بین هفته های 24 تا 28 بارداری، نوبت به انجام آزمایش قند خون بارداری یا تست غربالگری گلوکز می رسد تا احتمال دیابت بارداری بررسی شود. از نوشیدنی شیرین تا نمونه گیری خون، در ادامه تمام مواردی که باید درباره این آزمایش بدانید، مطالبی در ادامه مقاله آورده شده است.
چرا به آزمایش قند خون بارداری نیاز دارم؟
اکثر متخصصین زنان و زایمان، انجام آزمایش غربالگری گلوکز (یا تست چالش گلوکز یک ساعته) را به عنوان بخشی از مراقبت های دوران بارداری توصیه می کنند. دیابت بارداری وضعیتی است که در آن سطح قند خون برخی زنان باردار بالا می رود. این مشکل در ۲ تا ۱۰ درصد از زنان باردار رخ می دهد و از جمله شایع ترین مشکلات دوران بارداری است. این بیماری معمولا علائمی ندارد و تنها راه تشخیص آن، انجام آزمایش است.
تست چالش گلوکز یک آزمایش غربالگری است، به این معنا که تشخیص قطعی نمی دهد، بلکه هدف آن شناسایی زنان بارداری است که ممکن است به دیابت بارداری مبتلا باشند. اگر نتیجه مثبت باشد، باید آزمایش تحمل گلوکز (GTT) را انجام دهید که به طور قطعی دیابت بارداری را تشخیص می دهد.
چه زمانی باید آزمایش قند خون بارداری را انجام داد؟
آزمایش غربالگری گلوکز معمولا بین هفته 24 بارداری تا هفته 28 بارداری انجام می شود. اگر در آزمایش ادرار بارداری سطح قند بالا مشاهده شود یا در گروه پرخطر قرار بگیرید، ممکن است پزشک درخواست انجام زودتر این آزمایش را بدهد. در صورتی که نتایج نرمال باشد، آزمایش بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ دوباره تکرار می شود. اگر پیش از بارداری دیابت داشته اید، نیازی به غربالگری نیست و پزشک با شما برای مدیریت وضعیت تان همکاری خواهد کرد.
آزمایش قند خون بارداری چگونه انجام می شود؟ آیا باید ناشتا باشم؟
نیازی به ناشتا بودن نیست و می توانید مانند روزهای عادی غذا و نوشیدنی مصرف کنید. مراحل این آزمایش شامل موارد زیر است:
- نوشیدنی شیرین: هنگامی که برای آزمایش مراجعه می کنید، یک محلول قندی که شامل ۵۰ گرم گلوکز است، می نوشید. این محلول مزه ای شبیه نوشابه شیرین دارد و باید طی پنج دقیقه تمام آن را مصرف کنید.
- نمونه گیری خون: یک ساعت بعد از مصرف نوشیدنی، نمونه خون گرفته می شود تا سطح قند خون شما اندازه گیری شود.
- نتایج: نتایج معمولا طی چند روز آماده می شوند. اگر سطح قند خون بالا باشد، ممکن است برای انجام آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته بازگردید. خبر خوب این است که اکثر زنانی که در تست غربالگری، سطح قند خون شان بالا گزارش می شود، دیابت بارداری ندارند.
محدوده نرمال قند در آزمایش قند خون بارداری چقدر است؟
پزشکان مختلف معیارهای متفاوتی برای سطح قند خون دارند. در برخی موارد، اگر سطح قند خون یک ساعته ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر باشد، نیاز به آزمایش تحمل گلوکز دارید. برخی پزشکان نیز مرز ۱۳۰ میلی گرم در دسی لیتر را در نظر می گیرند. اگر سطح قند خون بالای ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد، معمولا شما به عنوان یک فرد دیابتی تشخیص داده می شوید و نیازی به انجام آزمایش تحمل گلوکز ندارید. ولی اگر سطح قند خون بین ۱۴۰ تا ۲۰۰ باشد، لازم است آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته انجام شود.
آزمایش تحمل گلوکز چیست؟
آزمایش تحمل گلوکز (GTT) که به عنوان آزمایش خوراکی تحمل گلوکز (OGTT) یا آزمایش سه ساعته گلوکز نیز شناخته می شود، به طور قطعی دیابت بارداری را تشخیص می دهد. این آزمایش مشابه آزمایش غربالگری است، اما زمان بیشتری می برد و چندین بار نمونه خون گرفته می شود.
شرایط و مراحل انجام آزمایش تحمل گلوکز
شب قبل از آزمایش باید شام دیرهنگام بخورید و از آن پس فقط جرعه های کوچکی آب بنوشید. این دوره ناشتا بودن بین ۸ تا ۱۴ ساعت طول می کشد و بهتر است آزمایش را صبح انجام دهید.
مراحل انجام آزمایش به شرح زیر است:
- نمونه خون اولیه: هنگام ورود، یک نمونه خون گرفته می شود تا سطح قند خون ناشتا اندازه گیری شود.
- نوشیدنی شیرین تر: سپس یک محلول غلیظ تر از گلوکز مصرف می کنید.
- سه نمونه خون دیگر: هر یک ساعت، یک نمونه خون گرفته می شود.
چند نکته برای راحت تر کردن تست:
- اگر به دلیل ناشتا بودن سرپسجه دارید و خسته به نظر می رسید، از کسی بخواهید که شما را به سمت آزمایشگاه برده و از آن برگرداند.
- با خود چیزی بیاورید که حواس تان را پرت کند، چون وقتی خونتان بیرون نمی آید باید در نزدیکی بمانید.
- چیزی برای خوردن داشته باشید زیرا بلافاصله پس از گرفتن نمونه خون، احتمالا از گرسنگی هلاک می شوید.
