آزمایش CBC که در فارسی به آن “آزمایش شمارش کامل خون” گفته می شود، یکی از رایج ترین آزمایش های خون است که به پزشکان کمک می کند تا وضعیت سلامتی بدن شما را ارزیابی کنند. این آزمایش میزان و اندازه گلبول های قرمز، گلبول های سفید، پلاکت ها و مقدار هموگلوبین را در بدن شما اندازه گیری می کند. پزشکان از آزمایش CBC برای بررسی تاثیر داروها، تشخیص بیماری ها و سنجش سلامت سیستم ایمنی بدن استفاده می کنند. نتایج غیرطبیعی این آزمایش می تواند نشانه هایی از عفونت ها، کم خونی، سرطان و حتی تأثیر برخی داروها باشد.
آزمایش CBC چه اهمیتی دارد؟
آزمایش CBC اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره سلامت عمومی بدن در اختیار پزشک می گذارد. این آزمایش می تواند تغییراتی را که در اثر بیماری، مصرف دارو یا مشکلات سیستم ایمنی ایجاد شده اند، شناسایی کند. با کمک آزمایش CBC می توان به وجود کم خونی، عفونت ها، انواع سرطان خون و دیگر بیماری ها پی برد.
در این آزمایش، نمونه ای از خون شما توسط متخصص گرفته شده و به آزمایشگاه ارسال می شود. در آزمایشگاه، تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین، گلبول های سفید و پلاکت ها اندازه گیری می شود. همچنین اندازه سلول های خونی نیز بررسی می شود.
در بعضی موارد، پزشک ممکن است علاوه بر آزمایش CBC، آزمایش “اسمیر خون محیطی” را هم درخواست کند تا بتواند ظاهر سلول های خونی را زیر میکروسکوپ به دقت بررسی کند.
آزمایش CBC با افتراق چیست؟
آزمایش CBC با افتراق (Differential) نسخه پیشرفته تری از CBC است که در آن، انواع مختلف گلبول های سفید و حتی سلول های نابالغ (سلول هایی که هنوز کامل رشد نکرده اند) نیز به صورت دقیق شمارش می شوند. این اطلاعات برای پزشک بسیار مهم است تا بتواند جزئیات بیشتری درباره وضعیت سیستم ایمنی بدن به دست آورد.
چه زمانی باید آزمایش CBC انجام داد؟
پزشک ممکن است در شرایط مختلف آزمایش CBC را برای شما تجویز کند، از جمله:
- در چکاپ های سالیانه و آزمایش های روتین.
- زمانی که علائم مشکوکی مانند تب بی دلیل، کاهش وزن ناخواسته، تعریق شبانه، کبودی یا خونریزی غیرعادی، و خستگی مفرط دارید.
- برای بررسی وضعیت بیماری های مزمن مانند سرطان یا بیماری های کلیوی.
- برای پیگیری اثر داروها، به خصوص داروهایی که ممکن است سیستم ایمنی را تضعیف کنند.
- در دوران بارداری برای اطمینان از سلامت مادر و جنین.
آزمایش CBC چه بیماری هایی را نشان می دهد؟
آزمایش CBC می تواند به تشخیص بسیاری از بیماری ها کمک کند. از جمله:
- کم خونی: زمانی که تعداد گلبول های قرمز یا سطح هموگلوبین پایین باشد.
- اریتروسیتوز: زمانی که تعداد گلبول های قرمز بیشتر از حد طبیعی باشد.
- لکوسیتوز: افزایش تعداد گلبول های سفید.
- لکوپنی: کاهش تعداد گلبول های سفید.
- ترومبوسیتوز: افزایش تعداد پلاکت ها.
- ترومبوسیتوپنی: کاهش تعداد پلاکت ها.
این اختلالات می توانند نشان دهنده بیماری های مختلفی باشند مانند عفونت ها، سرطان، بیماری های خونی یا عوارض جانبی داروها. پزشک با توجه به نتایج CBC و علائم شما، می تواند علت اصلی را تشخیص دهد.
آزمایش CBC چگونه انجام می شود؟
در آزمایش CBC، ابتدا نمونه خون گرفته می شود. سپس با استفاده از دستگاه های پیشرفته، تعداد و اندازه گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها اندازه گیری می شود. اگر آزمایش CBC با افتراق درخواست شده باشد، انواع گلبول های سفید و سلول های نابالغ نیز به صورت جداگانه بررسی می شوند.
