افتادگی لگن (پرولاپس لگنی)

افتادگی لگن چیست؟

افتادگی لگن (POP) به حالتی گفته می شود که اندام های لگنی شما شامل واژن، رحم، مثانه و رکتوم از جایگاه طبیعی خود جابه جا شوند. این اتفاق زمانی رخ می دهد که عضلات، رباط ها و بافت های نگهدارنده لگن، توانایی حمایت از اندام ها را از دست بدهند. عضلات کف لگن مانند یک نردبان یا تاب عمل می کنند و اندام های لگن را از زیر حمایت می کنند. وقتی این حمایت ها ضعیف شوند، اندام ها جا به جا شده و ممکن است داخل واژن افتاده یا برجسته شوند.

ضعف کف لگن می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد؛ از جمله زایمان طبیعی یا افزایش سن. در موارد خفیف افتادگی لگن، اندام ها تنها کمی پایین می آیند و قابل لمس نیستند، اما در موارد شدید، ممکن است از واژن بیرون بزنند و برجستگی ایجاد کنند. افرادی که افتادگی لگن دارند اغلب احساس فشار یا سنگینی در واژن خود دارند، طوری که گویی چیزی در حال افتادن است. نوع و شدت علائم شما به میزان افتادگی و نوع آن بستگی دارد.

برای درمان پرولاپس لگنی، گزینه های غیرجراحی و جراحی وجود دارد. پزشک شما با بررسی وضعیت شما، مناسب ترین روش درمانی را پیشنهاد خواهد داد.

افتادگی لگن چه زمانی رخ می دهد؟

افتادگی لگن زمانی رخ می دهد که عضلات و بافت های نگهدارنده لگن شما ضعیف می شوند و باعث می شوند یک یا چند اندام داخلی بدن دچار افتادگی یا برجستگی شوند. این حالت ممکن است باعث شود اندام ها به سمت واژن فشار بیاورند و یا در موارد شدید، قسمتی از آن ها به بیرون بدن هدایت شود.

در واقع، افتادگی لگن زمانی رخ می دهد که حمایت طبیعی لگن ضعیف شود و یکی یا چند اندام داخل لگن از جایگاه خود پایین بیفتند. این ضعف معمولا به دلیل عواملی مانند زایمان، افزایش سن یا فشار مداوم روی عضلات لگن ایجاد می شود.

انواع افتادگی لگن

نوع افتادگی به محل ضعف در کف لگن و اندامی که تحت تأثیر قرار گرفته است بستگی دارد:

• افتادگی دیواره جلویی واژن (سایستوکله یا افتادگی مثانه): ضعف عضلات لگن بالای واژن می تواند باعث شود مثانه از جای خود پایین بیفتد و به واژن برجستگی ایجاد کند. این شایع ترین نوع افتادگی لگن است.
• اورتروکله (افتادگی مجرای ادرار): ضعف عضلات لگن ممکن است باعث شود مجرای ادرار پایین بیفتد. اغلب این حالت همراه با افتادگی مثانه رخ می دهد.
• افتادگی دیواره پشتی واژن (رکتوسل): ضعف عضلات بین واژن و رکتوم باعث می شود رکتوم به دیواره پشتی واژن فشار بیاورد و برجسته شود.
• انتروسل: ضعف عضلات لگن می تواند باعث شود روده کوچک به دیواره پشتی یا بالای واژن فشار بیاورد.
• افتادگی رحم (پرولاپس رحم): ضعف کف لگن ممکن است باعث شود رحم داخل کانال واژن پایین بیفتد.
• افتادگی دهانه بالایی واژن (واژن ولوو): ضعف عضلات کف لگن می تواند باعث افتادگی بخش بالایی واژن شود و آن را داخل کانال واژن هدایت کند.

شیوع افتادگی لگن

تقریبا بین 3 تا 11 درصد زنان دچار افتادگی لگن می شوند. حدود 37 درصد زنانی که اختلالات کف لگن دارند، در سنین 60 تا 79 سال هستند و بیش از نصف آن ها بالای 80 سال دارند.

این آمار ممکن است دقیق نباشد، زیرا بسیاری از زنان به دلیل خجالت یا کم اطلاعی از علائم، درمان نمی شوند. مهم است بدانید که شما تنها نیستید و بسیاری از افراد به نوعی دچار پرولاپس لگنی هستند.

علائم و دلایل افتادگی لگن

افتادگی لگن چه علائمی دارد؟

شایع ترین علامت، احساس برجستگی یا سنگینی در واژن است، طوری که گویی چیزی در حال افتادن است. سایر علائم شامل موارد زیر است:

• احساس پر بودن یا فشار در واژن
• فشار یا درد در ناحیه لگن
• درد یا فشار در هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا)
• تغییر در روند ادرار یا دفع مدفوع

علائم دقیق شما بستگی به محل افتادگی دارد. اطلاع دادن به پزشک درباره علائم، به تشخیص نقاط ضعف کف لگن کمک می کند.