نتایج: اگر یک نتیجه غیرعادی باشد، ممکن است پزشک درخواست آزمایش دیگری کند یا تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش پیشنهاد دهد. اگر دو مورد یا بیشتر از نتایج غیرعادی باشد، شما به دیابت بارداری مبتلا هستید و پزشک شما را در مورد برنامه درمانی آگاه می کند.
محدوده نرمال و سطح بالای قند خون در آزمایش تحمل گلوکز
در آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته، انجمن دیابت آمریکا سطوح زیر را به عنوان غیرطبیعی در نظر می گیرد:
- قند خون ناشتا: ۹۵ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر
- ۱ ساعت بعد از نوشیدن محلول: ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر
- ۲ ساعت بعد از نوشیدن محلول: ۱۵۵ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر
- ۳ ساعت بعد از نوشیدن محلول: ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر
آزمایش تحمل گلوکز دو ساعته یا “تست یک مرحله ای” چیست؟ آیا باید ناشتا باشم؟
آزمایش تحمل گلوکز دو ساعته نسخه کوتاه شده آزمایش سه ساعته است. اگر این تست را انجام دهید، احتمالا نیازی به انجام غربالگری اولیه ندارید، به همین دلیل این تست به عنوان “تست یک مرحله ای” نیز شناخته می شود.
- ناشتا بودن در شب: معمولا باید آخر شب یک وعده غذایی میل کنید و سپس تا زمان آزمایش فقط جرعه های کوچکی آب بنوشید.
- اولین نمونه خون: بعد از ورود، اولین نمونه خون برای اندازه گیری سطح قند ناشتا گرفته می شود.
- نوشیدنی شیرین: بعد، محلولی شیرین حاوی ۷۵ گرم گلوکز نوشیده می شود.
- دو نمونه خون دیگر: یک ساعت و دو ساعت پس از نوشیدن محلول، نمونه خون گرفته می شود.
اگر هر یک از نتایج شما غیرطبیعی باشد، به احتمال زیاد دیابت بارداری تشخیص داده می شود. سطوح غیرطبیعی در این آزمایش به شرح زیر است:
- قند خون ناشتا: ۹۲ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر
- ۱ ساعت بعد: ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر
- ۲ ساعت بعد: ۱۵۳ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر
با انجام آزمایش دو ساعته، کمی بیشتر در معرض تشخیص دیابت بارداری قرار دارید، زیرا معیارهای تشخیص در این تست متفاوت است.
آیا آزمایش قند خون بارداری ممکن است باعث ناراحتی شود؟
بعضی از خانم ها بعد از نوشیدن محلول گلوکز دچار تهوع می شوند و ممکن است حتی استفراغ کنند. مصرف مقداری غذا چند ساعت قبل از آزمایش ممکن است به کاهش این حالت کمک کند. اگر بلافاصله پس از نوشیدن محلول استفراغ کنید، باید در روز دیگری دوباره برای آزمایش مراجعه کنید.
احتمال ناراحتی در آزمایش سه ساعته بیشتر است، زیرا این محلول دو برابر شیرین تر یا در حجم بیشتری از محلول اولیه غربالگری است و باید آن را در حالت ناشتا مصرف کنید.
آیا آزمایش قند خون بارداری خطرناک است ؟
آزمایش های گلوکز بسیار کم خطر هستند. مانند هر آزمایش خون دیگری، ممکن است احساس سرگیجه کنید، دچار خونریزی زیاد شوید، یا احتمال کمی برای عفونت یا تجمع خون زیر پوست در ناحیه نمونه گیری وجود داشته باشد.
آیا می توان کاری کرد که نتیجه آزمایش قند خون بارداری نرمال شود؟
خیر، اگر دیابت بارداری دارید، آزمایش تحمل گلوکز آن را نشان خواهد داد. با این حال، برای کاهش احتمال ابتلا به دیابت بارداری و یا حفظ سطح قند خون در صورت ابتلا به این بیماری، می توانید:
- رژیم غذایی سالم: استفاده از غلات کامل، میوه ها و سبزیجات دارای فیبر و کاهش مصرف مواد قندی و نوشیدنی های شیرین.
- ورزش: فعالیت هایی مانند پیاده روی تند و شنا می تواند به کنترل قند خون کمک کند.
- حفظ وزن سالم: استفاده از ابزارهایی مانند محاسبه گر وزن دوران بارداری می تواند به شما کمک کند.
آیا می توان از انجام آزمایش قند خون بارداری صرف نظر کرد؟
بله، می توانید از انجام آزمایش غربالگری یا تحمل گلوکز خودداری کنید، اما این کار توصیه نمی شود. دیابت بارداری می تواند برای شما و جنین خطرات جدی ایجاد کند. تشخیص دیابت بارداری امکان کنترل و کاهش این خطرات را فراهم می کند.
درمان دیابت بارداری چیست؟
اگر پس از آزمایش تحمل گلوکز تشخیص داده شود کهبه دیابت بارداری مبتلا شوید، با پزشک یا متخصص دیابت و احتمالا یک متخصص تغذیه مشورت خواهید کرد. برنامه درمانی شامل موارد زیر خواهد بود:
- استراتژی هایی برای کنترل دیابت بارداری
- رژیم غذایی مناسب
- دارو در صورت نیاز
معمولا سطح قند خون بالا فقط در طول بارداری ادامه دارد، اما برخی از زنان ممکن است بعد از زایمان همچنان دیابت داشته باشند و بنابراین ۶ تا ۸ هفته پس از تولد نوزاد، دوباره باید آزمایش گلوکز انجام دهند.
