اختلال عملکرد عضلات کف لگن به ناتوانی در شل کردن و هماهنگ کردن صحیح عضلات کف لگن برای دفع مدفوع گفته می شود. این مشکل می تواند منجر به یبوست در بارداری، نیاز به فشار بیش از حد هنگام اجابت مزاج، بی اختیاری ادرار در بارداری یا بی اختیاری مدفوع در بارداری و تکرر ادرار شود. روش های درمانی شامل بیوفیدبک، فیزیوتراپی کف لگن و مصرف داروها است.
اختلال عملکرد عضلات کف لگن چیست؟
اختلال عملکرد کف لگن یک مشکل شایع است که در آن فرد نمی تواند عضلات این ناحیه را برای دفع ادرار یا مدفوع به درستی شل و هماهنگ کند. اگر لگن را مانند یک خانه در نظر بگیرید که اندام هایی مانند مثانه، رحم، پروستات و رکتوم را در خود جای داده است، عضلات کف لگن مانند پی ساختمان عمل می کنند. این عضلات نقش حمایتی داشته و همه اندام ها را در جای خود نگه می دارند.
در شرایط عادی، بدن شما قادر است بدون مشکل، مثانه و روده را تخلیه کند، زیرا عضلات کف لگن به طور طبیعی منقبض و منبسط می شوند. این فرآیند شبیه سایر حرکات عضلانی بدن، مانند سفت کردن عضلات بازو هنگام بلند کردن جسم سنگین یا مشت کردن دست است.
اما در اختلال عملکرد عضلات کف لگن، بدن به جای شل کردن این عضلات، آن ها را در حالت انقباض نگه می دارد که این وضعیت می تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- مشکل در تخلیه روده
- احساس دفع ناقص پس از اجابت مزاج
- نشت مدفوع یا ادرار
علاوه بر این، زنان ممکن است هنگام رابطه جنسی درد را تجربه کنند و در مردان، این مشکل می تواند منجر به اختلال نعوظ شود.
علائم اختلال عملکرد عضلات کف لگن
اگر دچار این مشکل هستید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تکرر ادرار و نیاز مکرر به دستشویی رفتن
- قطع و وصل شدن جریان ادرار هنگام دفع
- احساس نیاز به فشار بیش از حد برای دفع مدفوع
- نیاز به تغییر وضعیت در توالت یا استفاده از دست برای خروج مدفوع
- یبوست مزمن (طبق تحقیقات، تقریبا نیمی از افراد مبتلا به یبوست طولانی مدت، دچار اختلال عملکرد کف لگن هستند)
- نشت مدفوع (بی اختیاری مدفوع)
- نشت ادرار (بی اختیاری ادرار)
- درد هنگام ادرار کردن
- درد مزمن در پایین کمر
- درد مداوم در ناحیه لگن، اندام های تناسلی یا رکتوم، همراه یا بدون دفع مدفوع
دلایل اختلال عملکرد عضلات کف لگن
علت دقیق این اختلال هنوز مشخص نیست، اما عوامل زیر می توانند در بروز آن نقش داشته باشند :
- آسیب های فیزیکی به ناحیه لگن (مانند تصادف یا سقوط از ارتفاع)
- استفاده بیش از حد از عضلات کف لگن (مانند زور زدن هنگام دفع)
- جراحی های لگنی قبلی (مانند هیسترکتومی یا پروستاتکتومی)
- بارداری و زایمان (به ویژه زایمان های سخت)
- افزایش سن (ضعف طبیعی عضلات با گذر زمان)
- استرس و اضطراب
- اختلالات بافت همبند
بیماری هایی که ممکن است با اختلال عملکرد عضلات کف لگن اشتباه گرفته شوند
این اختلال می تواند همراه با برخی مشکلات دیگر رخ دهد یا با آن ها اشتباه گرفته شود، از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیستیت بینابینی: این بیماری باعث درد در لگن یا مثانه می شود که می تواند منجر به اختلال در شل شدن عضلات کف لگن شود.
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS): این سندرم باعث مشکلات گوارشی مانند یبوست و تخلیه ناقص روده می شود که علائمی مشابه اختلال عملکرد عضلات کف لگن دارد.
- افتادگی اندام های لگنی (POP): در این وضعیت، عضلاتی که رحم، مثانه و رکتوم را در جای خود نگه می دارند، ضعیف شده و اندام ها از واژن بیرون می زنند.
- اختلال نعوظ (ED): تنش یا درد در عضلات کف لگن می تواند یکی از دلایل اختلال نعوظ باشد، اگرچه این مشکل دلایل مختلفی دارد.
- پروستاتیت: علائم آن شباهت زیادی به اختلال عملکرد کف لگن دارد و می تواند ناشی از عفونت، بیماری های مقاربتی یا آسیب های عصبی باشد.
- یبوست: یبوست می تواند نشانه ای از اختلال عملکرد کف لگن باشد یا برعکس، خود باعث ایجاد این مشکل شود.
- بیماری های مقعدی و رکتوم: مشکلاتی مانند شقاق مقعدی یا فیستول می توانند علائم مشابهی داشته باشند.
روش های تشخیص اختلال عملکرد عضلات کف لگن
پرسش های رایج در معاینه پزشکی
پزشک معمولا با بررسی علائم و سابقه پزشکی شما، ارزیابی را آغاز می کند. برخی از سوالاتی که ممکن است از شما پرسیده شود عبارتند از:
- آیا هنگام دفع مدفوع دچار فشار زیاد می شوید؟
- آیا می توانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید؟
- بعد از اجابت مزاج، احساس تخلیه کامل دارید؟
- هر چند وقت یک بار دفع مدفوع یا ادرار دارید؟
اگر زن هستید، ممکن است درباره بارداری های قبلی و تجربه درد هنگام رابطه جنسی نیز از شما سؤال شود.
