، در حالی که فرد تحت بیهوشی عمومی است، جریان های الکتریکی کوچکی از مغز عبور می کند. کارشناسان معتقدند این تحریک الکتریکی باعث تغییرات شیمیایی در مغز می شود که علائم افسردگی را تسکین می دهد.

چگونه برای درمان افسردگی پس از زایمان کمک بگیرم؟

اگر با احساس غم و اندوه مداوم یا سایر علائم PPD دست و پنجه نرم می کنید، مهم است که فوراً با پزشک خود تماس بگیرید تا بتوانید از او کمک بگیرید. آنها روی شما یک غربالگری خلقی پس از زایمان انجام می دهند و در صورت نیاز شما را برای ارزیابی و درمان بیشتر به یک متخصص سلامت روان ارجاع می دهند.

هیچ خجالت و احساس شرمندگی در درخواست آنچه نیاز دارید وجود ندارد، و شما تنها فرد مبتلا به این اختلال نیستید. افسردگی درمان نشده می تواند گیج کننده و حتی ترسناک باشد. کمک گرفتن و شروع به احساس بهتر کردن می تواند شادی مادر شدن را جرقه بزند یا دوباره زنده کند. درمان فرصتی را فراهم می کند تا بفهمید چه چیزی باعث افسردگی شما می شود و همچنین به شما حمایت لازم برای بهبودی را ارائه می دهد.

همچنین مهم است که به خاطر کودک خود تحت درمان قرار بگیرید. مادری که افسردگی پس از زایمان درمان نشده دارد با انواع مشکلات اجتماعی، عاطفی و رفتاری بالقوه برای کودکان و همچنین تاخیرهای زبانی و یادگیری احتمالی مرتبط است.

یک نکته خیلی مهم

اگر به آسیب رساندن به خود یا نوزادتان فکر می کنید یا به آن فکر کرده اید، فوراً به شماره تماس اورژانس اجتماعی به شماره 123 تماس بگیرید. خیلی به ندرت پیش می آید که نوزاد از مادری که با افسردگی پس از زایمان دست و پنجه نرم می کند گرفته شود. اما این ترس باعث می شود بسیاری از مادران مبتلا به PPD به دنبال کمک نباشند. اگر افسردگی شما شدید است یا به فکر آسیب رساندن به خود یا کودکتان هستید، این احتمال وجود دارد که برای درمان در بیمارستان بستری شوید. این به این معنی نیست که شما برای مراقبت از فرزندتان مناسب نیستید. این بدان معنی است که شما به اندازه کافی به خانواده خود اهمیت می دهید که کمک بگیرید.

سوالات متداول