خواب کافی یکی از نیازهای اساسی در دوران بارداری است، اما متأسفانه بسیاری از مادران باردار دچار اختلالات خواب می شوند. اگر اخیرا متوجه شده اید که در خواب خر و پف می کنید یا با سردردهای صبحگاهی از خواب بیدار می شوید، ممکن است دچار آپنه خواب در بارداری باشید.
آپنه خواب تنها مختص دوران بارداری نیست، اما احتمال بروز آن در این دوران افزایش پیدا می کند. تحقیقات نشان داده اند که بین ۳ تا ۲۷ درصد زنان باردار دچار آپنه خواب انسدادی می شوند. این میزان بسته به سن بارداری (شایع تر در سه ماهه سوم بارداری) و روش های تشخیصی متفاوت است. اما آپنه خواب در بارداری چگونه ایجاد می شود و اگر مشکوک به این مشکل باشیم، چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
در ادامه، متخصصان به بررسی عواملی که خطر آپنه خواب را افزایش می دهند، روش های تشخیص و درمان های موجود می پردازند.
آپنه خواب انسدادی چیست؟
آپنه خواب یک اختلال شایع است که باعث می شود در هنگام خواب، تنفس به طور مکرر قطع و وصل شود. این وضعیت مانع از دریافت اکسیژن کافی توسط بدن می شود. مؤسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا (NHLBI) این اختلال را به دو نوع تقسیم بندی می کند:
- آپنه خواب انسدادی (OSA): شایع ترین نوع آپنه خواب که در آن، مسیر تنفسی فوقانی در هنگام خواب مسدود می شود و جریان هوا کاهش می یابد یا کاملا متوقف می شود.
- آپنه خواب مرکزی (CSA): در این نوع از آپنه، مغز سیگنال های لازم برای تنفس را ارسال نمی کند. این مشکل معمولا به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد می شود.
چرا آپنه خواب انسدادی در دوران بارداری اهمیت دارد؟
دکتر جید وو، متخصص اختلالات خواب رفتاری و نویسنده کتاب “سلام، خواب: علم و هنر غلبه بر بی خوابی بدون دارو” در این باره توضیح می دهد:
آپنه خواب در بارداری از نوع انسدادی باعث افزایش سطح دی اکسید کربن در خون می شود. در نتیجه، مغز شما را مجبور می کند که برای نفس کشیدن بیدار شوید، حتی اگر این بیداری بسیار کوتاه و نامحسوس باشد.
این اتفاق می تواند در طول شب چندین بار در ساعت یا حتی هر دو دقیقه یک بار رخ دهد. بسیاری از افراد مبتلا به آپنه خواب متوجه این بیداری های کوتاه نمی شوند، اما همین موضوع خواب آن ها را تکه تکه و بی کیفیت می کند.
دکتر کریستوفر وینتر، متخصص مغز و اعصاب و پزشکی خواب، در این باره توضیح می دهد:
آپنه خواب انسدادی خواب را تکه تکه کرده و کیفیت آن را کاهش می دهد. این وضعیت می تواند بر سلامت عمومی تأثیر بگذارد و در دوران بارداری نیاز به توجه ویژه دارد.
آیا بارداری می تواند باعث آپنه خواب شود؟
اگرچه آپنه خواب در خارج از دوران بارداری نیز شایع است، اما بارداری می تواند احتمال ابتلا به این وضعیت را افزایش دهد. دکتر وینتر تأکید می کند که این ارتباط به دلایل مختلفی وجود دارد:
- افزایش وزن: با افزایش وزن در بارداری، خطر آپنه خواب انسدادی نیز افزایش می یابد. علاوه بر این، رشد بافت سینه ممکن است باعث فشار بیشتر روی قفسه سینه شود و مشکلات تنفسی ایجاد کند.
- تغییرات آناتومیکی: فشار رحم بر روی قفسه سینه می تواند الگوی تنفس را تغییر دهد و باعث ایجاد اختلالات خواب شود.
