افتادگی رحم یک وضعیت شایع است که ممکن است با افزایش سن اتفاق بیافتد. با گذشت زمان و به ویژه در نتیجه زایمان های طبیعی متعدد، عضلات و لیگامنت های اطراف رحم ضعیف می شوند. زمانی که این ساختار حمایتی شروع به از دست دادن عملکرد خود کند، رحم می تواند به جایگاه خود افتاده و از وضعیت طبیعی خود خارج شود. درمان افتادگی رحم شامل گزینه های جراحی و غیرجراحی است که بستگی به شدت پرولاپس رحم دارد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و آشنایی با علائم و روش های پیشگیری و درمان این وضعیت، در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
افتادگی رحم چیست؟
پرولاپس رحم یا همان افتادگی، به وضعیتی اطلاق می شود که در آن عضلات و بافت های اطراف رحم ضعیف می شوند. این امر باعث می شود رحم شما به سمت پایین بیافتد و وارد واژن شود. این وضعیت ممکن است برای هر بانویی رخ دهد، اما شایع ترین حالت آن پس از یائسگی است و بیشتر در افرادی دیده می شود که چندین زایمان طبیعی داشته اند.
عضلات، لیگامنت ها و بافت های داخل لگن شما، به نام عضلات کف لگن شناخته می شوند. این عضلات از رحم، روده، واژن، مثانه و دیگر ارگان های لگنی حمایت می کنند. هنگامی که عضلات کف لگن آسیب دیده یا ضعیف می شوند، قادر به حمایت از این اعضا نیستند و این باعث می شود که ارگان های لگنی به داخل یا خارج از واژن بریزند.
افتادگی رحم می تواند خفیف یا شدید باشد و به میزان ضعف عضلات حمایتی رحم بستگی دارد. در افتادگی ناقص، رحم ممکن است به اندازه ای افتاده باشد که بخشی از آن وارد واژن شود و یک برآمدگی یا توده ایجاد کند. در موارد شدیدتر، رحم می تواند به قدری پایین بیافتد که از واژن بیرون بزند. این حالت به نام افتادگی کامل رحم شناخته می شود.
مراحل افتادگی رحم
پزشکان ممکن است از سیستمی برای طبقه بندی پرولاپس رحم استفاده کنند. مراحل افتادگی رحم به شرح زیر است:
- مرحله I : رحم به قسمت بالای واژن افتاده است.
- مرحله II :رحم به قسمت پایینی واژن افتاده است.
- مرحله III: رحم از واژن بیرون زده است.
- مرحله IV : رحم به طور کامل از واژن خارج شده است.
چه افرادی دچار افتادگی رحم می شوند؟
پرولاپس رحم بیشتر در افرادی رخ می دهد که:
- یک یا چندین زایمان طبیعی داشته اند
- به یائسگی رسیده اند
- سابقه خانوادگی افتادگی رحم دارند
- جراحی های قبلی در ناحیه لگن انجام داده اند
توجه : یائسگی زمانی اتفاق می افتد که تخمدان ها تولید هورمون های مرتبط با دوره قاعدگی را متوقف می کنند. یکی از این هورمون ها استروژن است که به حفظ قدرت عضلات لگن کمک می کند. بدون این هورمون، احتمال بروز پرولاپس رحم بیشتر می شود.
افتادگی رحم چقدر شایع است؟
پرولاپس رحم وضعیتی نسبتا شایع است. با افزایش سن، احتمال بروز آن بیشتر می شود. همچنین اگر چندین زایمان واژنی داشته باشید، خطر پرولاپس رحم افزایش می یابد.
چقدر افتادگی رحم جدی است؟
پرولاپس رحم می تواند فعالیت های روزانه را مختل کرده و دردناک باشد. در موارد بسیار خفیف ممکن است نیازی به درمان نباشد یا فرد هیچ گونه ناراحتی ای احساس نکند. با این حال، در موارد شدیدتر، ممکن است مشکلاتی مانند مشکل در ادرار کردن یا داشتن حرکت روده طبیعی ایجاد شود. افتادگی معمولا به عنوان یک مسئله کیفیت زندگی مطرح است و پزشکان زمانی به درمان آن می پردازند که علائم آن شروع به تداخل با زندگی روزمره کنند.
