آسم یکی از بیماری های مزمن تنفسی است که می تواند در دوران شیردهی نیز ادامه داشته باشد یا حتی برای نخستین بار در این دوران تشخیص داده شود. بسیاری از مادران نگرانند که مصرف داروهای ضد آسم در شیردهی برای نوزادشان مضر باشد، اما خبر خوب این است که بیشتر داروهای آسم، به ویژه اسپری های تنفسی، در دوران شیردهی بی خطر هستند و به مقدار بسیار ناچیزی وارد شیر مادر می شوند.
کنترل آسم در این دوران اهمیت زیادی دارد؛ زیرا حملات آسمی درمان نشده می توانند سطح اکسیژن بدن مادر را کاهش دهند و در نتیجه بر سلامت نوزاد نیز تأثیر منفی بگذارند. در این مقاله در مورد بیماری آسم در شیردهی به طور کامل توضیح خواهیم داد.
داروهای آسم در شیردهی
استفاده از اسپری های آسم در شیردهی
طبق آخرین مطالعات، تمام اسپری های آسم (شامل اسپری های تسکین دهنده و پیشگیرنده) در دوران شیردهی ایمن هستند و می توانند طبق روال معمول استفاده شوند.
- داروی مونته لوکاست (Montelukast) نیز در صورت نیاز قابل مصرف است. تحقیقات محدودی در این زمینه انجام شده، اما مقدار دارو در شیر مادر بسیار کمتر از میزانی است که برای نوزاد 6 ماهه مجاز شناخته شده است.
- مصرف پردنیزولون تا دوز 40 میلی گرم به مدت پنج روز نیز معمولا بی خطر است و نیاز به قطع شیردهی وجود ندارد.
به خاطر داشته باشید که کنترل نکردن آسم در شیردهی می تواند برای مادر و نوزاد خطرناک تر از مصرف دارو باشد.
آمار آسم و اهمیت درمان آن
در انگلستان، هر 10 ثانیه یک نفر دچار حمله ی آسم می شود و روزانه حدود سه نفر به دلیل این بیماری جان خود را از دست می دهند. از این میان، حدود دو سوم موارد مرگ قابل پیشگیری هستند.
در ایران نیز طبق آمار وزارت بهداشت، درصد قابل توجهی از زنان در سن باروری دچار درجاتی از آسم هستند. بسیاری از مادران شیرده ممکن است از ترس آسیب به نوزاد، مصرف اسپری های خود را قطع کنند، در حالی که این کار می تواند وضعیت آن ها را بدتر کند و حتی خطر حمله آسمی را افزایش دهد.
درک بهتر از آسم در شیردهی
چرا کنترل آسم در شیردهی اهمیت دارد؟
علت دقیق آسم هنوز مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی و محیطی مانند قرار گرفتن در معرض دود سیگار نقش مهمی دارند. یکی از مؤثرترین راه ها برای پیشگیری از حملات آسم، استفاده منظم از داروهای تجویز شده است.
برخی مادران شیرده به اشتباه تصور می کنند که اسپری های حاوی استروئید برای نوزاد مضر هستند، اما باید بدانید که میزان داروی جذب شده در خون و شیر مادر بسیار ناچیز است. این اسپری ها تنها در ریه ها اثر می کنند و به سیستم بدن یا شیر منتقل نمی شوند.
انواع اسپری های آسم در شیردهی
1- اسپری های تسکین دهنده (Reliever inhalers)
این اسپری ها معمولا آبی رنگ هستند و زمانی استفاده می شوند که مادر دچار خس خس، تنگی نفس یا سرفه می شود. برخی از رایج ترین داروهای این گروه عبارتند از:
- سالبوتامول (ونتولین، سالمول، آیرو میر، آسمسال)
- فورموتِرول (آتیموس، اکسیس)
- تربوتالین (بریکانیل)
- سالمترول (سروِنت)
این داروها برای کنترل سریع علائم استفاده می شوند و استفاده ی آن ها در شیردهی بی خطر است.