بسیاری از زنان تا زمانی که دچار مشکل در ادرار یا دفع یا درد در رابطه جنسی نشوند، به پزشک مراجعه نمی کنند. علائم رایج همراه با افتادگی لگن شامل موارد زیر است:

• نشت ادرار هنگام سرفه، خندیدن یا ورزش (بی اختیاری استرسی)
• احساس دائمی نیاز به دفع ادرار یا احساس پر بودن مثانه
• یبوست یا عدم کنترل مدفوع

دلایل ایجاد افتادگی لگن

ضعف کف لگن می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. معمولا زمانی رخ می دهد که عضلات، رباط ها و بافت های نگهدارنده لگن بیش از حد کشیده شوند یا به اندازه کافی استفاده نشوند.

عواملی که خطر افتادگی لگن را افزایش می دهند شامل موارد زیر است:

• زایمان طبیعی: شایع ترین علت افتادگی لگن است. زایمان های متعدد، داشتن دوقلو یا سه قلو، تولد نوزاد بزرگ و زایمان با فورسپس یا وکیوم می توانند باعث ضعف عضلات کف لگن شوند.
• افزایش سن: با افزایش سن، عضلات ضعیف تر می شوند. کاهش هورمون استروژن به خصوص در دوران یائسگی باعث ضعف بافت های نگهدارنده لگن می شود.
• وزن بالا: تحقیقات نشان می دهد زنان با اضافه وزن یا چاقی بیشتر در معرض افتادگی لگن هستند.
• فشار طولانی در ناحیه شکم: فشار مداوم ناشی از یبوست مزمن، سرفه طولانی یا بلند کردن اجسام سنگین باعث ضعف عضلات لگن می شود.
• سابقه خانوادگی: ممکن است ضعف کف لگن از طریق ژنتیک منتقل شود.
• بیماری های بافت همبند: افرادی که بیماری هایی مانند سندرم اهلرز-دانلوس، سندرم مارفان یا شلی مفصل دارند، بیشتر در معرض افتادگی لگن هستند.

عوارض افتادگی لگن

افتادگی لگن می تواند زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار دهد و کیفیت زندگی را کاهش دهد. علاوه بر بی اختیاری ادرار و مدفوع، برخی از عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:

• عفونت: اگر افتادگی لگن مانع ادرار شود، ممکن است ادرار به مجاری ادراری یا کلیه ها بازگردد و باعث عفونت ادراری یا حتی عفونت کلیه شود.
• آسیب به کلیه ها: در موارد شدید، عفونت مزمن و انسداد ادرار می تواند باعث آسیب دائمی به کلیه ها شود.
• فشار روانی و اضطراب: افتادگی لگن می تواند زندگی روزمره شما را مختل کرده و روی وضعیت روحی و روانی شما تأثیر منفی بگذارد.

تشخیص و آزمایش ها

افتادگی لگن چگونه تشخیص داده می شود؟

در جلسه ویزیت، پزشک شما علائم شما را بررسی کرده و معاینه لگنی انجام می دهد. در طول معاینه، ممکن است از شما بخواهد سرفه کنید تا میزان افتادگی در زمان فشار و آرامش مشخص شود. پزشک ممکن است شما را در حالت خوابیده و ایستاده معاینه کند. معمولا معاینه لگن برای تشخیص افتادگی کافی است.

آزمایش های اضافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش های عملکرد کف لگن: برای بررسی قدرت عضلات و رباط های لگن. این شامل حرکات خاص یا سفت و شل کردن عضلات است.
• آزمایش عملکرد مثانه: برای بررسی مشکلات ادراری رایج در افتادگی لگن، از جمله سیستوسکوپی (مشاهده داخل مثانه و مجرای ادرار) و آزمایش یورودینامیک (بررسی ذخیره و تخلیه ادرار).
• تصویربرداری: مانند سونوگرافی یا MRI لگن برای تعیین شدت افتادگی. معمولا تصویربرداری فقط در موارد پیچیده انجام می شود.

مراحل افتادگی لگن

سیستم POP-Q بر اساس میزان پایین آمدن اندام ها نسبت به هیمِن (غشاء واژن) مراحل افتادگی لگن را مشخص می کند:

• مرحله صفر: اندام ها از جایگاه خود جا به جا نشده اند.
• مرحله یک: افتادگی خفیف؛ اندام حداقل 1 سانتی متر بالاتر از هیمِن است.
• مرحله دو: افتادگی متوسط؛ اندام کمتر از 1 سانتی متر از هیمِن فاصله دارد.
• مرحله سه: افتادگی شدید؛ اندام بیش از 1 سانتی متر زیر هیمِن است اما کاملا خارج واژن نیست.
• مرحله چهار: افتادگی کامل؛ اندام کاملا از واژن خارج شده است.