علائم و دلایل افتادگی رحم
اگر شما دچار پرولاپس رحم خفیفی باشید، ممکن است هیچ علائم آشکاری نداشته باشید. اما با افتادن بیشتر رحم از جایگاه طبیعی خود، فشار بیشتری به دیگر ارگان های لگنی مانند مثانه یا روده وارد می شود و علائمی مانند موارد زیر به وجود می آید:
- احساس سنگینی، پر بودن یا فشار در ناحیه لگن
- درد در ناحیه لگن، شکم یا کمر پایین
- درد هنگام برقراری رابطه جنسی
- بافت رحم که از دهانه واژن خارج می شود
- مشکل در وارد کردن تامپون یا سایر اپلیکاتورها به واژن
- یبوست
- مشکلات ادراری از جمله بی اختیاری ادرار، نیاز مکرر به ادرار کردن (تکرر ادرار) یا نیاز فوری به ادرار کردن (تجزیه ادرار)
علائم ممکن است زمانی که برای مدت طولانی بایستید یا راه بروید، یا زمانی که سرفه یا عطسه می کنید، بدتر شوند. در این شرایط، نیروی گرانش فشار بیشتری به عضلات لگن وارد می کند.
چه عواملی باعث افتادگی رحم می شود؟
رحم شما توسط گروهی از عضلات و لیگامنت ها (عضلات کف لگن) در جای خود نگه داشته می شود. زمانی که این ساختارها ضعیف می شوند، قادر به نگه داشتن رحم در جای خود نبوده و رحم شروع به افتادن می کند. عوامل مختلفی می توانند به ضعف عضلات لگن کمک کنند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از دست دادن تون عضلانی به دلیل یائسگی
- بارداری
- زایمان واژنی (طبیعی)، به ویژه اگر شما چندین فرزند یا فرزندانی با وزن بالا (بیش از 4 کیلوگرم) داشته اید
- چاقی
- سرفه مزمن یا فشار آوردن
- یبوست مزمن
- بلند کردن مکرر اجسام سنگین
چه شرایطی با افتادگی رحم مرتبط است؟
زمانی که عضلات اطراف ارگان های لگن ضعیف می شوند، سایر ارگان ها در ناحیه لگنی نیز ممکن است از موقعیت خود خارج شوند. برخی از دیگر انواع افتادگی ارگان های لگنی عبارتند از:
- سیستوسل: زمانی که مثانه شما به داخل یا خارج از واژن افتاده است.
- رکتوسل: زمانی که روده شما به داخل یا خارج از واژن برآمده است.
- انتروسل: زمانی که بخشی از روده کوچک شما به داخل واژن برآمده است.
تشخیص افتادگی رحم و آزمایش های آن
پرولاپس رحم چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک شما یک معاینه لگنی انجام خواهد داد تا تشخیص دهد که آیا رحم شما از موقعیت طبیعی خود پایین تر آمده است یا خیر. در حین معاینه لگنی، پزشک شما یک اسپکولوم (ابزاری که به آن ها این امکان را می دهد که داخل واژن را ببینند) را وارد کرده و رحم و واژن شما را معاینه می کند.
پزشک برای پیدا کردن هر نوع برآمدگی که ناشی از افتادن رحم به داخل کانال واژن باشد، دست خود را روی ناحیه احساس می کند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که سرفه کنید، فشار بیاورید یا مانند زمانی که می خواهید ادرار را نگه دارید عمل کنید. این کار به پزشک کمک می کند تا ببیند عضلات شما چقدر ضعیف شده اند.
