آماده شدن برای بارداری

برنامه ریزی برای مادر شدن هیجان انگیز است، اما می تواند کمی گیج کننده هم باشد. پزشک یا مامای شما می تواند قدم به قدم راهنمایی تان کند تا بدانید پیش از اقدام باید چه کارهایی انجام دهید تا با اعتمادبه نفس وارد این مسیر شوید. از مشاوره پیش از بارداری تا تغییرات سبک زندگی، راه های متنوعی وجود دارد که آماده شدن برای بارداری را راحت تر و به کاهش خطرات برای شما و نوزادتان کمک می کند.

آماده شدن برای بارداری شامل چه نکاتی می شود؟

(مرور مواردی که پزشک بررسی می کند)

سوابق پزشکی فردی: درباره هر بیماری مزمن مانند صرع، دیابت، فشار خون بالا، کم خونی یا آلرژی ها با پزشک صحبت کنید. کنترل این وضعیت ها پیش از اقدام، خطر عوارض دوران بارداری را کاهش می دهد. همچنین فهرستی از داروهای فعلی، جراحی های قبلی و تجربه های بارداری گذشته به ویژه اگر سقط یا عارضه داشته اید به همراه ببرید تا برنامه مراقبتی دقیقی تنظیم شود.

سوابق پزشکی خانوادگی: مرور سابقه سلامت مادر و پدر به شناسایی شرایطی که ممکن است به فرزند منتقل شوند کمک می کند. اگر در خانواده شما یا همسرتان مواردی مانند فشار خون بالا، دیابت، ناهنجاری های مادرزادی یا ناتوانی های ذهنی وجود دارد، حتما اطلاع دهید. این اطلاعات مسیر غربالگری ها و مشاوره ژنتیک را دقیق تر می کند.

ژنتیک و غربالگری: برخی بیماری های ژنتیکی مانند کم خونی داسی شکل، بیماری تای ساکس یا فیبروز کیستیک ممکن است به ارث برسند. گاهی می توان با آزمایش خون «حامل بودن» برخی ژن ها را پیش از بارداری مشخص کرد. اگر در خانواده سابقه بیماری ژنتیکی دارید یا ازدواج فامیلی دارید، درباره غربالگری ژنتیک پیش از بارداری با پزشک گفت وگو کنید.

وضعیت واکسیناسیون: پزشک بررسی می کند که در برابر سرخجه و آبله مرغان ایمن باشید؛ تزریق این واکسن ها در دوران بارداری ایمن نیست و ابتلا در بارداری می تواند خطر سقط یا ناهنجاری ایجاد کند. اگر ایمنی ندارید، واکسن ها را حداقل یک ماه پیش از اقدام تزریق کنید. همچنین واکسن سالانه آنفلوانزا در تمام سه ماهه های بارداری بی خطر است و توصیه می شود.

تماس با ویروس ها: هرگونه تماس احتمالی با ویروس هایی مانند زیکا یا کووید-19 را به پزشک گزارش کنید. ابتلا در بارداری می تواند سلامت مادر و جنین را تهدید کند و بر برنامه ریزی بارداری اثر بگذارد. اگر سفر بین المللی در پیش دارید، درباره مقاصد پرخطر و فاصله ایمن تا اقدام به بارداری مشورت بگیرید.

غربالگری خشونت خانگی (IPV): خشونت شریک عاطفی می تواند فیزیکی، جنسی یا روانی باشد و مواردی مانند اجبار در بارداری را هم دربر بگیرد. مطابق توصیه انجمن های علمی، غربالگری IPV برای همه افرادی که قصد بارداری دارند انجام می شود تا در صورت نیاز حمایت های اجتماعی و حقوقی در اختیارشان قرار گیرد.

