آندومتریوز نوعی بیماری است که باعث رشد بافتی مشابه با پوشش داخلی رحم در بخش هایی از بدن می شود که به طور طبیعی نباید در آنجا باشد. این بیماری می تواند باعث بروز درد لگن، قاعدگی های سنگین و مشکلات باروری شود. درمان آندومتریوز شامل دارو درمانی، جراحی یا ترکیبی از هر دو است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
آندومتریوز چیست؟
آندومتریوز حالتی است که در آن بافتی مشابه با لایه داخلی رحم شما در سایر نقاط بدن رشد می کند. وقتی این بافت در مکان های نادرست رشد می کند، می تواند علائم دردناکی ایجاد کند که نه تنها بر چرخه قاعدگی، بلکه بر زندگی روزمره شما نیز تأثیر می گذارد. برخی افراد مبتلا به این بیماری به دلیل زخم و انسداد لوله های فالوپ ممکن است در باردار شدن مشکل داشته باشند.
برخی از مکان ها یا عضو هایی که Endometriosis ممکن است در آن ها ایجاد شود عبارتند از:
- فضای پشت رحم
- لایه عضلانی دیواره رحم (میومتریوم)
- تخمدان ها
- صفاق (پرده داخلی شکم)
- لوله های فالوپ
مکان ها و عضو ها کمتر شایع عبارتند از:
- رکتوم
- مثانه
- روده ها
- دیافراگم
- واژن
- ریه
آندومتریوز یک بیماری شایع است که حدود 1 نفر از هر 10 زن و افرادی که به هنگام تولد جنسیت مؤنث به آن ها اختصاص یافته (AFAB) در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می دهد. ارائه دهندگان خدمات بهداشتی بیشتر این بیماری را در افراد در دهه 20 و 30 زندگی شان تشخیص می دهند. علائم این بیماری معمولا با درمان قابل کنترل هستند.
علائم آندومتریوز
علائم زیادی برای این بیماری وجود دارد، اما شایع ترین آن درد لگن است. این درد ممکن است شدید یا خفیف باشد. علائم معمولا درست قبل و در حین قاعدگی به دلیل التهاب ناشی از تغییرات هورمونی در آن زمان شدیدتر می شوند.
علائم Endometriosis شامل موارد زیر می باشند.
- گرفتگی های شدید قاعدگی
- درد شکم یا کمر در طول قاعدگی یا بین قاعدگی ها
- خونریزی سنگین در دوره های قاعدگی یا لکه بینی (خونریزی کم) بین دوره ها
- درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا)
- ناباروری
- درد هنگام دفع مدفوع یا ادرار
- مشکلات گوارشی مانند اسهال، یبوست یا نفخ
ممکن است هیچ علامتی از آندومتریوز نداشته باشید. گاهی اوقات ممکن است تا زمانی که نتوانید باردار شوید، از وجود آن آگاه نباشید.
هیچ ارتباطی بین شدت علائم و شدت بیماری وجود ندارد. برخی افراد ممکن است فقط چند نقطه از Endometriosis داشته باشند و با این حال درد شدیدی را تجربه کنند. در حالی که برخی دیگر ممکن است تعداد زیادی از نواحی Endometriosis داشته باشند و اصلا درد نداشته باشند.
دلایل آندومتریوز
دانشمندان دقیقا نمی دانند چه عواملی باعث بروز Endometriosis می شوند. وقتی فردی به این بیماری مبتلاست، بافتی مشابه با پوشش داخلی رحم در مکان های نامناسب رشد می کند. محققان در حال بررسی ارتباط بین این بیماری و شرایطی مانند قاعدگی معکوس، مشکلات سیستم ایمنی و اختلالات هورمونی به عنوان عوامل احتمالی این بیماری هستند.
آیا آندومتریوز ارثی است؟
اگرچه کارشناسان علت دقیق Endometriosis را نمی دانند، اما ارتباطی بین سابقه خانوادگی این بیماری و افزایش خطر ابتلا به آن مشاهده کرده اند. اگر شخصی در خانواده بیولوژیکی شما، مانند مادر، مادربزرگ یا خواهر، به این بیماری مبتلا باشد، با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود درباره خطرات این بیماری مشورت کنید.
