تجربه تپش قلب در دوران بارداری موضوعی نسبتا شایع است و بسیاری از خانم ها در این دوران آن را احساس می کنند. اما گاهی این تپش ها از حالت طبیعی خارج شده و به شکل آریتمی قلبی در بارداری بروز می کنند؛ یعنی قلب به صورت نامنظم، خیلی سریع یا خیلی آهسته می تپد. در چنین شرایطی ممکن است نیاز به بررسی، پایش مداوم یا حتی درمان دارویی وجود داشته باشد.
آگاهی از دلایل بروز آریتمی قلبی در بارداری برای پزشکان و مادران باردار اهمیت زیادی دارد، زیرا با افزایش سن ازدواج و شیوع بیشتر بیماری های قلبی، آمار ابتلا به آریتمی در زنان باردار نیز رو به افزایش است. به همین دلیل لازم است خانم هایی که سابقه آریتمی یا بیماری های ارثی قلبی دارند، پیش از بارداری مشاوره تخصصی دریافت کنند تا در دوران بارداری دچار عوارض خطرناک نشوند.
عوامل خطر ابتلا به آریتمی قلبی در بارداری
مهم ترین عامل خطر برای ابتلا به آریتمی قلبی در بارداری، سابقه قبلی آریتمی قلبی است. یعنی اگر زنی پیش از بارداری دچار ضربان نامنظم قلب بوده، احتمال تکرار آن در دوران بارداری بالاتر است.
از دیگر عوامل خطر آریتمی در بارداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بارداری در سن بالا
- شرایط اجتماعی و اقتصادی ضعیف تر
- سابقه ی بیماری های قلبی یا مصرف داروهای خاص
آریتمی در بارداری ممکن است با خطراتی برای مادر و جنین همراه باشد، از جمله زایمان زودرس، خستگی شدید، یا حتی در موارد نادر، خطر مرگ مادر. بنابراین تشخیص به موقع و پایش دقیق در این دوران بسیار حیاتی است.
تغییرات طبیعی بدن در دوران بارداری و تأثیر آن بر قلب
بدن زن باردار تغییرات فراوانی را تجربه می کند که برخی از آن ها می توانند زمینه ساز آریتمی قلبی در بارداری باشند.
از جمله:
- افزایش حجم خون در بدن که باعث کشش عضله قلب و تغییر در ساختار آن می شود.
- تحریک بیشتر سیستم عصبی سمپاتیک که می تواند ضربان قلب را بالا ببرد.
- افزایش ضربان قلب در حالت استراحت به دلیل تغییر عملکرد کانال های یونی در سلول های قلب.
- تغییرات هورمونی شامل افزایش سطح استروژن و پروژسترون در دوران بارداری و کاهش شدید آن ها پس از زایمان.
ترکیب این عوامل باعث می شود بسیاری از زنان باردار احساس «تپش قلب» یا حتی حملات خفیف آریتمی در بارداری را تجربه کنند. این حالت لزوما خطرناک نیست، اما باید توسط پزشک بررسی شود تا از وجود آریتمی های جدی جلوگیری گردد.
شایع ترین انواع آریتمی قلبی در بارداری
در میان انواع مختلف آریتمی قلبی در بارداری، دو نوع بیش از بقیه در بارداری دیده می شود:
- تاکی کاردی سینوسی (افزایش طبیعی ضربان قلب)
این حالت معمولا به دلیل نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و خون رخ می دهد و در اکثر موارد بی خطر است. - تاکی کاردی فوق بطنی (SVT)
شایع ترین آریتمی بالینی در دوران بارداری است و ممکن است باعث تپش شدید، سرگیجه یا احساس ضعف شود.
در چنین مواردی پزشک ابتدا از روش های غیرتهاجمی مانند مانور واگال (روش های تنفسی خاص برای کاهش ضربان) استفاده می کند. اگر این روش ها مؤثر نباشند و وضعیت مادر ناپایدار باشد، ممکن است از درمان دارویی یا کاردیوورژن الکتریکی (شوک الکتریکی کنترل شده) استفاده شود.