اگر نتایج آزمایش نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد، پاتولوژیست نمونه خون را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا صحت اطلاعات ثبت شده توسط دستگاه تایید شود.
چه اطلاعاتی از طریق شمارش گلبول های قرمز به دست می آید؟
در بخش گلبول های قرمز آزمایش CBC، پزشک به موارد زیر توجه می کند:
- تعداد گلبول های قرمز (RBC): این عدد نشان دهنده میزان گلبول های قرمز در هر میکرولیتر خون است. هر قطره خون حدود ۴۰ تا ۵۰ میکرولیتر حجم دارد.
- هموگلوبین (Hb): میزان هموگلوبین موجود در خون شما که نقش انتقال اکسیژن را دارد.
- هماتوکریت (Hct): درصد حجم خون که توسط گلبول های قرمز اشغال شده است.
همچنین اطلاعات تکمیلی زیر در مورد اندازه و کیفیت گلبول های قرمز بررسی می شود:
- میانگین حجم گلبول های قرمز (MCV): میانگین اندازه گلبول های قرمز.
- میانگین هموگلوبین در هر گلبول (MCH): میانگین وزن هموگلوبین در هر گلبول.
- میانگین غلظت هموگلوبین (MCHC): میزان هموگلوبین در حجم مشخصی از خون.
- عرض توزیع گلبول های قرمز (RDW): نشان می دهد تفاوت اندازه گلبول های قرمز چقدر است. اگر این عدد کم باشد، گلبول های شما تقریبا اندازه مشابهی دارند. اگر زیاد باشد، اختلاف زیادی بین بزرگ ترین و کوچک ترین گلبول ها وجود دارد.
شمارش پلاکت ها در آزمایش CBC
در بخش پلاکت های آزمایش CBC، دو فاکتور مهم بررسی می شود:
- تعداد پلاکت ها: نشان دهنده تعداد پلاکت ها در نمونه خون.
- میانگین حجم پلاکت ها (MPV): میانگین اندازه پلاکت ها.
پلاکت ها نقش مهمی در انعقاد خون دارند و تغییر تعداد یا اندازه آن ها می تواند نشانه بیماری یا مشکل خاصی در بدن باشد.
شمارش سلول های سفید خون و افتراق انواع آن ها
پزشک شما می تواند آزمایش CBC را فقط برای شمارش کل سلول های سفید خون یا به همراه افتراق انجام دهد. افتراق (Differential) یعنی شمارش هر نوع سلول سفید به طور جداگانه و همچنین سلول های قرمز نابالغ. این مقادیر ممکن است به صورت عدد مطلق (با علامت “abs”) یا به صورت درصد (%) از کل سلول های سفید خون گزارش شوند.
در گزارش CBC ممکن است این موارد را ببینید:
- شمارش سلول های سفید (WBC): تعداد کل سلول های سفید از همه نوع.
- نوتروفیل ها: اولین سلول های ایمنی که به عفونت های باکتریایی و قارچی پاسخ می دهند.
- مونوسیت ها: سلول هایی که بقایای سلولی را در زمان عفونت پاکسازی کرده و سایر سلول های ایمنی را نسبت به عوامل مهاجم مثل باکتری و ویروس ها آگاه می کنند.
- لنفوسیت ها: نوعی از سلول های سفید که با عفونت های ویروسی مبارزه می کنند و به سیستم ایمنی در یادآوری عفونت های قبلی کمک می کنند.
- ائوزینوفیل ها: این سلول ها با عفونت های انگلی مقابله می کنند و در بروز واکنش های آلرژیک نقش دارند.
- بازوفیل ها: سلول هایی که در واکنش های آلرژیک هیستامین آزاد می کنند و از لخته شدن خون جلوگیری می کنند.
- گرانولوسیت های نابالغ: شامل نوتروفیل ها، ائوزینوفیل ها و بازوفیل هایی هستند که هنوز کامل رشد نکرده اند.
- سلول های قرمز هسته دار (nRBC): این ها سلول های قرمز نابالغ هستند که ممکن است به صورت عدد مطلق یا درصد گزارش شوند.
چگونه برای آزمایش CBC آماده شویم؟
برای انجام آزمایش CBC نیازی به ناشتا بودن یا رعایت دستورالعمل خاصی ندارید. می توانید مانند همیشه غذا بخورید، آب بنوشید و داروهای خود را مصرف کنید. اما اگر قرار است آزمایش های دیگری هم هم زمان انجام شود، ممکن است برای آن ها نیاز به آمادگی خاصی باشد.