- تغییرات هورمونی: افزایش سطح استروژن می تواند باعث احتقان بینی شود که در نتیجه، تنفس را دشوارتر می کند.
عوامل خطرناک در آپنه خواب در بارداری
برخی عوامل می توانند احتمال ابتلا به آپنه خواب را در دوران بارداری افزایش دهند.
مهم ترین عامل خطر، سابقه قبلی آپنه خواب یا خر و پف پیش از بارداری است.
عوامل دیگری که خطر آپنه خواب را افزایش می دهند، عبارت اند از:
- چاقی قبل از بارداری
- سابقه خانوادگی آپنه خواب انسدادی
- نارسایی قلبی یا کلیوی
- سن بالا
- لوزه های بزرگ یا گردن ضخیم
علائم آپنه خواب در بارداری
شایع ترین نشانه آپنه خواب در دوران بارداری، خر و پف است. البته بسیاری از افراد متوجه خر و پف خود نمی شوند و معمولا این موضوع را از همسر یا اعضای خانواده می شنوند. اما خر و پف لزوما به معنای ابتلا به آپنه خواب نیست. دکتر وینتر توصیه می کند که علاوه بر خر و پف، به علائم زیر نیز توجه کنید:
- خستگی شدید در طول روز
- سردردهای صبحگاهی
- افزایش وزن غیرطبیعی در دوران بارداری
- تکرر ادرار در شب
- احساس خفگی یا قطع تنفس در خواب
- فشار خون بالا
- خواب ناپیوسته و بی کیفیت
درمان آپنه خواب در بارداری
روش های مختلفی برای کنترل آپنه خواب در دوران بارداری وجود دارد. در موارد خفیف، پزشکان معمولا روش های غیرتهاجمی را پیشنهاد می کنند، از جمله:
- خوابیدن به پهلو به جای خوابیدن به پشت
- استفاده از بالش های مخصوص برای باز نگه داشتن مسیر تنفسی
- استفاده از دستگاه های دندانی که فک را در وضعیت مناسبی قرار می دهند
اما در موارد متوسط تا شدید، پزشک ممکن است استفاده از دستگاه CPAP را توصیه کند. این دستگاه فشار هوای مداوم را به مسیر تنفسی وارد می کند و مانع از بسته شدن راه های هوایی در هنگام خواب می شود.
این روش درمانی در سال های اخیر پیشرفت زیادی کرده و بسیاری از بیماران آن را راحت و حتی آرامش بخش می دانند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر متوجه علائم آپنه خواب در بارداری شدید، بهتر است در اسرع وقت با پزشک خود مشورت کنید. یکی از مشکلات اصلی آپنه خواب انسدادی این است که روند تشخیص و دریافت درمان ممکن است طولانی باشد. بنابراین هرچه زودتر برای بررسی اقدام کنید، بهتر است.
آیا آپنه خواب بعد از زایمان از بین می رود؟
داده های دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما معمولا بعد از زایمان، خطر آپنه خواب کاهش پیدا می کند. با این حال، در برخی زنان این وضعیت ادامه می یابد. به همین دلیل، پیگیری های منظم با پزشک متخصص خواب برای بررسی وضعیت و جلوگیری از مشکلات احتمالی توصیه می شود.
سخنی از نی نی تینی
آپنه خواب در بارداری یک مشکل رایج است که می تواند تأثیرات منفی بر سلامت مادر و جنین داشته باشد. عواملی مانند افزایش وزن، تغییرات هورمونی و فشار رحم بر قفسه سینه می توانند خطر بروز این اختلال را افزایش دهند. اگر خر و پف، خواب ناپیوسته، خستگی روزانه یا سردرد صبحگاهی را تجربه می کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. روش های درمانی مانند تغییر وضعیت خواب، استفاده از بالش های مخصوص یا دستگاه CPAP می توانند به بهبود کیفیت خواب و کاهش خطرات ناشی از آپنه خواب کمک کنند. پس به سلامت خواب خود در دوران بارداری اهمیت دهید!