2- اسپری های پیشگیرنده (Preventer inhalers)
این اسپری ها معمولا قهوه ای رنگ هستند و حاوی داروهای استروئیدی هستند که التهاب ریه ها را کاهش می دهند. زمانی که علائم آسم بیش از سه بار در هفته تکرار شود، پزشک معمولا اسپری پیشگیرنده را اضافه می کند.
نمونه هایی از داروهای این گروه عبارتند از:
- بکلومتازون (اسمابک، کلنیل، کوار)
- بودزونید (پولمیکورت)
- فلوتیکازون (فلیکزوتاید)
- مومتازون (اسمَنِکس)
استفاده از این اسپری ها باید به صورت منظم، معمولا دو بار در روز باشد. برای جلوگیری از برفک دهان، پس از استفاده حتما دهان خود را بشویید.
3- اسپری های ترکیبی (Compound inhalers)
این اسپری ها ترکیبی از داروهای پیشگیرنده و تسکین دهنده هستند و معمولا برای افرادی تجویز می شوند که با اسپری های معمولی کنترل کافی به دست نمی آورند.
نمونه ها شامل:
- سیمبیکورت (بودزونید + فورموتِرول)
- سرتاید (فلوتیکازون + سالمترول)
- فوستِر (بکلومتازون + فورموتِرول)
در دوران شیردهی نیز می توان از این داروها استفاده کرد، زیرا اثر سیستمیک آن ها بسیار پایین است.
داروهای خوراکی آسم در شیردهی
مهارکننده های گیرنده لکوترین (Leukotriene receptor antagonists)
در صورتی که علائم آسم در شیردهی با اسپری ها کنترل نشود یا آسم ناشی از ورزش باشد، پزشک ممکن است قرص مونته لوکاست را تجویز کند.
در یک مطالعه روی 7 زن، مشخص شد میزان داروی منتقل شده به شیر مادر حدود 5.32 میکروگرم در هر لیتر است، در حالی که نوزادان 6 ماهه به طور مستقیم دوز 4 میلی گرم دریافت می کنند (در مقایسه با دوز 10 میلی گرم در بزرگسالان). این نشان می دهد مقدار دارو در شیر مادر بسیار کم است.
با این حال، سازمان دارویی انگلستان (MHRA) در سال 2019 هشدار داده است که مصرف مونته لوکاست ممکن است در موارد نادری باعث بروز علائم روانی یا عصبی مانند وسواس یا اختلال گفتار شود. بنابراین، تصمیم نهایی درباره مصرف آن باید با مشورت پزشک و بر اساس شرایط هر مادر گرفته شود.
نکته ی مهم برای مادران ایرانی
در ایران نیز داروهای مشابه مونته لوکاست با نام های مختلف عرضه می شوند. اگر پزشک شما چنین دارویی تجویز کرده، از قطع خودسرانه ی آن خودداری کنید. ادامه ی شیردهی در این شرایط بلامانع است مگر اینکه پزشک خلاف آن را اعلام کند.
حملات حاد آسم در شیردهی
استفاده از استروئیدهای خوراکی در حملات آسم در شیردهی
در مواقعی که حمله ی آسم شدید یا ناگهانی رخ می دهد، ممکن است پزشک برای کنترل سریع التهاب ریه ها، دوره ی کوتاهی از قرص های استروئیدی خوراکی را تجویز کند. معمولا این درمان شامل 40 میلی گرم پردنیزولون (معادل 8 قرص 5 میلی گرمی در روز) است.
خبر خوب برای مادران شیرده این است که مصرف چنین دوزی از پردنیزولون در دوران شیردهی کاملا ایمن است و خطر خاصی برای نوزاد ندارد. برخی منابع توصیه می کنند اگر دوز بالاتر از 40 میلی گرم در روز مصرف می شود، مادر حدود 4 ساعت بعد از مصرف دارو شیردهی کند تا میزان انتقال دارو به شیر کمتر شود؛ اما در بیشتر موارد، این اقدام لازم نیست.