چه کسانی می توانند به آندومتریوز مبتلا شوند؟
Endometriosis بیشتر زنان و افراد AFAB بین سنین 20 تا 40 سال را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین می تواند در سنین نوجوانی نیز رخ دهد. اگرچه بسیاری از افراد پس از یائسگی از علائم این یبماری راحتی می یابند، اما این بیماری همچنان می تواند باعث ناراحتی و درد شود.
عوامل تشدید کننده آندومتریوز
برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، از جمله:
- سابقه خانوادگی بیولوژیکی ابتلا به آندومتریوز
- داشتن چرخه های قاعدگی کوتاه (کمتر از ۲۷ روز بین قاعدگی ها)
- داشتن قاعدگی های طولانی و سنگین (بیش از هشت روز طول بکشد)
- نداشتن فرزند
عوارض آندومتریوز
Endometriosis می تواند چندین عارضه به همراه داشته باشد. این بیماری می تواند دردی ایجاد کند که رفاه و زندگی روزمره شما را مختل کند. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است همچنین با مشکلات باروری مواجه شوند.
علاوه بر درد مزمن و ناباروری، آندومتریوز شدید می تواند منجر به عوارض زیر شود:
- مشکلات روده یا مثانه: اگر بافت Endometriosis بر روی یا نزدیک روده ها، رکتوم یا مثانه رشد کند، ممکن است در ادرار یا مدفوع خون دیده شود یا درد شدیدی هنگام دفع احساس شود.
- تنگی نفس یا درد قفسه سینه: به ندرت، Endometriosis می تواند روی ریه ها یا دیافراگم تأثیر بگذارد و باعث مشکلات تنفسی شود.
پزشک شما برای مدیریت این مشکلات با شما همکاری خواهد کرد تا کیفیت زندگی شما بهبود یابد.
آندومتریوز چگونه باعث ناباروری می شود؟
این بیماری یکی از عوامل اصلی ناباروری است. این بیماری باعث رشد بافت در مکان هایی می شود که به طور طبیعی نباید در آنجا باشد. این رشد غیرعادی می تواند در مسیر حرکت اسپرم و تخمک اختلال ایجاد کرده و از لقاح جلوگیری کند.
آندومتریوز چگونه تشخیص داده می شود؟
در بسیاری از موارد، تشخیص این بیماری با توجه به علائم شما آغاز می شود. قاعدگی های دردناک و سنگین ممکن است شما را به مراجعه به یک پزشک متخصص زنان سوق دهد. در اولین ویزیت، پزشک ممکن است درباره سابقه پزشکی شما و اینکه آیا اعضای خانواده بیولوژیکی تان به Endometriosis مبتلا بوده اند یا خیر سوال کند. پس از آن، ممکن است معاینه لگنی انجام شود و آزمایش های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI تجویز شود.
چه آزمایش هایی Endometriosis را تشخیص می دهند؟
تنها راه قطعی برای تشخیص آندومتریوز، انجام لاپاراسکوپی است. در این روش، پزشک از یک دوربین کوچک (لاپاراسکوپ) استفاده می کند تا داخل لگن شما را ببیند. هنگامی که محل رشد بافت غیرطبیعی شناسایی شد، پزشک می تواند نمونه ای از بافت را برداشته (بیوپسی) و به آزمایشگاه ارسال کند.
همچنین جراح سعی می کند تمام بافت های مشکوک به Endometriosis را در طول این عمل از بین ببرد یا خارج کند. به این ترتیب، لاپاراسکوپی هم در تشخیص و هم در درمان مؤثر است. گاهی اوقات محل ضایعات Endometriosis ممکن است برداشتن آن ها را بدون آسیب به ساختارهای حیاتی دشوار کند. این عمل ممکن است نیاز به مداخله تیمی از جراحان مانند متخصصین زنان حداقل تهاجمی، جراحان روده بزرگ یا متخصصین اورولوژی داشته باشد.
گاهی اوقات Endometriosis به طور تصادفی کشف می شود. برخی افراد هیچ علائمی ندارند و ممکن است بیماری در طول یک عمل دیگر تشخیص داده شود.