داروهای ایمن برای کنترل آریتمی در بارداری
هیچ دارویی در دوران بارداری کاملا بدون خطر نیست، اما برخی از داروها با نظارت پزشک قابل استفاده اند. رایج ترین داروهای مورد استفاده عبارت اند از:
- بتابلاکرها مانند متوپرولول و پروپرانولول برای کنترل ضربان قلب
- دیگوکسین برای بهبود عملکرد قلب
- آدنوزین برای کنترل سریع آریتمی در شرایط حاد
- فلیکانید و سوتالول برای کنترل ریتم قلب در موارد خاص
داروی آمیودارون فقط در شرایط تهدیدکننده ی حیات استفاده می شود، زیرا ممکن است برای جنین عوارضی داشته باشد.
در صورتی که آریتمی قابل درمان با ابلیشن قلبی (Catheter Ablation) باشد، پزشکان معمولا توصیه می کنند انجام این روش تا پس از زایمان به تعویق بیفتد تا جنین در معرض اشعه قرار نگیرد. تنها در موارد ضروری و پس از سه ماهه اول بارداری ممکن است ابلیشن بدون فلوروسکوپی انجام شود.
استفاده از داروهای ضدانعقاد در بارداری
به دلیل خطر لخته شدن خون در برخی بیماران، گاهی لازم است داروهای ضدانعقاد مصرف شود. از آنجا که داروهای خوراکی جدید ضدانعقاد (DOACs) در بارداری ایمن نیستند، پزشکان معمولا از هپارین با وزن مولکولی پایین (LMWH) استفاده می کنند، چون این دارو از جفت عبور نمی کند و برای جنین بی خطرتر است.
در موارد خاص، اگر خطر لخته شدن زیاد باشد، وارفارین ممکن است با دوز کمتر از 5 میلی گرم در روز در تمام دوران بارداری استفاده شود. اگر نیاز به دوز بالاتری باشد، معمولا در سه ماهه ی دوم و سوم استفاده می شود و در سه ماهه ی اول با هپارین جایگزین می گردد.
برای آگاهی بیشتر، منابعی مانند پایگاه داده ی LactMed (وابسته به کتابخانه ملی پزشکی آمریکا) اطلاعات دقیقی درباره ی ایمنی داروها در دوران بارداری و شیردهی ارائه می دهند.
آریتمی های ارثی و بارداری
خانم هایی که دارای بیماری های ارثی آریتمی قلبی هستند، باید از ابتدای بارداری تا پایان دوره پس از زایمان تحت نظر پزشک متخصص قلب قرار گیرند.
به ویژه در بیماران مبتلا به سندروم QT طولانی نوع 2، خطر بروز حملات قلبی در دوران بعد از زایمان (تا حدود 40 هفته پس از تولد نوزاد) بیشتر است.
اگرچه ابتلا به این بیماری ها به طور کلی مانع بارداری نمی شود، اما لازم است پیش از بارداری، مشاوره و ارزیابی دقیق خطرها انجام شود. همچنین، خانم هایی که دستگاه ضربان ساز یا دفیبریلاتور قابل کاشت دارند نیز می توانند باردار شوند، ولی نیاز به پیگیری ویژه دارند.
خوشبختانه، مرگ ناگهانی قلبی در بارداری بسیار نادر است. اما در صورت بروز شرایط اورژانسی و نیاز به احیای قلبی، باید از روش استاندارد احیای قلبی پیشرفته (ACLS) استفاده شود. پزشکان باید توجه داشته باشند که رحم بزرگ شده می تواند بر روی آئورت و ورید اجوف فشار وارد کند، بنابراین با جابجایی رحم به سمت چپ بدن می توان از این فشار جلوگیری کرد.
سخنی از نی نی تینی
در سال های اخیر، بروز آریتمی قلبی در بارداری افزایش یافته است. خانم هایی که سابقه آریتمی دارند یا در دوران بارداری دچار آن می شوند، باید تحت نظارت دقیق پزشک باشند.
اگرچه داروها و روش های درمانی متعددی وجود دارد، اما استفاده از آن ها بدون در نظر گرفتن وضعیت مادر و جنین می تواند خطرناک باشد.
به همین دلیل، بهترین راه مدیریت آریتمی در بارداری، همکاری نزدیک میان متخصص قلب، متخصص زنان و زایمان و تیم پرستاری است تا هم سلامت مادر و هم سلامت جنین حفظ شود.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان در دوران بارداری دچار تپش قلب یا ضربان نامنظم هستید، تجربه یا پرسش خود را در بخش دیدگاه ها بنویسید تا با هم درباره راهکارهای ایمن و علمی صحبت کنیم.