درمان افتادگی رحم
برای درمان افتادگی رحم، گزینه های درمانی جراحی و غیرجراحی وجود دارد. پزشک شما مسیر درمانی شما را بر اساس شدت پرولاپس رحم ، سلامت عمومی، سن و اینکه آیا می خواهید در آینده فرزند داشته باشید یا خیر، انتخاب خواهد کرد. درمان ها معمولا برای اکثر افراد مؤثر هستند. گزینه های درمانی شامل موارد زیر می باشند:
گزینه های غیرجراحی افتادگی رحم
ورزش و تمرین
انجام تمرینات خاصی به نام تمرینات کگل می تواند به تقویت عضلات کف لگن شما کمک کند. این کار ممکن است تنها درمان مورد نیاز در موارد خفیف افتادگی رحم باشد. برای انجام تمرینات کگل، عضلات کف لگن خود را مانند زمانی که می خواهید ادرار خود را نگه دارید، سفت کنید. عضلات را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس رها کنید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید. شما می توانید این تمرینات را در هر زمان و مکانی انجام دهید (تا چهار بار در روز).
واژینال پساری
پساری یک وسیله لاستیکی یا پلاستیکی به شکل دونات است که در اطراف یا زیر قسمت پایینی رحم (سرویکس) قرار می گیرد. این وسیله به نگه داشتن رحم در جای خود کمک می کند. پزشک شما پساری را قرار می دهد و آن را تنظیم می کند. پساری باید به طور منظم تمیز شده و قبل از رابطه جنسی برداشته شود.
رژیم غذایی و سبک زندگی
تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی ممکن است به تسکین علائمی مانند یبوست کمک کنند. افزایش مصرف آب و فیبر ممکن است میزان فشار برای دفع مدفوع را کاهش دهد. حفظ وزن سالم برای نوع بدن شما زمانی که ایستاده اید یا راه می روید فشار کمتری بر عضلات لگن وارد می کند.
جراحی افتادگی رحم
هیسترکتومی و تعمیر افتادگی
ممکن است برای درمان پرولاپس رحم ، رحم شما از طریق یک عمل جراحی به نام هیسترکتومی برداشته شود. این عمل ممکن است از طریق یک برش در واژن (هیسترکتومی واژنی) یا از طریق شکم (هیسترکتومی شکمی) انجام شود. هیسترکتومی یک جراحی بزرگ است و با برداشتن رحم، دیگر امکان بارداری وجود نخواهد داشت.
درمان افتادگی بدون هیسترکتومی
در این روش، رحم به موقعیت طبیعی خود باز می گردد. در روش تعلیق رحم، ممکن است لیگامنت های لگنی به قسمت پایینی رحم وصل شوند تا آن را در جای خود نگه دارند. این جراحی می تواند از طریق واژن یا شکم انجام شود که بستگی به تکنیک مورد استفاده پزشک شما دارد.
اگر افتادگی رحم درمان نشود، چه اتفاقی می افتد؟
این بستگی به شدت پرولاپس رحم دارد. در موارد خفیفی که کیفیت زندگی تحت تأثیر قرار نمی گیرد، پزشک ممکن است درمان را توصیه نکند. افتادگی ممکن است بر دیگر ارگان ها در ناحیه لگن شما (مانند مثانه و رکتوم) تأثیر بگذارد. پزشکان معمولا زمانی درمان را توصیه می کنند که افتادگی باعث مزاحمت شود.
آیا می توان رحم افتاده را به بالا برگرداند؟
خیر، شما نمی توانید رحم خود را به بالا برگردانید. تنها پزشک شما می تواند پرولاپس رحم را درمان کند.
پیشگیری از افتادگی رحم
برخی عوامل مانند زایمان های واژنی متعدد یا تجربه یائسگی غیرقابل اجتناب هستند.
