آغوز شیر مادر، اولین شیری است که پس از زایمان از پستان مادر ترشح می شود. این ماده ی مغذی و غنی از پادتن ها (آنتی بادی ها) و آنتی اکسیدان ها، نقشی اساسی در تقویت سیستم ایمنی نوزاد دارد. برخلاف شیر معمولی، آغوز قوامی غلیظ تر و رنگی زرد متمایل به طلایی دارد و معمولا طی دو تا چهار روز پس از تولد، جای خود را به شیر انتقالی می دهد.
در این مقاله در مورد ترکیبات و فواید آغوز برای نوزاد بیشتر توضیح می دهیم.
ترکیبات آغوز شیر مادر
آغوز سرشار از مواد مغذی و عناصر حیاتی برای رشد نوزاد است. این ماده ی استثنایی دارای ویژگی های زیر است:
- پروتئین بالا و چربی و قند پایین
- حاوی گلبول های سفید که پادتن هایی برای مقابله با بیماری ها تولید می کنند
- سرشار از ایمونوگلوبولین A (نوعی پادتن)، لاکتوفرین (پروتئینی برای جلوگیری از عفونت)، و فاکتور رشد اپیدرمال (محرک رشد سلولی)
- وجود بتاکاروتن و ویتامین A، که دلیل رنگ طلایی آغوز است و نقش مهمی در رشد بینایی، پوست و سیستم ایمنی نوزاد ایفا می کند
- سرشار از منیزیم (مؤثر در رشد استخوان و عملکرد قلب) و همچنین روی و مس که در عملکرد صحیح ایمنی بدن دخیل اند
نکته مهم این است که حتی مقدار اندکی از آغوز (مثلا فقط یک قاشق چای خوری) نیز می تواند نیازهای تغذیه ای نوزاد را در روزهای اول زندگی برآورده کند.
تفاوت آغوز و شیر مادر معمولی
اگرچه هر دو از پستان مادر ترشح می شوند، اما آغوز شیر مادر از چند جهت با شیر بالغ متفاوت است:
- دو برابر بیشتر پروتئین دارد
- چهار برابر بیشتر روی دارد
- چربی و قند کمتری دارد، که باعث می شود هضم آن برای نوزاد آسان تر باشد
- غلیظ تر، چسبناک تر و دارای رنگی زرد متمایل به نارنجی است
- به میزان بسیار زیادی حاوی پادتن هایی است که اولین خط دفاعی سیستم ایمنی نوزاد را تشکیل می دهند
مراحل مختلف تولید شیر مادر
فرآیند تولید شیر مادر در سه مرحله رخ می دهد:
- آغوز: از زمان تولد تا حدود روز چهارم
- شیر انتقالی: از روز چهارم تا پایان هفته دوم
- شیر بالغ: از حدود روز چهاردهم تا پایان دوران شیردهی
چه زمانی آغوز به شیر تبدیل می شود؟
حدود سه تا چهار روز پس از تولد نوزاد، آغوز به شیر انتقالی تبدیل می شود. این مرحله ای است که اصطلاحا می گویند «شیر مادر آمده است». در این زمان، پستان ها سفت، متورم و گاهی حساس می شوند. این نشانه ای از شروع تولید بیشتر شیر است که با بزرگ تر شدن معده نوزاد هم زمان می شود.
چه چیزی باعث تبدیل آغوز به شیر می شود؟
در دوران بارداری، هورمون های جفت باعث تولید آغوز می شوند. پس از زایمان و جدا شدن جفت، سطح هورمون پروژسترون به شدت کاهش می یابد که همین کاهش، سیگنالی برای آغاز تولید شیر بالغ در پستان ها است.