چگونه برای بارداری آماده شویم؟

مشاوره قبل از بارداری

وقتی آماده اید خانواده تان را شروع یا بزرگ تر کنید، یک نوبت مشاوره قبل از بارداری با پزشک زنان یا ماما رزرو کنید که یکی از گزینه های آماده شدن برای بارداری همین مورد است. حتی اگر بارداری های قبلی داشته اید، این ویزیت کمک می کند وضعیت سلامت اکنون تان بررسی شود و هر «خطر تازه» شناسایی و مدیریت گردد. زمان مناسب برای این ویزیت معمولا حدود سه ماه پیش از شروع اقدام به بارداری است تا فرصت کافی برای اصلاح سبک زندگی، واکسیناسیون و تنظیم داروها داشته باشید.

معاینه های پیش از بارداری

در ادامه مشاوره، ممکن است چند آزمایش و معاینه برای اطمینان از سلامت شما درخواست شود. چکاپ پیش از بارداری معمولا شامل موارد زیر است:

آزمایش خون: تعیین گروه خونی و غربالگری عفونت های منتقله از راه جنسی از جمله موارد رایج است. شناسایی و درمان به موقع، از انتقال به جنین جلوگیری می کند و مسیر بارداری ایمن تری می سازد.

معاینه لگنی: وضعیت واژن، دهانه رحم، رحم و تخمدان ها بررسی می شود تا مشکلات احتمالی مانند عفونت ها یا فیبروئیدها شناسایی شوند. این معاینه به برنامه ریزی دقیق تر برای آماده شدن برای بارداری کمک می کند.

تست پاپ اسمیر: با نمونه گیری از سلول های دهانه رحم، تغییرات غیرطبیعی و پیش سرطانی بررسی می شود. به روز بودن غربالگری ها پیش از اقدام، خیال شما را از نظر سلامت دهانه رحم راحت تر می کند.

معاینه فیزیکی کامل: وزن، فشار خون، نبض، دمای بدن و تعداد تنفس ارزیابی می شود. اگر نیاز به اصلاح وزن یا کنترل فشار خون دارید، فرصت دارید پیش از اقدام برنامه ای عملی و قابل اجرا تنظیم کنید.

چگونه بدن خود را برای بارداری آماده کنیم؟

راه های مختلفی در زمینه آماده شدن برای بارداری وجود دارد تا بدن تان را برای بارداری در بهترین وضعیت قرار دهید و خطرات را برای خود و نوزاد کاهش دهید:

پرهیز از الکل

مصرف الکل می تواند بر باروری اثر بگذارد و تعادل هورمونی، قاعدگی و تخمک گذاری را مختل کند. نوشیدن الکل در بارداری با پیامدهای جدی برای جنین از جمله زایمان زودرس و اختلالات تکاملی همراه است. اگر در موقعیت های اجتماعی قرار می گیرید، از نوشیدنی های بدون الکل یا دمنوش های مناسب دوران پیش از بارداری استفاده کنید تا روند آماده شدن برای بارداری با اختلال مواجه نشود.

تغذیه سالم

یک الگوی غذایی متعادل قبل از بارداری که شامل میوه و سبزی تازه، غلات کامل، لبنیات کم چرب و پروتئین های کم چرب می شوند برای سلامت عمومی و تغذیه جنین ضروری است. از غذاهای بسیار فرآوری شده و پرچرب تا حد امکان دوری کنید. مصرف کافئین را به حداکثر یک تا دو فنجان قهوه در روز محدود کنید و به جای آن از آب، دوغ کم نمک یا دمنوش های ایمن استفاده کنید.

حذف تماس با مواد مضر

در دوران بارداری باید از مواجهه با مواد سمی و شیمیایی مانند سرب و آفت کش ها و همچنین پرتوهای یون ساز (مانند برخی رادیولوژی ها) پرهیز کرد. قرارگیری در سطوح بالای برخی نوع های پرتو و سموم می تواند رشد جنین را تحت تأثیر قرار دهد. اگر نیاز پزشکی فوری به تصویربرداری دارید، حتما وضعیت بارداری یا تصمیم به بارداری را به تیم درمان اطلاع دهید تا روش ایمن تری انتخاب شود.

ورزش منظم و مدیریت وزن

فعالیت بدنی منظم و نگه داشتن وزن در بازه سالم، قبل و حین بارداری اهمیت دارد. اضافه وزن می تواند خطر فشار خون بالا و دیابت بارداری را افزایش دهد و کم وزنی با نوزاد کم وزن مرتبط است. اگر تازه شروع می کنید، با پیاده روی های منظم و تمرینات کششی ملایم آغاز کنید و به تدریج زمان فعالیت را افزایش دهید.

