آنسفالوپاتی هیپوکسیک یکی از جدی ترین مشکلاتی است که ممکن است در هنگام تولد برای نوزادان پیش بیاید. این اصطلاح به شرایطی گفته می شود که در آن نوزاد به دلایل مختلفی نمی تواند به میزان کافی اکسیژن دریافت کند؛ این وضعیت ممکن است قبل از تولد، در حین زایمان یا بلافاصله بعد از آن اتفاق بیفتد. کمبود اکسیژن هنگام تولد نه تنها بر عملکرد مغز تأثیر منفی می گذارد، بلکه در صورت شدت و ادامه دار بودن، می تواند منجر به آسیب های جدی در سایر اندام های حیاتی مانند قلب، ریه ها و کلیه ها نیز بشود. در این مقاله در مورد این عارضه توضیح خواهیم داد.
آنسفالوپاتی هیپوکسیک چیست؟
بر اساس گزارش های رسمی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، آنسفالوپاتی هیپوکسیک یا همان ناتوانی نوزاد در آغاز نفس کشیدن طبیعی در لحظه تولد، سالانه جان حدود 900 هزار نوزاد را در سراسر جهان می گیرد. این آمار به تنهایی اهمیت و شدت این مشکل را به خوبی نشان می دهد.
از نظر علمی، هر زمان که نوزاد در حوالی زمان تولد به دلایلی دچار کاهش سطح اکسیژن خون یا اختلال در خون رسانی به اندام های اصلی شود، این وضعیت را آنسفالوپاتی هیپوکسیک یا آسفیکسی می نامند. در چنین حالتی، اولین عضوی که تحت تأثیر قرار می گیرد، مغز نوزاد است. با ادامه یافتن کمبود اکسیژن، آسیب به سایر اندام ها نیز گسترش پیدا می کند. در صورت نبود اکسیژن کافی، سلول های مغزی ظرف چند دقیقه دچار آسیب برگشت ناپذیر می شوند.
از آنجایی که مغز در دوران نوزادی بسیار حساس و در حال رشد است، هرگونه آسیب به آن ممکن است پیامدهایی بلندمدت در رشد جسمی، حرکتی، رفتاری و شناختی کودک داشته باشد. به همین دلیل، تشخیص سریع و اقدامات درمانی فوری، حیاتی است.
علائم کمبود اکسیژن هنگام تولد (آنسفالوپاتی هیپوکسیک)
تشخیص به موقع این مشکل، تا حد زیادی به شناخت علائم اولیه آن وابسته است. نشانه های آنسفالوپاتی هیپوکسیک ممکن است در ساعات اولیه تولد نمایان شوند یا به تدریج خود را نشان دهند. این علائم می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند.
مهم ترین نشانه ها عبارت اند از:
- مشکلات تنفسی: نوزاد ممکن است به سختی نفس بکشد یا به کمک دستگاه نیاز داشته باشد.
- تغییر رنگ پوست: رنگ پریدگی یا کبودی پوست به ویژه در اطراف لب ها، انگشتان و صورت نشانه کاهش اکسیژن خون است.
- بی قراری اولیه: نوزاد ممکن است گریه نکند، آرام نگیرد یا خواب منظمی نداشته باشد.
- بی حالی و ضعف عضلانی: به مرور، تون عضلانی نوزاد کاهش یافته و به اصطلاح “شل” به نظر می رسد.
- کاهش رفلکس ها: نوزاد ممکن است واکنش های طبیعی مانند مکیدن، چنگ زدن یا پلک زدن را با شدت کمتری نشان دهد.
- بروز تشنج: در موارد شدید، ممکن است نوزاد دچار لرزش های غیرطبیعی یا تشنج کامل شود که نشانه ای جدی از آسیب مغزی است.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، حضور فوری در مراکز درمانی و ارزیابی توسط پزشک متخصص نوزاد ضروری است.
دلایل بروز آنسفالوپاتی هیپوکسیک
عوامل متعددی می توانند منجر به بروز این وضعیت شوند. این عوامل می توانند در سه مرحله اتفاق بیفتند: قبل از تولد (داخل رحمی)، حین زایمان و بعد از تولد.
در ادامه به مهم ترین علل اشاره می شود:
- مشکلات تنفسی یا قلبی در مادر: اگر مادر به هر دلیلی دچار افت اکسیژن شود، جنین نیز تحت تأثیر قرار می گیرد.
- پارگی یا آسیب به رحم (مثلا پارگی رحم یا انقباض های شدید)
- جدا شدن زودهنگام جفت از رحم که باعث قطع خون رسانی به نوزاد می شود
- مشکلات بند ناف مانند:
- پیچ خوردگی بند ناف به دور گردن نوزاد
- تحت فشار قرار گرفتن بند ناف در کانال زایمان
- بیرون زدگی بند ناف پیش از نوزاد (افتادگی بند ناف)
- عفونت های درمان نشده در مادر مانند تب های شدید یا عفونت های دستگاه تناسلی
- خونریزی شدید مادر هنگام زایمان که منجر به کاهش خون رسانی به جنین می شود
برخی از این عوامل، مانند عفونت یا فشار خون بالا، قابل پیشگیری یا درمان هستند؛ بنابراین، مراجعه منظم به پزشک در دوران بارداری و انجام آزمایش ها اهمیت زیادی دارد.
سخنی از نی نی تینی
اگر شما هم باردار هستید یا نوزادی دارید و در مورد آنسفالوپاتی هیپوکسیک یا کمبود اکسیژن هنگام تولد سؤالاتی در ذهن تان است، حتما با پزشک متخصص زنان یا نوزادان مشورت کنید. آگاهی، اولین و مهم ترین گام در پیشگیری از آسیب های جدی به نوزاد است.
اگر شما هم تجربه ای درباره کمبود اکسیژن هنگام تولد یا مراقبت از نوزادی که دچار آنسفالوپاتی هیپوکسیک شده داشته اید، خوشحال می شویم آن را در بخش نظرات با دیگر والدین به اشتراک بگذارید. همچنین اگر سؤالی در ذهن دارید که هنوز پاسخش را پیدا نکرده اید، حتما مطرح کنید تا با کمک متخصصان، پاسخ دقیق و علمی برایتان فراهم کنیم.
