تشخیص اختلال شخصیت در کودکان همواره با بحث و اختلاف نظر همراه بوده است. دلیل اصلی این موضوع، تغییرات طبیعی خلق وخو و رفتار در مسیر رشد کودک است. با این حال، زمانی که برخی ویژگی های ناسازگار به صورت مداوم، فراگیر و پایدار باقی بمانند، ممکن است نشانه هایی از اختلال شخصیت دیده شود. این موضوع برای مادرانی که نگران سلامت روان فرزندشان هستند، اهمیت زیادی دارد و نیازمند آگاهی دقیق و علمی است.
اختلالات شخصیت الگوهای بلندمدتی از ویژگی ها و رفتارهای ناسازگار و انعطاف ناپذیر هستند که به طور قابل توجهی با هنجارهای فرهنگی پذیرفته شده تفاوت دارند. این ویژگی ها معمولا در طول زمان ثابت می مانند و می توانند عملکرد کودک را در زمینه های مهمی مانند روابط خانوادگی، مدرسه و تعاملات اجتماعی مختل کنند.
چرا تشخیص اختلال شخصیت در کودکان دشوار است؟
متخصصان حوزه سلامت روان معتقدند که اختلالات شخصیت معمولا تا دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی به طور کامل شکل نمی گیرند. پیش از این مراحل، شخصیت کودک و احساس هویت او در حال تغییر و تکامل است. همین فرایند رشد طبیعی باعث می شود تشخیص اختلال شخصیت در کودکان بسیار پیچیده و حتی بحث برانگیز باشد.
در کودکی، تغییرات هیجانی، نوسانات خلقی و رفتارهای تکانشی بخشی از رشد طبیعی به شمار می روند. به همین دلیل، تفکیک این رفتارها از نشانه های واقعی یک اختلال شخصیت کار ساده ای نیست و نیاز به ارزیابی دقیق و طولانی مدت دارد.
آیا پزشکان می توانند اختلال شخصیت در کودکان را تشخیص دهند؟
بر اساس راهنماهای بالینی موجود در «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» ویرایش پنجم (DSM-5-TR)، پزشکان این امکان را دارند که اختلال شخصیت در کودکان زیر 18 سال را تشخیص دهند.
تنها استثنا در این زمینه، اختلال شخصیت ضداجتماعی است که تشخیص آن فقط برای افراد بالای 18 سال مجاز است.
طبق DSM-5-TR، تشخیص اختلال شخصیت در کودک امری غیرمعمول محسوب می شود، اما اگر ویژگی های ناسازگار شخصیتی حداقل به مدت یک سال وجود داشته باشند، پایدار و فراگیر باشند و با مرحله رشدی کودک یا یک اختلال روانی دیگر توضیح داده نشوند، پزشک می تواند چنین تشخیصی را مطرح کند.
جنجال و اختلاف نظرها درباره اختلال شخصیت در کودکان
با وجود اجازه DSM-5-TR، تشخیص اختلال شخصیت در کودکان همچنان موضوعی بحث برانگیز است. بسیاری از متخصصان معتقدند که شخصیت کودک هنوز در حال شکل گیری است و نمی توان به راحتی برچسب یک اختلال پایدار را به او نسبت داد.
برخی درمانگران توضیح می دهند که تشخیص اختلال شخصیت در کودکی، مانند قضاوت درباره داستانی است که هنوز به پایان نرسیده است. بسیاری از نشانه ها ممکن است در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی واضح تر شوند و در کودکی به طور کامل قابل تشخیص نباشند.
راهنمای DSM-5-TR نیز اشاره می کند که کودکان اغلب ویژگی هایی شبیه به اختلالات شخصیت نشان می دهند که با نزدیک شدن به بزرگسالی به طور طبیعی کاهش می یابد. برای مثال، خودمحوری یا نیاز به توجه، بخشی از فرایند رشد طبیعی کودک است و لزوما نشانه یک اختلال نیست.
مطالعات طولی انجام شده نشان داده اند که برخی ویژگی های مرتبط با اختلالات شخصیت، در بازه چندساله به طور طبیعی کاهش پیدا می کنند. با این حال، مرز میان رشد طبیعی و اختلال شخصیت در کودکان همیشه شفاف نیست و همین موضوع باعث تداوم این بحث ها شده است.
شایع ترین انواع اختلال شخصیت در کودکان کدام اند؟
به دلیل حساسیت و اختلاف نظرها، پژوهش های محدودی درباره اختلال شخصیت در کودکان انجام شده است و آمار دقیق شیوع این اختلالات مشخص نیست. با این حال، برخی تحقیقات گسترده نشان داده اند که در میان کودکان و نوجوانان، چند نوع اختلال شخصیت بیشتر دیده می شود.
در این پژوهش ها، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت نامشخص و اختلال شخصیت اسکیزوتایپی از شایع ترین موارد گزارش شده بوده اند. بیشتر تشخیص ها در سنین بالاتر نوجوانی مطرح شده و سهم کودکان کم سن تر کمتر بوده است.