شناسایی و رسیدگی به خشونت خانگی

زنانی که پیش از بارداری در معرض خشونت هستند، ممکن است در دوران بارداری با افزایش خطر مواجه شوند. پزشک یا ماما می تواند شما را به منابع حمایتی اجتماعی و حقوقی متصل کند تا در محیطی امن تر مسیر بارداری را طی کنید. داشتن برنامه امنیت شخصی و یک فرد مورد اعتماد برای مواقع ضروری می تواند بسیار کمک کننده باشد.

ترک دخانیات

مطالعات نشان می دهد نوزادانی که مادران شان سیگار می کشند بیشتر در معرض زایمان زودرس، کم وزنی تولد و افزایش خطر SIDS (مرگ ناگهانی نوزاد) قرار دارند. حتی قرارگیری در معرض دود دست دوم، خطر نوزاد کم وزن را بیشتر می کند و مواد باقی مانده دود روی مو، لباس و وسایل (دود دست سوم) هم می تواند مضر باشد. از پزشک خود درباره روش های ترک، مثل مشاوره یا جایگزین های نیکوتینی مناسب پیش از بارداری، کمک بگیرید.

کاهش خطر عفونت

از مصرف گوشت نیم پز و تخم مرغ خام خودداری کنید و تماس با مدفوع حیوانات و جعبه خاک گربه را محدود کنید؛ این ها ممکن است حاوی انگل ها یا ویروس های مضر باشند. دست ها را مرتب بشویید و از تماس نزدیک با افراد بیمار پرهیز کنید. این اقدامات ساده بخش مهمی از آماده شدن برای بارداری هستند و احتمال عفونت های خطرناک را پایین می آورند.

مصرف ویتامین ها

از هم اکنون یک مولتی ویتامین بارداری یا مکمل روزانه حاوی 400 میکروگرم اسیدفولیک را شروع کنید. اسیدفولیک خطر ناهنجاری های لوله عصبی (مغز و نخاع) را کاهش می دهد. اگر در بارداری قبلی ناهنجاری لوله عصبی داشته اید، درباره دوزهای بالاتر فقط با نظر پزشک مشورت کنید.

برنامه ریزی زمانی و فاصله بین بارداری ها

برای آماده شدن برای بارداری، فاصله گذاری معقول بین زایمان قبلی و بارداری بعدی به کاهش برخی عوارض کمک می کند. اگر بارداری قبلی داشته اید، با پزشک درباره فاصله مناسب گفت وگو کنید تا بر اساس شرایط جسمی و روحی شما تصمیم گیری شود. راهنماهای مراقبت مادران این موضوع را جزو محورهای پیش از بارداری می دانند و تأکید دارند همه چیز باید فردمحور تنظیم شود.

دندانپزشکی و سلامت دهان

معاینه و درمان مشکلات دهان و دندان قبل از اقدام، ایده آل است؛ درمان های دندانی در بارداری باید با احتیاط بیشتری انجام شوند. بهداشت دهان خوب (مسواک، نخ دندان، جرم گیری در صورت نیاز) می تواند ریسک التهاب و عفونت را پایین بیاورد. این موضوع در بسته مراقبت های پیش از بارداری دانشگاه های علوم پزشکی کشور نیز مورد توجه است.

تیروئید و ید

کم کاری تیروئید تشخیص داده نشده می تواند باروری و سیر بارداری را تحت تأثیر قرار دهد؛ اگر علائمی دارید یا سابقه خانوادگی، حتما قبل از اقدام بررسی شوید. دریافت کافی «ید» (از نمک یددار استاندارد یا مکمل طبق نظر پزشک) برای رشد مغز و سیستم عصبی جنین ضروری است.

