هنگامی که کودکان به طور ناگهانی مدفوع شل، آبکی و مکرر پیدا می‌کنند، دچار اسهال شده‌اند. اسهال یک علامت شایع بیماری در نوزادان و کودکان خردسال است. در این مقاله به برخی از سوالاتی که ممکن است هنگام اسهال در کودکان داشته باشید، نکاتی برای مدیریت آن و زمانی که باید با پزشک تماس بگیرید، آورده شده است.
اسهال در نوزادان
اسهال فقط مدفوع شل نیست؛ بلکه مدفوعی است که آبکی بوده و ممکن است تا ۱۲ بار در روز رخ دهد.
اگر نوزاد را با شیر مادر تغذیه می‌کنید
مدفوع نوزادی که با شیر مادر تغذیه می‌شود، زرد روشن، نرم یا حتی آبکی است و اغلب حاوی تکه‌های کوچکی شبیه به دانه‌ها است. نوزادان شیرخواری که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، ممکن است پس از هر بار شیردهی مدفوع کنند.
اگر نوزاد شما با شیر خشک تغذیه می‌شود
نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند، مدفوعی به رنگ زرد تا برنزی دارند که به اندازه کره بادام زمینی سفت است.
صرف نظر از این که نوزاد خود را با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌کنید، هر چه نوزاد بزرگتر می شود طبیعی است که کمتر مدفوع کند.
وجود رنگ سبز در مدفوع طبیعی است. تا زمانی که نوزاد شما به طور طبیعی تغذیه کرده و رشد می‌کند، نگران نباشید مگر این‌که مدفوع او سفید و شبیه به خاک رس، آبکی و پر از مخاط، یا سفت و خشک باشد. مدفوع نباید سیاه یا خونی باشد. اگر چنین بود، فوراً با پزشک اطفال مراجعه نمایید.
در صورت مشاهده همزمان اسهال در کودکان و علائم زیر، حتما به پزشک اطفال مراجعه نمایید.
- ۳ ماهه یا کوچکتر است
- دمای مقعدی ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر دارد
- استفراغ می کند
- نوزاد کم‌انرژی است یا تحریک‌پذیر بوده و تمایلی به غذا خوردن ندارد
- علائم کم‌آبی دارد، مانند خشک بودن دهان و ادرار نکردن به مدت بیش از 3 ساعت
درمان اسهال در کودکان
اسهال خفیف بدون استفراغ
اسهال اغلب پس از چند روز خود به خود برطرف می‌شود. بیشتر کودکان با اسهال خفیف نیازی به تغییر رژیم غذایی ندارند و معمولا استفاده از محلول‌های الکترولیتی برای آن ها لازم نیست. می‌توانید به شیردهی، تغذیه نوزاد با شیرخشک یا تغذیه با شیر گاو ادامه دهید. اما اگر کودکتان بعد از نوشیدن شیر خشک یا شیر گاو دچار نفخ یا گاز شد، از پزشک او بپرسید که آیا باید از این موارد اجتناب شود یا خیر.
اسهال خفیف با استفراغ
کودکانی که اسهال دارند و استفراغ می‌کنند، باید رژیم غذایی معمول خود را متوقف کنند. محلول‌های الکترولیتی باید به مقدار کم و مرتب به آن ها داده شوند تا زمانی که استفراغ متوقف شود. در بیشتر موارد اسهال در کودکان، این محلول‌ها فقط برای ۱ تا ۲ روز نیاز هستند. پس از کاهش استفراغ، به تدریج به رژیم غذایی معمول کودک بازگردید. برخی کودکان در هنگام اسهال نمی‌توانند شیر گاو را تحمل کنند و ممکن است پزشک آن را برای مدت کوتاهی از رژیم غذایی حذف کند. اما شیردهی همچنان باید ادامه یابد.