درمان آندومتریوز
پزشک برنامه درمانی این بیماری شما را بر اساس چندین عامل تعیین می کند، از جمله:
- شدت بیماری
- برنامه های شما برای بارداری آینده
- سن شما
- شدت علائم (معمولاً درد)
در بسیاری از موارد، برنامه درمانی بر مدیریت درد و بهبود مشکلات باروری (در صورت تمایل به بارداری) تمرکز خواهد کرد. دارو و جراحی (یا هر دو) از گزینه های درمانی ممکن هستند.
داروهای درمان آندومتریوز
داروها می توانند به مدیریت علائم Endometriosis کمک کنند. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن برای کاهش درد مفید هستند. گزینه های هورمونی نیز می توانند در مدیریت درد و سرکوب چرخه قاعدگی مؤثر باشند.
گزینه های هورمونی برای درمان آندومتریوز عبارتند از:
- کنترل بارداری: داروهای هورمونی کنترل بارداری می توانند به صورت ترکیبی از استروژن و پروژستین یا فقط پروژستین ارائه شوند. این داروها در قالب های مختلف مانند قرص های خوراکی، چسب پوستی، حلقه واژینال، تزریق، ایمپلنت یا IUD وجود دارند و اغلب به کاهش شدت قاعدگی ها و درد کمک می کنند.
- آنتاگونیست ها یا آگونیست های GnRH: این داروها تولید هورمون های مرتبط با چرخه قاعدگی را متوقف می کنند و به طور موقت سیستم تولید مثل شما را متوقف می سازند تا درد تسکین یابد. Orilissa® یک آنتاگونیست GnRH خوراکی است و Lupron® یک آگونیست GnRH است که به صورت تزریقی استفاده می شود.
- دانازول (Danocrine®): این دارو تولید هورمون های مرتبط با قاعدگی را متوقف می کند. هنگام مصرف این دارو ممکن است قاعدگی شما به طور گهگاهی اتفاق بیافتد یا به طور کلی متوقف شود.
مهم است توجه داشته باشید که با قطع این داروها، ممکن است علائم بازگردند. همچنین توصیه نمی شود که این داروها در دوران بارداری یا در صورت تلاش برای بارداری مصرف شوند. حتماً با پزشک خود درباره مزایا و معایب هر دارو مشورت کنید.
درمان آندومتریوز با جراحی
در برخی موارد، پزشک ممکن است جراحی را برای درمان این بیماری پیشنهاد کند. هر عمل جراحی با خطراتی همراه است، اما جراحی می تواند روشی مؤثر برای تسکین درد و در برخی موارد، بهبود باروری باشد. هدف جراحی، برداشتن بافت Endometriosis است.
گزینه های جراحی برای درمان Endometriosis عبارتند از:
- جراحی لاپاراسکوپی: در این روش، جراح یک برش کوچک در شکم شما ایجاد کرده و یک ابزار لوله مانند نازک به نام لاپاراسکوپ را به بدن شما وارد می کند. با استفاده از دوربین با وضوح بالا، جراح می تواند داخل بدن شما را ببیند و بافت Endometriosis را شناسایی کند و سپس آن را بردارد.
- هیسترکتومی: در موارد شدید، جراح ممکن است پیشنهاد کند رحم و/یا تخمدان های شما برداشته شود.
آندومتریوز یک بیماری مزمن است. بسیاری از افراد پس از جراحی از درد این بیماری رهایی می یابند، اما علائم ممکن است در طی چند سال بازگردند. شدت این بیماری می تواند نقش مهمی در سرعت یا احتمال بازگشت آن پس از جراحی ایفا کند. پزشک شما ممکن است ترکیبی از جراحی و دارو را برای بهترین نتیجه پیشنهاد کند.
آیا آندومتریوز می تواند خود به خود از بین برود؟
در برخی موارد، Endometriosis ممکن است خود به خود از بین برود. این اتفاق ممکن است پس از یائسگی رخ دهد که معمولا با کاهش میزان استروژن در بدن مرتبط است.