چرا آغوز شیر مادر این قدر مهم است؟
نقش اصلی آغوز شیر مادر فراتر از تغذیه ی ساده است. این ماده ی طلایی مزایای بی نظیری برای نوزاد دارد:
- تقویت قوی سیستم ایمنی نوزاد
- ایجاد پوشش محافظ روی روده ها برای جلوگیری از جذب باکتری های مضر
- تنظیم گوارش و کمک به دفع مکونیوم (اولین مدفوع نوزاد) که خطر زردی را کاهش می دهد
- کمک به تثبیت سطح قند خون در نوزادان ترم (کامل)
- کمک به یادگیری مهارت مکیدن، بلعیدن و تنفس هم زمان در هنگام شیر خوردن
آیا نشت آغوز شیر مادر نشانه ی شروع زایمان است؟
خیر. اگرچه برخی مادران در سه ماهه دوم یا سوم بارداری متوجه نشت آغوز می شوند، این مسئله لزوما نشانه ی شروع زایمان نیست. برخی مادران هیچ نشانه ای از نشت ندارند، در حالی که دیگران ممکن است آثار خشک شده ی آغوز را روی نوک سینه خود ببینند. در صورت نشت، می توانید از پدهای جاذب سینه استفاده کنید.
آیا می توان در دوران بارداری آغوز را جمع آوری کرد؟
بله، از حدود هفته 37 بارداری می توان به روش دستی آغوز را استخراج کرد. این کار با ماساژ ملایم و ریتمیک پستان انجام می شود. با این حال، باید توجه داشت که تحریک پستان در اواخر بارداری می تواند در برخی موارد باعث انقباضات رحمی یا حتی شروع زایمان زودرس شود. به همین دلیل، قبل از هرگونه اقدام حتما با پزشک یا ماما مشورت کنید.
در برخی شرایط خاص مانند احتمال تولد زودرس، کمبود شیر پس از زایمان یا وجود برخی بیماری ها، جمع آوری آغوز پیش از تولد می تواند مفید باشد.
آیا می توان آغوز شیر مادر را با دستگاه شیردوش جمع آوری کرد؟
به دلیل قوام غلیظ و چسبناک آغوز، استفاده از شیردوش برقی چندان مؤثر نیست. بیشتر کارشناسان روش استخراج دستی آغوز را توصیه می کنند، زیرا این روش باعث خروج بهتر و مؤثرتر آغوز می شود.
آغوز شیر مادر چه شکلی است؟
ظاهر آغوز معمولا زرد طلایی یا نارنجی تیره است که شبیه زرده تخم مرغ به نظر می رسد؛ دلیل این رنگ، وجود بتاکاروتن است. البته در برخی موارد ممکن است آغوز به رنگ سفید، شفاف یا کرمی هم دیده شود. قوام آن معمولا غلیظ، چسبناک و گاهی دارای رگه های خون (که کاملا طبیعی است) می باشد.
از کجا بفهمیم که بدن ما آغوز تولید می کند؟
تولید آغوز معمولا از هفته 12 تا 18 بارداری آغاز می شود. پس از تولد، در 24 ساعت اول، بدن مادر معمولا بین یک قاشق چای خوری تا یک قاشق غذاخوری آغوز تولید می کند. این مقدار به تدریج افزایش می یابد تا زمانی که شیر انتقالی وارد شود. نوزادان معمولا با حفظ وزن و دفع ادرار نشان می دهند که به مقدار کافی آغوز دریافت کرده اند.
آغوز شیر مادر تا چه زمانی باقی می ماند؟
بدن مادر تا حدود پنج روز پس از زایمان آغوز تولید می کند. سپس شیر انتقالی و پس از آن شیر بالغ جایگزین آن می شود. با این حال، آثار آغوز در شیر مادر تا حدود شش هفته پس از تولد همچنان باقی می ماند.
سخنی از نی نی تینی
آغوز شیر مادر، اولین شیری است که بدن مادر تولید می کند. این شیر غلیظ، سرشار از مواد مغذی، پادتن ها و آنتی اکسیدان هاست. شروع شیردهی ممکن است دشوار باشد و نیاز به کمک داشته باشید، بنابراین اصلا خجالت نکشید و از ماما یا پزشک تان کمک بخواهید.
شیردهی مکرر در روزهای ابتدایی بهترین راه برای اطمینان از دریافت کامل فواید آغوز است. همچنین می توانید آغوز را با دست بدوشید و با سرنگ به نوزاد بدهید. اگر تمایل به این روش دارید، حتما با تیم پزشکی خود مشورت کنید.
آیا شما هم تجربه ای از دوشیدن آغوز یا نگهداری آن داشته اید؟ چه احساسی در روزهای اول شیردهی داشتید؟
اگر سوال یا نگرانی ای درباره تغذیه نوزادتان دارید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید تا به آن پاسخ دهیم.