اسهال شدید
در صورت اسهال شدید با پزشک کودکتان تماس بگیرید. کودکانی که هر ۱ تا ۲ ساعت یا بیشتر مدفوع آبکی دارند و علائم کم آبی در کودکان نشان می‌دهند، ممکن است نیاز باشد برای مدت کوتاهی غذا خوردن را متوقف کنند (مانند یک روز یا کمتر) تا بر نوشیدن بیشتر برای جبران مایعات از دست رفته تمرکز داشته باشد. آن‌ها باید از نوشیدنی های سرشار از قند، نمک زیاد یا بسیار کم نمک (مانند آب و چای) پرهیز کنند. در موارد کم‌آبی شدید، ممکن است کودکان به دریافت مایعات از طریق ورید (IV) در بخش اورژانس نیاز داشته باشند.
اسهال در کودکان و کم آبی
کودکانی که به اسهال ویروسی مبتلا هستند، تب دارند و ممکن است استفراغ کنند. پس از بروز این علائم، کودک دچار اسهال می‌شود. مهمترین قسمت درمان اسهال این است که از کم‌آب شدن کودک جلوگیری کنید.
اگر کودک تان هر یک از علائم و نشانه‌های کم آبی را نشان می‌دهد، فوراً با پزشک او تماس بگیرید.
همچنین در صورت مشاهده همزمان اسهال در کودکان و علائم زیر حتما به بیمارستان مراجعه نمایید.
- تب او بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول بکشد
- مدفوع او خونی باشد
- استفراغ او بیش از ۱۲ تا ۲۴ ساعت طول بکشد
- استفراغ او به رنگ سبز، همراه با خون یا شبیه به تفاله قهوه باشد
- شکم (معده) او ورم کرده باشد
- از خوردن یا نوشیدن امتناع کند
- درد شدید شکم (معده) داشته باشد
- بثورات پوستی یا زردی (رنگ زرد پوست و چشم‌ها) داشته باشد
هشدار!
نوزادان می‌توانند به سرعت دچار کم‌آبی شوند. اگر نوزاد شما کمتر از ۳ ماه سن دارد و همراه با اسهال تب نیز دارد، فوراً به پزشک اطفال مراجعه نمایید. اگر نوزاد شما بیشتر از ۳ ماه دارد و به مدت بیش از یک روز اسهال خفیف با تب جزئی دارد، بررسی کنید که آیا به مقدار طبیعی ادرار می‌کند یا خیر. همچنین دمای بدن او را با دماسنج اندازه‌گیری کنید. سپس با پزشک اطفال تماس بگیرید.
آیا کودک به محلول‌های الکترولیتی نیاز دارد؟
اسهال در کودکان اگر از نوع خفیف باشد، به محلول‌های الکترولیتی نیاز ندارند. محلول‌های الکترولیتی برای مدیریت خانگی اسهال نسبتا شدید بسیار مفید هستند.
محلول‌های الکترولیتی مایعات خاصی هستند که برای جایگزینی آب و نمک‌های از دست رفته در طول اسهال طراحی شده‌اند. نوشابه‌های گازدار، سوپ‌ها، آبمیوه‌ها، نوشیدنی‌های ورزشی و شیر جوشیده مقادیر اشتباهی از قند و نمک دارند و ممکن است کودک شما را بیمارتر کنند.
سعی نکنید محلول‌های الکترولیتی را در خانه تهیه کنید. فقط از مایعات تجاری موجود استفاده کنید. پزشک یا داروساز کودک شما می‌تواند به شما بگوید که چه محصولاتی بهتر هستند.
آیا باید کودک مبتلا به اسهال غذا نخورد؟
غذا نخوردن، درمانی برای اسهال در کودکان نیست. با این حال، برخی از کودکان ممکن است در صورت استفراغ از کاهش مصرف غذای جامد سود ببرند. در این موارد، بهتر است به دادن مقادیر کم مایعات، به‌ویژه محلول‌های الکترولیتی، ادامه دهید. وقتی کودکان بهبود پیدا می‌کنند، می‌توانید به آن‌ها اجازه دهید به مقدار دلخواه از رژیم غذایی معمول خود استفاده کنند.