اختلال شخصیت مرزی و ارتباط آن با اختلال شخصیت در کودکان
اختلال شخصیت مرزی یکی از اختلالات گروه B محسوب می شود. این گروه شامل اختلالاتی است که با رفتارهای هیجانی، نمایشی یا غیرقابل پیش بینی همراه هستند.
در اختلال شخصیت در کودکان از نوع مرزی، الگوهایی از بی ثباتی در روابط، خلق وخو و تصویر ذهنی از خود دیده می شود. همچنین رفتارهای تکانشی در حوزه های مختلف زندگی کودک قابل مشاهده است. این ویژگی ها می توانند فشار زیادی به خانواده وارد کنند و نیازمند مداخله تخصصی باشند.
نشانه های احتمالی اختلال شخصیت در کودکان
شناسایی اختلال شخصیت در کودکان حتی برای متخصصان نیز دشوار است. کودکان همواره در حال یادگیری، رشد و سازگاری هستند و رفتارهای هیجانی یا تکانشی آن ها همیشه نشانه یک اختلال نیست.
با این حال، برخی الگوهای رفتاری می توانند زنگ خطر باشند. این الگوها معمولا مزمن، فراگیر و به طور واضح متفاوت از رفتار همسالان کودک هستند. از جمله این نشانه ها می توان به نوسانات شدید خلقی، روابط ناپایدار و شدید، مشکلات مداوم در مدرسه یا با دوستان، رفتارهای تکانشی و ناسازگاری با انتظارات اجتماعی اشاره کرد.
در کودکان، اختلالات شخصیت ممکن است شکل متفاوتی نسبت به بزرگسالان داشته باشند. برای مثال، در حالی که یک بزرگسال الگوهای ناپایدار روابط را در محیط کار یا زندگی عاطفی نشان می دهد، کودک ممکن است این بی ثباتی را بیشتر در روابط خانوادگی یا تعامل با همسالان تجربه کند.
علائم اختلال شخصیت مرزی در کودک
معیارهای تشخیصی اختلال شخصیت مرزی برای کودکان و بزرگسالان مشابه است. با این حال، بروز این علائم در کودکی می تواند متفاوت باشد. برخی از نشانه های رایج عبارت اند از:
- ترس شدید از رها شدن
- احساس مداوم پوچی
- ناراحتی شدید از تنها بودن
- نوسانات هیجانی و خشم نامتناسب
- رفتارهای تکانشی
- رفتارهای پرخطر
- خودآزاری
- تصویر ذهنی ناپایدار از خود
پژوهش های جدید نشان می دهند که در سنین پایین تر، عواملی مانند پرخاشگری (به ویژه نسبت به افراد نزدیک)، بی ثباتی هیجانی، تمایل به هیجانات منفی و دشواری در کنترل احساسات می توانند از پیش بینی کننده های اختلال شخصیت در کودکان باشند. همچنین وجود اختلالات روانی دیگر مانند افسردگی، اضطراب، مشکلات توجه و بیش فعالی یا اختلالات رفتاری می تواند خطر بروز این اختلال را افزایش دهد.
درمان اختلال شخصیت در کودکان
درمان اصلی اختلال شخصیت در کودکان مانند بزرگسالان، روان درمانی یا گفت وگو درمانی است. روش هایی مانند درمان شناختی-رفتاری و درمان دیالکتیکی رفتاری به کودک کمک می کنند الگوهای ناسازگار فکری و رفتاری خود را بشناسد و آن ها را اصلاح کند.
این درمان ها به کودک می آموزند چگونه احساسات خود را بهتر مدیریت کند، واکنش های هیجانی شدید را کنترل نماید و مهارت های ارتباطی سالم تری بیاموزد. در برخی موارد، استفاده از دارو برای کاهش علائم آزاردهنده مانند اضطراب یا تکانشگری نیز می تواند مفید باشد، البته فقط تحت نظر پزشک متخصص.
سخنی از نی نی تینی
تشخیص اختلال شخصیت در کودکان امکان پذیر است، اما همچنان موضوعی حساس و بحث برانگیز به شمار می رود. بیشتر کودکان در حال رشد هستند و بسیاری از ویژگی هایی که شبیه اختلالات شخصیت به نظر می رسند، با افزایش سن بهبود می یابند.
با این حال، اگر الگوهای رفتاری کودک به طور مداوم، فراگیر و متفاوت از همسالانش باقی بماند و حداقل یک سال ادامه داشته باشد، ارزیابی تخصصی ضروری است. مراجعه به روانشناس یا روانپزشک کودک می تواند به والدین کمک کند تا مسیر درست حمایت و درمان را انتخاب کنند.
اگر شما هم درباره رفتارهای فرزندتان نگران هستید یا تجربه ای در زمینه اختلال شخصیت در کودکان دارید، دیدگاه ها و پرسش های خود را با ما در میان بگذارید. مشارکت شما می تواند به والدین دیگر کمک کند آگاهانه تر تصمیم بگیرند.
