آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال

همدلی یکی از احساساتی است که اندازه آن درهر فردی متفاوت است، کودکان هم طبق غریزه می توانند این احساس را داشته باشند.اما ممکن است گاهی رفتارهایی از کودکان در سنین 3 تا 4 سال ببینیم که در مورد داشتن این احساس درون آن ها دچار تردید شویم، خوشبختانه ما در این مقاله چند راهکار ساده برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال ارائه می کنیم و شما خیلی راحت می توانید این مهارت را در فرزندتان تقویت کنید.

احساس همدلی در کودکان 3 تا 4 سال چگونه باید باشد؟

انسان ها به طور طبیعی تا حدی همدلی دارند. تحقیقات نشان می دهد وقتی یک نوزاد در اتاق کودک شروع به گریه می کند، نوزادانی که با او هم صدا گریه می کنند، به احتمال زیاد در بزرگسالی از همدلی بیشتری برخوردار خواهند بود. بنابراین دفعه بعد که کودکتان در لحظه ای که خواهر یا برادر کوچکش گریه می کند، شروع به گریه کرد، نگران نباشید.

با این حال، کودکان 3 و 4 ساله، همانطور که هر والدینی می داند، الگوی رفتارهای ایثارگرانه و مهربانانه نیستند. طبق گفته های جین نلسن، روان شناس کودک و نویسنده کتاب انضباط مثبت برای کودکان پیش دبستانی  : “آن ها به لحاظ رشدی قادر به درک همدلی نیستند”

اما این بدان معنا نیست که نباید این مهارت را به آن ها آموزش دهید. اگر کودک شما خواهرش را بزند، می توانید بگویید، ‘وقتی به دیگران ضربه می زنی، آنها درد می کشند. سعی کن با او مهربان باشی. احساس نمی کنی این طور بهتر است؟ در یک نقطه از زمان، حرف های شما اثر خواهند گذاشت ، فقط نیاز به گذشت زمان دارد.”

برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال چه کارهایی انجام دهیم؟

برچسب گذاری احساسات

اولین قدم برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال این است که رفتار کودک خود را نام گذاری کنید تا او بتواند احساساتش را شناسایی کند. برای مثال، وقتی انگشت زخمی تان را می بوسد، بگویید: “آه، تو چقدر مهربان هستی.” او از واکنش شما می آموزد که پاسخ دهی اش شناسایی و ارزش گذاری شده است. همچنین باید احساسات منفی را نیز به او آموزش دهید.

بنابراین نترسید که به طور آرام به کودک خود بگویید زمانی که کم توجه است، مثلا وقتی عروسک بچه اش را می گیرد: “این کار باعث ناراحتی برادر کوچکت شد. برای اینکه او احساس بهتری پیدا کند، چه کاری می توانی انجام دهی؟”

احساسات کودک را در قالب یک “احساس هفتگی” آموزش دهید

یک روش دیگر برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال ، این است که هر هفته یک تصویر از فردی که یک احساس پایه مانند غم، خوشحالی، شگفتی یا عصبانیت را تجربه می کند، در یخچال یا تابلو اعلانات بچسبانید. درباره زمانی که کودک شما هر یک از این احساسات را تجربه کرده است، صحبت کنید.

تشویق رفتارهای همدلانه

وقتی کودکتان کار مهربانی انجام می دهد، به او بگویید که چه کار درستی انجام داده است و تا حد امکان جزئیات بیشتری را بیان کنید: “تو خیلی سخاوتمند بودی که ماشین اسباب بازی ات را با برادر کوچکت به اشتراک گذاشتی! این باعث خوشحالی او شد. ببین چطور لبخند می زند؟”

کودک را تشویق کنید که در مورد احساسات خود و احساسات شما صحبت کند

به کودک خود نشان دهید که به احساسات او اهمیت می دهید و با دقت به او گوش می دهید. زمانی که او صحبت می کند، به چشم هایش نگاه کنید و آنچه می گوید را بازگو کنید. برای مثال، اگر او فریاد می زند “هورا!”، شما می توانید پاسخ دهید: “آه، امروز خوشحالی!” ممکن است او نتواند توضیح دهد چرا خوشحال است، اما قطعا در مورد احساس خوشحالی که دارد صحبت خواهد کرد.