آیا رژیم BRAT کمک می‌کند؟
رژیم BRAT (موز، برنج، سس سیب، نان تست) که زمانی برای بهبود اسهال توصیه می‌شد، دیگر مفید تلقی نمی شود. چون این غذاها فیبر، پروتئین و چربی کمی دارند، رژیم BRAT فاقد مواد مغذی کافی برای کمک به بهبود دستگاه گوارش کودک است. برخی از پزشکان معتقدند که این رژیم حتی ممکن است علائم را طولانی‌تر کند.
به طور ایده‌آل، کودکان می‌توانند ظرف ۲۴ ساعت پس از شروع بیماری، به یک رژیم غذایی معمول و متعادل مناسب سن خود برگردند. این رژیم باید شامل ترکیبی از میوه‌ها، سبزیجات، گوشت، ماست و کربوهیدرات‌های پیچیده باشد.
داروهای ضد اسهال در کودکان
داروهای ضداسهال بدون نسخه برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی شود. این داروها حتی ممکن است برای کودکان بزرگتر نیز مضر باشند. همیشه قبل از دادن هر دارویی به کودک خود برای رفع اسهال با پزشک مشورت کنید.
همچنین به کودک خود داروهای خانگی ندهید. برخی از این داروها ممکن است بی اثر باشند و برخی ممکن است حتی وضعیت را بدتر کنند.
آیا پروبیوتیک‌ها در درمان اسهال مؤثرند؟
پروبیوتیک ها انواعی از باکتری‌های «مفید» هستند که در روده زندگی می‌کنند. ممکن است اثرات سلامتی مفیدی در مورد اسهال داشته باشند، اما مطالعات بیشتری برای اثبات چنین مدعایی لازم است.
پیشگیری از اسهال در کودکان
اکثر موارد اسهال در کودکان به دلیل ویروس‌ها است. اسهال می‌تواند به دلیل باکتری‌ها، انگل‌ها، تغییرات در رژیم غذایی (مانند نوشیدن بیش از حد آبمیوه)، مشکلات روده (مانند آلرژی به غذاها) و استفاده از برخی داروها ایجاد شود. در ادامه چند راه برای جلوگیری از اسهال آورده شده است.
- جلوی انتشار میکروب‌ها را بگیرید. دست‌ها را مرتب با صابون بشویید یا از ضدعفونی‌کننده دست استفاده کنید. سعی کنید کودک خود را از کودکانی که اسهال یا استفراغ دارند دور نگه دارید.
- به کودک خود شیر خام (پاستوریزه نشده) یا غذاهایی که ممکن است آلوده باشند ندهید.
- از داروها، به ویژه آنتی بیوتیک ها، در صورت عدم نیاز خودداری کنید.
- به کودک خود شیر بدهید. شیر مادر دارای موادی است که شیر خشک ندارد و از بسیاری از بیماری‌ها و عفونت‌ها محافظت می‌کند. توصیه می شود که شیر مادر تا حدود ۶ ماهگی تنها منبع تغذیه نوزاد باشد. هنگامی که غذای جامد را به رژیم غذایی نوزاد اضافه کردید، تا حداقل ۱۲ ماهگی به شیردهی ادامه دهید. اگر شما و نوزادتان تمایل دارید، می‌توانید بعد از ۱۲ ماهگی نیز به شیردهی ادامه دهید.
- مقدار آبمیوه و نوشیدنی های شیرین را محدود کنید.
- مطمئن شوید که کودک شما واکسن روتاویروس را دریافت کرده است. واکسن روتاویروس از شایع‌ترین علت اسهال و استفراغ در نوزادان و کودکان خردسال محافظت می کند.