با این حال، راه هایی برای کاهش خطر بروز افتادگی وجود دارد. چند مورد از نکات مربوط به سبک زندگی که می تواند خطر بروز افتادگی را کاهش دهد عبارتند از:
- حفظ وزن و تناسب اندام و ورزش منظم
- انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن
- ترک سیگار. این کار خطر ابتلا به سرفه مزمن را کاهش می دهد که می تواند فشار اضافی به عضلات لگن وارد کند
- استفاده از تکنیک های صحیح هنگام بلند کردن اجسام سنگین
- اجتناب از یبوست یا فشار آوردن برای دفع مدفوع
تکنیک های صحیح بلند کردن اجسام برای جلوگیری از افتادگی رحم
چندین نکته برای بلند کردن اجسام سنگین وجود دارد که می تواند به جلوگیری از آسیب کمک کند، از جمله:
- از تلاش برای بلند کردن اجسام با شکل غیرعادی یا بیش از حد سنگین به تنهایی، که برای بلند کردن آن ها به کمک فرد دیگری نیاز دارید خودداری کنید. همچنین از بلند کردن اجسام سنگین بالای سطح کمر اجتناب کنید
- قبل از بلند کردن جسم، مطمئن شوید که وضعیت پایداری دارید
- برای بلند کردن جسمی که زیر سطح کمر شما قرار دارد، کمر خود را صاف نگه دارید و از زانوها و لگن خود خم شوید. از خم شدن به جلو از ناحیه کمر با زانوهای صاف خودداری کنید
- با حالت ایستاده باز و نزدیک به جسمی که می خواهید بلند کنید، ایستاده و پای خود را محکم بر روی زمین قرار دهید. عضلات شکم خود را سفت کنید و جسم را با عضلات پا بلند کنید. زانوها را به طور یکنواخت صاف کنید. جسم را به بدن خود نکشید.
- پس از بلند کردن جسم، کاملا راست ایستاده و هیچ گاه نپیچید. همیشه هنگام بلند کردن جسم، پاهای خود را به جلو حرکت دهید.
- اگر جسمی را از روی میز بلند می کنید، آن را به لبه میز نزدیک کنید تا بتوانید آن را نزدیک بدن خود نگه دارید. زانوهای خود را خم کنید تا به جسم نزدیک تر شوید. از پاها برای بلند کردن جسم استفاده کرده و به حالت ایستاده برگردید.
- بسته ها را به طور نزدیک به بدن خود با بازوهای خم نگه دارید. عضلات شکم خود را سفت کنید. گام های کوچک بردارید و آرام حرکت کنید.
- برای پایین آوردن جسم، پاها را همانند هنگام بلند کردن قرار دهید، عضلات شکم را سفت کرده و با خم کردن لگن و زانوها جسم را پایین بیاورید.
آیا افتادگی رحم دوباره اتفاق می افتد؟
در بیشتر موارد، درمان پرولاپس رحم مؤثر است. اما گاهی اوقات، ممکن است افتادگی دوباره بازگردد. این امر در صورتی دوباره اتفاق می افتد که شرایط زیر برقرار باشد:
- افتادگی بسیار شدید باشد
- چاقی وجود داشته باشد
- سن شما کمتر از ۶۰ باشد، بیشتر شایع است
چشم انداز پرولاپس رحم چیست؟
در بیشتر موارد، چشم انداز برای افتادگی بسیار خوب است. پیگیری درمان و ایجاد تغییرات سبک زندگی (حفظ وزن سالم و ورزش) می تواند به جلوگیری از افتادگی مجدد کمک کند. اگر نگرانی هایی در مورد پرولاپس رحم دارید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما می تواند به شما کمک کند تا یک برنامه درمانی و عادات سبک زندگی خوب برای جلوگیری از افتادگی های بعدی ایجاد کنید.
برای افتادگی رحم چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن هر یک از علائم زیر، به پزشک خود مراجعه کنید:
- احساس می کنید چیزی در داخل یا خارج از واژن شما گیر کرده است.
- ادرار یا دفع مدفوع برای شما دردناک است.
- درد مزمن پایین کمر یا فشار در ناحیه لگن که به دلیل شرایط دیگری نیست.
سخنی از نی نی تینی
افتادگی رحم یک وضعیت شایع در افرادی است که زایمان های طبیعی متعدد داشته اند یا یائسه شده اند. علائم بسته به شدت پرولاپس رحم متفاوت است، اما می تواند بسیار ناراحت کننده باشد. اگر علائمی مانند برآمدگی از واژن یا فشار در ناحیه لگن دارید، با پزشک خود صحبت کنید. درمان هایی برای کمک به بهبود وضعیت شما وجود دارد که باید آن ها را قبل از اینکه دیگر ارگان ها تحت تأثیر قرار بگیرند، انجام دهید.