به همین ترتیب، شما می توانید احساسات خود را با او به اشتراک بگذارید: “من ناراحت هستم که مرا زدی. بیایید فکر کنیم چه روش دیگری می توانی برای گفتن اینکه این کفش ها را نمی خواهی بپوشی، پیدا کنیم.” او یاد می گیرد که اعمال او بر دیگران تأثیر می گذارد، مفهومی که برای کودکان کوچک به ویژه دشوار است.

نکته مهم: احساسات خود را به اشتراک بگذارید

یکی دیگر از روش هایی که در جهت آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال مفید است، به اشتراک گذاشتن احساسات خود است، حتی اگر به عمل کودک شما مربوط نباشد، می توانید بگویید:  یا گاهی اوقات از کارهای بابا ناراحت می شوم، حتی اگر او را خیلی دوست داشته باشم. کودک شما یاد می گیرد که بزرگترها نیز احساسات و عواطف دارند، اینکه این ها بخش طبیعی از زندگی هستند و یادگیری نحوه مقابله با آن ها بخش مهمی از رشد است.

اشاره به رفتارهای دیگران

یکی از روش های مهم برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال این است که آن ها را ترغیب کنیم تا رفتارهای مهربانانه دیگران را متوجه شوند. برای مثال، می توانید بگویید: “یادت هست آن خانم در فروشگاه که وقتی کیسه غذا به زمین افتاد به ما کمک کرد؟ او خیلی مهربان بود و وقتی من به خاطر این موضوع ناراحت بودم، باعث شد حس بهتری داشته باشم.”

با این کار، شما درک کودک را از اینکه رفتارهای دیگران می توانند احساسات او را تحت تأثیر قرار دهند، تقویت می کنید. کتاب ها نیز می توانند مثال های خوبی برای کودکان باشند تا با آن ها ارتباط برقرار کنند.

از فرزندتان بپرسید که به نظرش سگ گمشده در یک داستان چه احساسی دارد یا چرا دخترک کوچک در داستان دیگر لبخند می زند. به او بگویید که اگر شما یکی از آن شخصیت ها بودید چه احساسی داشتید و از او بخواهید بگوید در چنین شرایطی چه رفتاری نشان می داد. این نوع گفتگوها به او کمک می کند تا احساسات دیگران را درک کرده و آن ها را با احساسات خود مقایسه کند.

آموزش نشانه های کلامی

برخی از کودکان در درک تفاوت لحن صدا مشکل دارند. ممکن است کودک شما متوجه نشود که خواهر کوچکش به دلیل ناراحتی و اینکه از دست او اذیت شده است، شروع به ناله می کند. برای کمک به او در فهم احساسات دیگران، می توانید بازی هایی ترتیب دهید. مثلا یک جمله را در چند لحن مختلف بگویید و از او بخواهید حدس بزند هر بار معنی جمله چیست. به عنوان مثال، عبارت “به من گوش بده” را با لحن های عصبی، شاد یا آرام بگویید و ببینید آیا او تفاوت های لحن صحبت شما را متوجه می شود یا نه.

آموزش نشانه های غیرکلامی

برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال ، در پارک یا زمین بازی، جایی آرام پیدا کنید که شما و کودکتان بتوانید به رفتار دیگران نگاه کنید بدون اینکه بی ادبانه به نظر برسید. یک بازی حدس زدن احساسات دیگران ترتیب دهید و دلایل خود را برای حدس زدن هر احساس توضیح دهید. مثلا بگویید: “این پسر کوچک رو ببین، من فکر می کنم که خوشحاله، چون داره بالا و پایین می پره و می خنده. به نظر شما چی می تونه باعث خوشحالی او شده باشه؟”

آموزش آداب و معاشرت

آداب خوب رفتاری روش ملموسی است که کودک شما می تواند از آن طریق به دیگران احترام بگذارد و نشان دهد که به آن ها اهمیت می دهد. وقتی کودک شما قادر به برقراری ارتباط کلامی شد، می تواند کلمات “لطفا” و “متشکرم” را بگوید. به او توضیح دهید که وقتی مودبانه با شما صحبت می کند، شما تمایل بیشتری به کمک کردن دارید و این که از دستورات بی ادبانه خوش تان نمی آید. البته، مودب بودن زمانی که با دیگران صحبت می کنید و کودک هم صدای شما را می شنود، نیز بسیار مهم است.