ممکن است اندام های مختلف، مراحل متفاوتی داشته باشند؛ مثلا مثانه مرحله سه و رحم مرحله یک.

مدیریت و درمان افتادگی لگن

درمان افتادگی لگن چگونه است؟

برنامه درمانی به شدت افتادگی، محل آن و میزان تأثیر علائم روی زندگی شما بستگی دارد. درمان ها شامل روش های جراحی و غیرجراحی است. در موارد خفیف و بدون علائم آزاردهنده، ممکن است نیاز به درمان فوری نباشد.

درمان های غیرجراحی

هدف درمان غیرجراحی مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی است. این روش ها معمولا نتایج دائمی ندارند اما برای بسیاری از افراد مناسب هستند:

• پساری واژینال: وسیله سیلیکونی قابل جابجایی که پزشک داخل واژن قرار می دهد تا اندام افتاده را نگه دارد.
• تمرینات کف لگن (تمرینات کگل): تقویت عضلات کف لگن. پزشک ممکن است شما را به یک متخصص یا اوروژینکولوژیست ارجاع دهد تا تمرینات مناسب یاد بگیرید.

درمان های جراحی

جراحی زمانی توصیه می شود که علائم با روش های محافظه کارانه بهبود نیابد یا پزشک معتقد باشد جراحی بهترین کیفیت زندگی را فراهم می کند.

روش های جراحی شامل:

• جراحی بسته کننده (Obliterative surgery): دهانه واژن را تنگ می کند تا اندام ها بیرون نزنند. معمولا مانع رابطه جنسی می شود.
• کولپوکلسیس (Colpocleisis): دهانه واژن کوتاه می شود و از بیرون زدن اندام جلوگیری می کند؛ مناسب افرادی که نمی خواهند رابطه جنسی داشته باشند یا ضعیف هستند.
• جراحی بازسازی کننده (Reconstructive surgery): ضعف کف لگن ترمیم شده و اندام ها به جایگاه طبیعی باز می گردند.

انواع جراحی بازسازی کننده شامل:

• ساکروکولپوپکسی و ساکروهیسروپکسی: استفاده از مش برای بالا کشیدن رحم یا بالای واژن به رباط استخوان دنبالچه.
• کولپورافی: تقویت دیواره های جلویی و پشتی واژن با بخیه های قابل جذب برای حمایت مثانه و رکتوم.
• فیکساسیون رباط اوتروساکرال یا ساکروسپینوس: استفاده از بافت های خود بدن برای ترمیم افتادگی رحم یا بالای واژن.

چه زمانی جراحی لازم است؟

نیاز به جراحی به مرحله افتادگی بستگی ندارد، بلکه به علائم و سبک زندگی شما مربوط است. معمولا در مرحله سوم یا چهارم، جراحی بیشتر مورد نیاز است.

آیا افتادگی لگن درمان می شود؟

بله، با درمان مناسب می توان افتادگی لگن را بهبود داد. در موارد خفیف، با تقویت عضلات کف لگن، اندام ها در جای خود نگه داشته می شوند. جراحی بازسازی کننده نیز ضعف ها را ترمیم کرده و اندام ها را به جایگاه اصلی بازمی گرداند.

آیا می توانم افتادگی را به جای خود بازگردانم؟

در موارد شدید، ممکن است نیاز باشد اندام برجسته را به عقب فشار دهید، مثلا هنگام ادرار یا دفع مدفوع. اما این راهکار موقت است و مراجعه به پزشک ضروری است.

چشم انداز و پیشگیری از افتادگی لگن

چشم انداز شما به محل افتادگی، شدت آن، علائم و درمان انتخابی بستگی دارد. مهم است که با پزشک درباره اهداف درمانی و مزایا و معایب هر روش صحبت کنید. افتادگی لگن قابل درمان است و لازم نیست با ناراحتی زندگی کنید.

روش های پیشگیری از افتادگی لگن پس از زایمان

• تمرینات روزانه کف لگن برای تقویت عضلات
• حفظ وزن سالم و متعادل
• پیشگیری از یبوست با رژیم پر فیبر و مایعات کافی
• ترک سیگار برای جلوگیری از سرفه مزمن
• رعایت نکات ایمنی هنگام بلند کردن اجسام سنگین

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید:

• احساس فشار یا سنگینی در لگن
• درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی
• احساس افتادن چیزی از واژن
• بی اختیاری مدفوع یا یبوست
• نشت ادرار یا احساس دائمی نیاز به ادرار

سخنی از نی نی تینی

افتادگی لگن خطر جانی ندارد، اما می تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد. بسیاری از زنان دچار اختلالات کف لگن هستند و نباید از صحبت با پزشک خجالت بکشید. پزشک می تواند درمان ها، وسایل پزشکی و تغییرات سبک زندگی مناسب برای ترمیم افتادگی لگن را پیشنهاد دهد.