در ایران نیز متخصصان ریه و پزشکان عمومی در موارد حملات حاد، معمولا از همین روش درمانی استفاده می کنند و تأکید دارند که قطع شیردهی در این دوره ضروری نیست. در واقع، حفظ سلامت مادر و کنترل آسم از هر چیز مهم تر است، زیرا حمله ی آسمی می تواند برای هر دو، مادر و نوزاد، خطرناک باشد.
دارودرمانی برای مادران شیرده مبتلا به آسم
بر اساس جدیدترین دستورالعمل های بین المللی مدیریت آسم، از جمله راهنمای BTS/SIGN 2019، داروهایی که برای درمان آسم در شیردهی استفاده می شوند — از جمله قرص های استروئیدی — در مادران شیرده بی خطر محسوب می شوند.
تحقیقات نشان داده است که مقدار بسیار کمی از این داروها به شیر مادر منتقل می شود و این مقدار آن قدر پایین است که هیچ تأثیر بالینی بر نوزاد ندارد. برای مثال:
- تئوفیلین کمتر از 1% از دوز دریافتی مادر را وارد شیر می کند (مطالعه ی ترنر، 1980).
- پردنیزولون در مقادیر بسیار جزئی در شیر دیده می شود — حدود 5 تا 25% از سطح خونی دارو در بدن مادر (گیبسون، 2003).
- در کل، کمتر از 0.1% از دوز خوراکی یا تزریقی پردنیزولون وارد شیر می شود. این میزان آن قدر ناچیز است که حتی با دوزهای 20 میلی گرم روزانه نیز نوزاد در معرض مقدار بی خطری قرار دارد.
به عبارت ساده تر، مادری که از پردنیزولون یا داروهای مشابه طبق نسخه ی پزشک استفاده می کند، می تواند بدون نگرانی به شیردهی ادامه دهد.
توصیه های علمی برای مادران شیرده مبتلا به آسم
- شیردهی را ادامه دهید.
همه ی دستورالعمل های معتبر جهانی، از جمله NICE و SIGN، تأکید می کنند که مادران مبتلا به آسم باید تشویق به شیردهی شوند. فواید شیر مادر برای نوزاد بسیار بیشتر از خطرات احتمالی انتقال ناچیز داروها است. - داروهای آسم در شیردهی را طبق نسخه مصرف کنید.
نباید درمان آسم در شیردهی متوقف شود. اسپری ها، قرص ها یا داروهای تزریقی آسم در صورت استفاده ی درست، ایمن هستند. در واقع، کنترل دقیق آسم از مهم ترین اقداماتی است که سلامت مادر و نوزاد را تضمین می کند. - از خوددرمانی یا قطع خودسرانه ی داروها پرهیز کنید.
برخی مادران از ترس آسیب به نوزاد، مصرف دارو را قطع می کنند، اما این کار می تواند باعث تشدید علائم و حتی بروز حمله ی آسمی خطرناک شود. همیشه در مورد داروهای جدید با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
سخنی از نی نی تینی
آسم در شیردهی قابل کنترل است و مادران می توانند با پیروی از درمان دارویی تجویز شده، بدون نگرانی به شیردهی ادامه دهند. بیشتر داروهای آسم از جمله اسپری ها، مونته لوکاست و پردنیزولون در شیر مادر مقدار بسیار کمی از دارو را منتقل می کنند که تأثیر بالینی بر نوزاد ندارد.
مهم ترین نکته برای مادران این است که درمان خود را قطع نکنند و در صورت بروز علائم جدید یا نیاز به داروی تازه، با پزشک مشورت نمایند.
آیا شما یا اطرافیانتان تجربه ای از آسم در دوران شیردهی دارید؟ تجربه ی خود را با ما در میان بگذارید تا مادران دیگر نیز از آن بهره مند شوند.