کلمات “لطفا” و “متشکرم” را مرتبا به او و دیگران بگویید تا یاد بگیرد که این کلمات جزو رفتارهای طبیعی و متداول هستند، هم در خانه و هم در جمع.

از خشم برای کنترل کودک استفاده نکنید

اگرچه ممکن است وقتی کودک شما خواهر کوچکش را می زند عصبانی شوید، اما بهتر است از خشم برای مدیریت رفتار او استفاده نکنید. آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال از طریق دستور و الگو بسیار مؤثرتر است، به خصوص در این سنین. به گفته جری ل. وایکاف، روانشناس و نویسنده کتاب “بیست فضیلت قابل آموزش”، وقتی شما می گویید “من خیلی از تو عصبانی هستم”، کودک از شما فاصله می گیرد.

به جای عصبانیت، سعی کنید آرامش خودتان را حفظ کنید و سپس با قاطعیت بگویید: “می دانم که عصبانی بودی، اما نباید خواهرت رو بزنی. این کار به او آسیب زد و من ناراحت شدم. لطفا از او معذرت بخواه.”

برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال  می توانید مسئولیت انجام کارهای کوچک را به آن ها بدهید

تحقیقات نشان می دهد کودکانی که مسئولیت پذیری را یاد می گیرند، در عین حال احساسات دلسوزانه و مراقبت از دیگران را نیز می آموزند. کودکان پیش دبستانی معمولا از انجام کارهای کوچک لذت می برند و برخی از کارها، مانند غذا دادن به حیوانات خانگی، به ویژه در آموزش همدلی مؤثر هستند، به ویژه زمانی که شما از انجام خوب آن کار به او تمجید می کنید. مثلا بگویید: “نگاه کن، چطور سگمون داره دمش رو تکون می ده! تو خیلی مهربون بودی که به او غذا دادی. او واقعا خوشحال شده که غذاش رو گرفتم.”

خودتان الگوی همدلی باشید

اعمال محبت آمیز و خیریه راهی عالی برای آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 سال است. وقتی برای همسایه بیمار یا دوستی که نوزاد جدید دارد، غذا می برید، فرزندتان را همراه خود ببرید. اجازه دهید او به شما کمک کند تا کیف لباس های قدیمی برای اهداء به خیریه ببندید. شما می توانید خیلی ساده به او توضیح دهید که گاهی اوقات افراد بیمار هستند و نمی توانند کارهایشان را انجام دهند و به کمک نیاز دارند.

انتظار رفتار یکسان از دختران و پسران داشته باشید

در جامعه ما، معمولا مردان را کمتر از زنان دارای احساس همدلی می دانیم. بنابراین، حتی بدون اینکه متوجه شویم، ممکن است از پسرها رفتار همدلانه کمتری بخواهیم یا آن را تحسین نکنیم. همانطور که وایکاف می گوید: “ما این ‘قانون پسرانه’ را که همیشه می گوید ‘باید قوی باشم’ به آن ها منتقل می کنیم. اما اگر دقت کنیم، پسرها هم می توانند همدلی یاد بگیرند، دقیقا مانند دخترها.”

سخنی از نی نی تینی

آموزش همدلی به کودکان 3 تا 4 ساله به مهارت های ساده و مؤثر نیاز دارد که می توانند در زندگی روزمره به کار گرفته شوند. با این روش ها، کودک شما یاد خواهد گرفت که احساسات خود را شناسایی کرده و آن ها را درک کند، و همچنین تأثیر رفتار خود را بر دیگران درک خواهد کرد.