سال هاست که پژوهشگران به بررسی تاثیر آلودگی هوا در بارداری پرداخته اند. نتایج تحقیقات نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض هوای آلوده نه تنها سلامت مادران باردار را تهدید می کند، بلکه می تواند اثرات جدی و بلندمدتی بر رشد و سلامت جنین نیز داشته باشد. هرچه پژوهش ها پیش تر می روند، شواهد علمی جدیدتر نگرانی ها را بیشتر می کنند.
در این مقاله می خوانید که آلودگی هوا دقیقا چیست، منابع اصلی آن کدام اند و چه راه هایی برای کاهش تماس با هوای ناسالم و تاثیر آلودگی هوا در بارداری وجود دارد.
آلودگی هوا چیست؟
آلودگی هوا ترکیبی از چندین آلاینده است. از جمله ازن، ذرات معلق ریز (PM2.5 و PM10)، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، دود خودروها، آلاینده های ناشی از سوختن مواد شیمیایی و حتی دود دست دوم سیگار. این ترکیب می تواند هم در کلان شهرهایی مانند تهران و مشهد یافت شود و هم در مناطق روستایی که در معرض گرد و غبار یا سوخت های فسیلی هستند.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلودگی هوا در بارداری و غیر بارداری باعث بروز علائمی مانند سرفه، خس خس سینه، سوزش چشم و بینی، کاهش ظرفیت ریه، تنگی نفس، خستگی مزمن، و حتی بیماری های مزمن ریوی و قلبی می شود. در موارد شدید، خطر ابتلا به سرطان نیز افزایش پیدا می کند. زنان باردار، نوزادان، کودکان و سالمندان گروه هایی هستند که بیشتر از دیگران آسیب می بینند.
خطرات بالقوه آلودگی هوا در بارداری
وزن کم هنگام تولد
وزن طبیعی نوزاد در زمان تولد حدود 2/5 تا 4 کیلوگرم است. نوزادانی که زیر 2/5 کیلوگرم وزن دارند، در دسته ی کم وزن قرار می گیرند. تحقیقات بین المللی نشان داده است که مادرانی که در معرض آلودگی هوا در بارداری بوده اند، بیشتر احتمال دارد نوزادانی کم وزن به دنیا بیاورند. یک مطالعه جالب در چین، هنگام برگزاری المپیک پکن، نشان داد که بهبود موقت کیفیت هوا در آن دوره باعث شد نوزادانِ مادرانی که در ماه های پایانی بارداری بودند، به طور میانگین وزن بیشتری نسبت به سال های قبل داشته باشند.
تولد زودرس
یکی از تاثیرات آلودگی هوا در بارداری تولد زودرس نوزادان است، بر اساس گزارش مؤسسه محیط زیست استکهلم، هر سال حدود سه میلیون نوزاد در جهان به دلیل تماس با ذرات معلق موجود در هوا زودتر از موعد به دنیا می آیند. تولد زودرس می تواند خطر مشکلات عصبی و ناتوانی های جسمی دائمی را افزایش دهد.
افزایش احتمال اوتیسم
یک مطالعه دانشگاه هاروارد نشان داد زنانی که در سه ماهه سوم بارداری در معرض سطح بالای ذرات معلق، به ویژه نزدیک بزرگراه ها، قرار دارند، دو برابر بیشتر احتمال دارد فرزندی مبتلا به اوتیسم به دنیا بیاورند. جالب است که این ارتباط برای ماه های ابتدایی بارداری مشاهده نشد، اما در اواخر بارداری معنادار بود.
تشدید آسم در مادر و کودک
آسم یکی از بیماری هایی است که با آلودگی هوا در بارداری بدتر می شود. اگر مادر باردار به آسم کنترل نشده مبتلا باشد، خطر ابتلا به «پره اکلامپسی» یا فشار خون بالا و اختلال در عملکرد کبد و کلیه وجود دارد. همچنین کمبود اکسیژن می تواند باعث رشد ناکافی جنین، تولد زودرس یا وزن پایین نوزاد شود. علاوه بر این، مطالعات نشان داده اند که ذرات آلاینده حتی می توانند از جفت عبور کنند و احتمال ابتلای کودک به آسم در آینده را بالا ببرند.
مشکلات باروری و سقط جنین
برخی پژوهش ها نشان داده اند آلودگی هوا می تواند کیفیت اسپرم در مردان و توان باروری در زنان را کاهش دهد. همچنین گزارش هایی وجود دارد که آلودگی هوا در بارداری اگر شدید باشد، می تواند با افزایش خطر سقط جنین در ارتباط باشد.
راهکارهای کاهش تاثیر آلودگی هوا در بارداری
بررسی شاخص کیفیت هوا (AQI)
سازمان جهانی بهداشت گزارش کرده که بیش از 90 درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می کنند که کیفیت هوا در آن ها پایین است. حتی اگر هوا صاف به نظر برسد، ممکن است آلوده باشد. بهتر است هر روز جهت جلوگیری از تاثیر هوای آلوده در بارداری گزارش شاخص کیفیت هوای شهر خود را از طریق اپلیکیشن های معتبر یا سایت های داخلی مانند «سامانه پایش آلودگی هوا» بررسی کنید.
استفاده از دستگاه تصفیه هوا
آلودگی هوای داخل خانه گاهی دو تا پنج برابر بیشتر از بیرون است. خرید یک دستگاه تصفیه هوا برای منزل می تواند ذرات معلق، دود سیگار، آلرژن ها و حتی میکروب ها را از بین ببرد و محیطی سالم تر برای رشد جنین فراهم کند.
کاهش منابع آلودگی در خانه
هنگام آشپزی، استفاده از اسپری مو، رنگ یا حتی روشن کردن بخاری های بدون تهویه، آلاینده ها وارد هوای خانه می شوند. بهتر است از هود آشپزخانه استفاده کنید، شوینده های طبیعی را جایگزین مواد شیمیایی کنید و وجود کپک یا نشتی گاز را به طور مرتب بررسی کنید.
ماندن در خانه در روزهای آلوده
پوست انسان می تواند مواد آلاینده را جذب کند. بنابراین در روزهایی که شاخص آلودگی بالا است، حتی استفاده از ماسک های فیلتردار هم نمی تواند صد درصد از شما و جنین محافظت کند. توصیه می شود در چنین روزهایی در خانه بمانید و دستگاه تصفیه هوا را روشن نگه دارید.
استفاده از گیاهان تصفیه کننده هوا
گیاهانی مانند «سانسوریا» و «گندمی» توانایی طبیعی برای جذب ترکیبات شیمیایی مضر و تولید اکسیژن تازه دارند. اگر در هر 10 متر مربع یک گیاه بگذارید، می توانید به شکل طبیعی کیفیت هوای خانه را بهتر کنید.
سخنی از نی نی تینی
دوران بارداری یکی از حساس ترین و ارزشمندترین دوره های زندگی مادر است. بسیاری از عوامل محیطی بر سلامت جنین اثر می گذارند، اما آلودگی هوا در بارداری خطری است که می توان تا حد زیادی از آن پیشگیری کرد. با آگاهی از منابع آلودگی، استفاده از تصفیه کننده های هوا و رعایت نکات ساده، می توانید محیطی سالم تر برای خود و کودکتان فراهم کنید.
اگر شما هم تجربه ای از روزهای آلوده یا روش های خاصی برای مقابله با آلودگی هوا در بارداری داشته اید، لطفا در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند به مادران دیگر کمک بزرگی کند.