آزمایش های تشخیص اختلال عملکرد عضلات کف لگن
پزشک ممکن است برای بررسی وضعیت عضلات کف لگن، معاینه فیزیکی انجام دهد. در این معاینه، پزشک با استفاده از دست های خود به دنبال نشانه های گرفتگی عضلانی، گره های عضلانی یا ضعف در این ناحیه می گردد. همچنین، بسته به جنسیت شما، ممکن است معاینه رکتوم و لگن نیز انجام شود.
علاوه بر این، برخی آزمایش های دیگر ممکن است توصیه شوند که عبارتند از:
- مانومتری آنورکتال: این تست برای اندازه گیری عملکرد اسفنکترهای مقعدی انجام می شود. پزشک میزان فشار و قدرت انقباضات عضلانی که به دفع مدفوع کمک می کنند را ارزیابی می کند. معمولا همراه با این تست، الکترومیوگرافی (EMG) نیز انجام می شود تا هماهنگی عضلات کف لگن بررسی شود.
- دفکوگرافی (Defecating Proctogram): این آزمایش نشان می دهد که فرد تا چه حد قادر به شروع دفع مدفوع و تخلیه روده های خود است. همچنین، وجود افتادگی ارگان های لگنی یا سایر مشکلات ساختاری را بررسی می کند.
- ارودینامیک (Urodynamics): اگر فرد دچار مشکلاتی در دفع ادرار باشد، این تست انجام می شود تا نشان دهد مثانه تا چه حد تخلیه می شود. جریان ضعیف ادرار و نیاز به قطع و وصل هنگام دفع، از نشانه های اختلال عملکرد کف لگن است.
درمان اختلال عملکرد عضلات کف لگن
خوشبختانه، اختلال عملکرد کف لگن معمولا بدون نیاز به جراحی قابل درمان است. روش های درمان شامل موارد زیر می شود:
- فیزیوتراپی کف لگن: یک فیزیوتراپیست می تواند عضلات بیش از حد منقبض کف لگن را شناسایی کرده و تمریناتی برای کشش و بهبود هماهنگی این عضلات آموزش دهد.
- بیوفیدبک: این روش رایج ترین درمان برای اختلال عملکرد عضلات کف لگن است و معمولا همراه با فیزیوتراپی انجام می شود. در طول جلسات، متخصص با استفاده از حسگرها و تصاویر ویدیویی، فعالیت عضلات کف لگن را هنگام انقباض و شل شدن بررسی کرده و راهنمایی های لازم را برای بهبود کنترل عضلات ارائه می دهد.
- داروها: ممکن است برای تنظیم حرکات روده و جلوگیری از یبوست نیاز به مصرف روزانه داروهای ملین داشته باشید. برخی از این داروها بدون نسخه در دسترس اند، مانند نرم کننده های مدفوع (مانند میرالاکس®، کولاس®، سنا و نمونه های مشابه).
- تکنیک های آرام سازی: پزشک یا فیزیوتراپیست ممکن است روش هایی مانند مدیتیشن، حمام آب گرم، یوگا، تمرینات تنفسی یا طب سوزنی را برای کاهش تنش عضلات کف لگن توصیه کند.
- تزریق در نقاط ماشه ای: در صورتی که فیزیوتراپی و بیوفیدبک مؤثر نباشند، پزشک ممکن است تزریق داروهای بی حس کننده به عضلات بیش از حد منقبض را پیشنهاد دهد. این روش به کاهش درد و گرفتگی عضلات کمک می کند.
چگونه می توان از خود در مقابل اختلال عملکرد عضلات کف لگن مراقبت کرد؟
پشتکار داشتن در مسیر درمان، مهم ترین بخش کنترل این اختلال است. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا داروها و فیزیوتراپی تأثیر بگذارند، اما اغلب افراد در صورت پیگیری مستمر، بهبود را تجربه می کنند. در این مدت، به نکات زیر توجه کنید:
- داروها و جلسات درمانی خود را ترک نکنید. اگر مصرف دارو را فراموش کنید یا جلسات فیزیوتراپی را از دست بدهید، ممکن است علائم ادامه یابند یا بدتر شوند.
- از انجام فعالیت هایی که تنش یا درد کف لگن را افزایش می دهند، خودداری کنید. برخی فعالیت های سنگین مانند وزنه برداری یا پرش های مکرر می توانند تنش عضلانی را تشدید کنند. با پزشک یا فیزیوتراپیست خود درباره فعالیت های مناسب مشورت کنید.
- آب کافی بنوشید و رژیم غذایی مناسبی داشته باشید. مصرف بیش از ۸ لیوان آب در روز به جلوگیری از یبوست کمک می کند. همچنین، از مصرف مواد غذایی که علائم شما را بدتر می کنند، اجتناب کنید. برای مثال، برخی افراد با مصرف فیبر زیاد دچار نفخ یا دردهای شکمی می شوند. پزشک می تواند رژیمی مناسب با شرایط شما پیشنهاد دهد.
سخنی از نی نی تینی
اختلال عملکرد عضلات کف لگن یک مشکل شایع اما قابل درمان است. اگرچه ممکن است صحبت درباره علائمی مانند مشکلات ادراری یا دفع مدفوع برای برخی افراد خجالت آور باشد، اما مراجعه به پزشک اولین گام برای یافتن راه حل است. بیشتر علائم این اختلال با درمان مناسب بهبود می یابند. بنابراین، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید و درباره علائم خود صادق باشید، روند درمان مؤثرتر خواهد بود.