سلامت روان و روابط

مدیریت استرس، خواب کافی و شناسایی به موقع نشانه های اضطراب یا افسردگی قبل از بارداری، کیفیت باروری و تجربه بارداری را بهتر می کند. اگر در معرض خشونت خانگی هستید، همین حالا از پزشک، مشاور یا خطوط حمایتی محلی کمک بگیرید؛ غربالگری و ارجاع به خدمات حمایتی بخشی از مراقبت استاندارد پیش از بارداری است. این محور در اسناد ملی و دانشگاهی نیز تأکید شده است.

چرخه قاعدگی و آگاهی از باروری

ثبت منظم طول چرخه ها، الگوی علائم، و در صورت نیاز استفاده از کیت های تخمک گذاری، زمان بندی نزدیکی را دقیق تر می کند. اگر چرخه ها نامنظم اند یا درد و لکه بینی غیرمعمول دارید، قبل از اقدام ارزیابی شوید تا علت ها (مانند اختلالات تیروئید یا تخمدان پلی کیستیک) بررسی شوند. این کار بخشی از مراقبت های «پیش از اقدام  برای آماده شدن برای بارداری» در بسته های دانشگاهی و کشوری است.

داروها، گیاهان دارویی و تصویربرداری

فهرست تمام داروهای نسخه ای/بدون نسخه و گیاهان دارویی را به پزشک بدهید تا ایمنی آن ها قبل و در شروع بارداری مشخص شود. اگر نیاز ضروری به تصویربرداری دارید، حتما قصد بارداری را اطلاع دهید تا روش های ایمن تر برنامه ریزی شود. این توصیه در راهنماهای مراقبت مادران تکرار شده است.

فعالیت بدنی ایمن

هدف گذاری ساده کنید: در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت هوازی سبک تا متوسط (مثل پیاده روی تند) به همراه تمرینات کششی ملایم. اگر تازه کارید، آرام شروع کنید و به تدریج زمان و شدت را بالا ببرید. تنظیم وزن در بازه سالم، شانس بارداری و تجربه کم عارضه تری به شما می دهد.

برنامه ریزی مالی، بیمه و مرخصی

پیش از اقدام، پوشش بیمه، پزشک یا مرکز منتخب، هزینه آزمایش ها و داروها و قوانین مرخصی زایمان محل کارتان را بررسی کنید. داشتن یک چک لیست هزینه ها و ذخیره اضطراری، اضطراب های مسیر را کمتر می کند. این بخش شاید پزشکی نباشد، اما کیفیت تجربه بارداری را ملموس بهبود می دهد.

آماده سازی خانه و شبکه حمایتی

از حالا درباره کمک اطرافیان در ماه های نخست بارداری و پس از تولد فکر کنید: تقسیم کار با همسر، حمایت خانواده و دوستان و حتی کمک ساعتی. تنظیم محیط خانه برای استراحت کافی و تغذیه سالم، بخش مهمی از آماده شدن برای بارداری است. یک «جعبه مدارک» با نتایج آزمایش ها، نسخه ها و وقت های رزرو شده درست کنید تا همه چیز در دسترس باشد.

نقش همسر/پدر آینده

سلامت باروری فقط به مادر محدود نیست؛ ترک دخانیات، اعتدال در الکل، خواب کافی، فعالیت بدنی و تغذیه سالم در همسر نیز کیفیت اسپرم و پیامدهای بارداری را بهبود می دهد. معاینه و بررسی بیماری های زمینه ای یا عفونت های قابل درمان در همسر، بخشی مؤثر از پاسخ به این سؤال است که «آماده شدن برای بارداری شامل چه نکاتی می شود؟». گفت وگو و برنامه ریزی مشترک، همکاری در تمام مسیر را آسان تر می کند.

سخنی از نی نی تینی

با ویزیت پیش از بارداری، واکسیناسیون، تغذیه و مکمل  مناسب، مدیریت استرس، فعالیت بدنی، پرهیز از سموم و تنظیم داروها، مسیر آماده شدن برای بارداری روشن تر و امن تر می شود. اگر وضعیت خاص پزشکی دارید، برنامه ریزی فردی با پزشک شما اصل طلایی است. منابع دانشگاهی و کشوری هم همسو با همین اصول پیش می روند.