بسیاری از افراد نیاز به درمان مداوم دارند تا علائمی مانند درد را مدیریت کنند. مهم است که برنامه منظم ملاقات با پزشک خود را ادامه دهید تا بتوانید با هم برای مدیریت بلندمدت این بیماری کار کنید.
اگر آندومتریوز درمان نشود چه اتفاقی می افتد ؟
در طول زمان، بافت مشابه اندومتر که در خارج از رحم رشد می کند، می تواند باعث تشکیل کیست، چسبندگی و بافت زخم شود. این وضعیت می تواند باعث درد شدید و طولانی مدت، به ویژه در دوران قاعدگی، شود. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری نیز در بارداری مشکل دارند.
چگونه می توان از آندومتریوز پیشگیری کرد؟
Endometriosis یک بیماری نیست که بتوان به طور کامل از آن پیشگیری کرد، اما برخی از عوامل می توانند خطر ابتلا به آن را کاهش دهند.
به نظر می رسد این بیماری در افراد زیر کمتر اتفاق می افتد.
- بیش از یک بار باردار شده اند.
- شیردهی (یا شیر دادن به سینه) داشته اند.
آندومتریوز در دوران بارداری
خوشبختانه ممکن است در دوران بارداری علائم Endometriosis تسکین پیدا کنید. سطوح بالای پروژسترون در دوران بارداری اغلب نوعی بهبودی را برای این بیماری ایجاد می کند.
آیا آزمایش هایی برای آندومتریوز وجود دارد؟
بله و خیر. سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی ممکن است برای رد سایر شرایط استفاده شوند. اما Endometriosis فقط با جراحی به طور قطعی تشخیص داده می شود، زیرا پزشک باید در داخل بدن بررسی کند تا آن را تأیید کند.
آندومتریوز چه تأثیری بر نوزاد خواهد داشت؟
نباید تأثیری داشته باشد. حداقل یک مطالعه تحقیقاتی نشان می دهد که Endometriosis خطر زایمان زودرس را افزایش می دهد، اما بیشتر زنان مبتلا به این بیماری بارداری و نوزادان سالمی دارند.
بهترین راه درمان آندومتریوز در دوران بارداری چیست؟
احتمالا در دوران بارداری قادر به درمان آن نخواهید بود. خارج از دوران بارداری، معمولا با هورمون ها یا جراحی درمان می شود.
تأثیر آندومتریوز بر زندگی
Endometriosis می تواند از نظر جسمی و احساسی بر زندگی شما تأثیر بگذارد. علائم آن ممکن است برای برخی شدیدتر و برای برخی دیگر خفیف تر باشد، اما این بیماری احتمالا چالش هایی را برای شما ایجاد می کند.
شاید شما با درد مزمن مواجه باشید، دردی که مانع لذت بردن از زندگی یا رابطه جنسی با شریک زندگی تان می شود. همچنین، عوارض احساسی می توانند به شکلی متفاوت اما به همان اندازه دردناک باشند. ممکن است برای بچه دار شدن برنامه ای داشته باشید اما به دلیل مشکلات باروری، مجبور شوید این برنامه ها را به تعویق بیندازید. حتی اگر بارداری در برنامه شما نباشد و دردتان قابل تحمل باشد، ممکن است به مصرف داروهای روزانه یا انجام جراحی برای درمان Endometriosis نیاز داشته باشید.
خبر خوب این است که این بیماری لاعلاج نیست و قابل درمان است و بسیاری از افراد با استفاده از درمان ها، تسکین علائم Endometriosis را تجربه می کنند.
سخنی از نی نی تینی
تشخیص آندومتریوز می تواند احساسات مختلفی را در شما ایجاد کند. ممکن است احساس کنید بالاخره پاسخ هایی به درد و قاعدگی های سنگین خود پیدا کرده اید، اما همچنین ممکن است از درمان یا حفظ باروری خود نگران باشید. این احساسات کاملا طبیعی هستند و شما تنها نیستید. با پزشک خود درباره گزینه های درمانی صحبت کنید و بر اساس شرایط خود، راهنمایی های آن ها را در نظر بگیرید. دارو و جراحی می توانند به درمان Endometriosis کمک کنند.