مراحل انجام آزمایش CBC چگونه است؟
برای گرفتن نمونه خون:
- پزشک بازوی شما را تمیز می کند و سوزنی را وارد رگ می کند.
- ممکن است کمی سوزش یا نیشگون احساس کنید.
- در نوزادان، معمولا نمونه از پاشنه پا گرفته می شود.
- پس از گرفتن خون، سوزن خارج شده و محل نمونه گیری پانسمان می شود.
- نمونه خون به آزمایشگاه ارسال می شود.
بعد از آزمایش CBC چه انتظاری داشته باشم؟
بعد از نمونه گیری:
- روی بازوی شما با گاز استریل و چسب پانسمان می شود.
- ممکن است کمی درد یا کبودی موقت داشته باشید.
- در برخی افراد، احتمال سرگیجه یا ضعف خفیف وجود دارد.
آیا آزمایش CBC خطر یا عوارض دارد؟
این آزمایش کاملا ایمن است. تنها عوارض نادر آن شامل:
- عفونت خفیف در محل نمونه گیری (بیشتر در افراد با سیستم ایمنی ضعیف)
- احساس سبکی سر یا بی حالی موقت پس از نمونه گیری
محدوده نرمال آزمایش CBC چقدر است؟
محدوده طبیعی مقادیر در بزرگسالان به طور معمول:
محدوده نرمال ممکن است بر اساس:
- آزمایشگاه انجام دهنده
- وضعیت هورمونی (مرد، زن یا مصرف کننده هورمون)
- سن
- بارداری یا بیماری های زمینه ای
- واحدهای اندازه گیری (ممکن است به صورت سلول در میکرولیتر یا هزار سلول در میکرولیتر بیان شود)
همیشه مقادیر خود را با بازه مرجع گزارش مقایسه کنید و در صورت ابهام با پزشک مشورت نمایید.
چه زمانی نتایج CBC آماده می شود؟
معمولا طی چند روز و گاهی در 24 ساعت نتایج آماده می شوند. پزشک نتیجه را به شما اعلام کرده و در صورت نیاز مراحل بعدی را توضیح می دهد.
مقادیر غیر طبیعی CBC چه معنایی دارند؟
علل افزایش یا کاهش سلول های خونی عبارتند از:
- افزایش گلبول های قرمز: بیماری های قلبی و ریوی، پلی سیتمی ورا، وقفه تنفسی در خواب
- کاهش گلبول های قرمز (کم خونی): فقر آهن یا ویتامین B12، خونریزی، نارسایی کلیه، بیماری های مغز استخوان
- افزایش پلاکت: عفونت ها و مشکلات سیستم ایمنی
- کاهش پلاکت: ترومبوسیتوپنی ایمنی، برخی سرطان ها، سندرم همولیتیک اورمیک
- افزایش گلبول های سفید: عفونت، آلرژی، بیماری های خودایمنی، سرطان خون
- کاهش گلبول های سفید: بیماری های خودایمنی، مصرف دارو، اختلالات مغز استخوان، عفونت ها
اگر نتایج غیرطبیعی بود، چه باید کرد؟
در صورت مشاهده نتایج خارج از محدوده نرمال، با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است به آزمایش های تکمیلی یا درمان نیاز باشد یا صرفا تحت نظر قرار بگیرید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
هر زمان که در مورد آزمایش یا نتایج آن سوال داشتید با پزشک خود صحبت کنید.
سخنی از نی نی تینی
آزمایش شمارش کامل خون (CBC) یک آزمایش بسیار رایج است که اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامت شما به پزشک ارائه می دهد. این آزمایش می تواند بخشی از بررسی های روتین یا برای پیگیری علائم خاص انجام شود. به خاطر داشته باشید که نتایج CBC می توانند سرنخ های مهمی در تشخیص بیماری ها باشند و پزشک با کمک آن بهترین مسیر درمان را برای شما انتخاب می کند.
اگر تجربه ای در انجام آزمایش CBC دارید یا سوالی درباره تفسیر نتایج این آزمایش برایتان پیش آمده، خوشحال می شویم نظرتان را در بخش دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید. همچنین اگر سوالی بی پاسخ در ذهن شما باقی مانده، می توانید همین حالا بپرسید تا در اولین فرصت پاسخگوی شما باشیم. آیا تا به حال برای شما یا اعضای خانواده تان نتیجه CBC غیرطبیعی گزارش شده است؟ تجربه و سوالات شما می تواند به افراد دیگر نیز کمک کند. منتظر مشارکت شما هستیم.
