آبسه لوله ای تخمدانی چیست؟
آبسه لوله ای تخمدانی (TOA) یک توده عفونی است که می تواند در سیستم تولید مثل زنان، به ویژه در لوله ها و تخمدان ها، ایجاد شود. معمولا این عارضه در اثر بیماری التهابی لگن (PID) شکل می گیرد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. علائم آن می تواند شامل درد در ناحیه شکم یا لگن، تب و ترشحات غیرطبیعی واژن باشد. اگر این آبسه درمان نشود، ممکن است پاره شده و باعث عفونت گسترده خون یا سپسیس شود که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است.
یک TOA معمولا به عنوان توده التهابی در نواحی اطراف رحم (ادنکسا) تعریف می شود، که شامل رحم، تخمدان های دوطرفه، لوله های فالوپ و رباط هاست. در واقع، این توده بخشی از سیستم تولید مثل زنان است.
این عارضه اغلب به عنوان عارضه ای از بیماری التهابی لگن ایجاد می شود. بدون درمان، چرک حاصل از عفونت های واژن یا دهانه رحم می تواند به سمت رحم حرکت کرده، از طریق لوله های فالوپ عبور کند و وارد حفره صفاقی شود، جایی که توده یا همان آبسه لوله ای تخمدانی شکل می گیرد.
بسته به ترکیب توده، پزشکان آن را به سه دسته تقسیم می کنند: توده های جامد، کیستی یا پیچیده.
تشخیص زودهنگام و مراقبت فوری پزشکی برای افرادی که به TOA مبتلا هستند، اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا اگر آبسه پاره شود، می تواند باعث سپسیس و مشکلات جدی سلامتی شود که حتی تهدیدکننده زندگی است.
مطالعات نشان می دهند که بیشتر افرادی که به آبسه لوله ای تخمدانی مبتلا می شوند، زنان فعال جنسی در سنین باروری هستند و تقریبا ۶۰٪ آنها هرگز زایمان نداشته اند. همچنین پژوهش ها نشان می دهد که اگر سپسیس شدید رخ دهد، میزان مرگ ومیر در مبتلایان به TOA حدود ۵ تا ۱۰ درصد است. سپسیس زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن واکنشی بیش از حد به یک عفونت نشان دهد.
علائم آبسه لوله ای تخمدانی
زنانی که به این آبسه مبتلا هستند، ممکن است توده ای در ناحیه پایین شکم یا لگن احساس کنند. سایر علائم عفونت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لرز
- تب
- تهوع
- درد یا حساسیت در ناحیه پایین شکم
- خونریزی واژینال
- ترشحات غیرطبیعی و شدید واژن
پس از معاینه و انجام آزمایش ها، پزشک ممکن است موارد زیر را مشاهده کند:
- تخمدان های پر از چرک
- حساسیت دهانه رحم، به ویژه هنگام حرکت دادن آن با دستکش پزشک
- افزایش تعداد گلبول های سفید خون
دلایل ایجاد آبسه لوله ای تخمدانی
شایع ترین علت TOA، بیماری التهابی لگن است. پاتوژن های ایجادکننده PID که در دهانه رحم یا واژن حضور دارند، می توانند به سمت رحم حرکت کرده و از لوله های فالوپ عبور کرده و وارد حفره صفاقی شوند و در آنجا توده عفونی ایجاد کنند.
اکثر موارد آبسه لوله ای تخمدانی با التهاب صفاق همراه است، که به معنای التهاب پوشش حفره صفاقی است.
مطالعات نشان می دهند که 30 تا 40٪ موارد TOA چند میکروبی هستند، یعنی چند نوع میکروب مانند باکتری یا قارچ ممکن است در آن حضور داشته باشند. برخی از این میکروب ها عبارتند از:
- اشریشیا کلی (E. coli)
- باکتروئیدس فراژیلیس (B. fragilis)
- پیوستروکوکوس آنهروبیکوس
- استرپتوکوک های هوازی
- نایسریا گونوره آ (N. gonorrhea)
- کلامیدیا تراکوماتیس (C. trachomatis)
همچنین باید توجه داشت که هم عفونت های جنسی و هم غیرجنسی می توانند باعث ایجاد TOA شوند.
عفونت از اندام های مجاور نیز می تواند باعث TOA شود. به عنوان مثال، عفونت آپاندیس یا سایر نقاط بدن می تواند از طریق خون به تخمدان و لوله ها منتقل شود و توده ایجاد کند.
در موارد نادر، برخی سرطان ها نیز می توانند به بافت های سالم دستگاه تناسلی زنان نفوذ کنند و منجر به ایجاد آبسه لوله ای تخمدانی شوند.
یک نوع التهاب نادر و مزمن به نام التهاب زانتوگرانولوماتوز می تواند با تخریب بافت سالم اندام های تناسلی و جایگزینی آن با ماکروفاژهای دارای چربی، باعث ایجاد توده مشابه آبسه شود. علت دقیق این نوع التهاب هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما ممکن است ناشی از پاسخ التهابی عفونت ها، شکست درمان آنتی بیوتیکی یا آندومتریوز باشد.
عوامل خطر ابتلا به آبسه لوله ای تخمدانی
علاوه بر عفونت ها، برخی عوامل می توانند احتمال ابتلا به TOA را افزایش دهند:
- سن: زنان 15 تا 25 سال بیشتر در معرض خطر هستند، اما زنان مسن تر ممکن است آبسه های بزرگ تر و با شاخص های التهابی بالاتر داشته باشند.
- تعداد شرکای جنسی: داشتن چند شریک جنسی می تواند احتمال ابتلا به عفونت های جنسی که منجر به TOA می شوند را افزایش دهد.
- IUD یا دستگاه داخل رحمی: استفاده طولانی مدت از IUD ممکن است در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، شانس ابتلا به TOA را افزایش دهد.
- آندومتریوز: زنانی که به آندومتریوز مبتلا هستند، احتمال ابتلا به TOA در آنها کمی بیشتر است، زیرا محیط آندومتر می تواند محل مناسبی برای رشد باکتری ها باشد.
- بیماری التهابی لگن: افراد مبتلا به PID درمان نشده بیشتر در معرض TOA هستند. تقریبا 20٪ افراد مبتلا به PID دچار آبسه لوله ای تخمدانی می شوند.
تشخیص آبسه لوله ای تخمدانی
تشخیص آبسه لوله ای تخمدانی می تواند برای پزشکان چالش برانگیز باشد، زیرا علائم آن با سایر مشکلات پزشکی شایع در زنان شباهت دارد. برخی از این شرایط شامل موارد زیر است:
- بارداری خارج از رحم
- بیماری التهابی روده
- دیورتیکولیت
- پاره شدن کیست تخمدان
برای تشخیص TOA، پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی فرد را بررسی کرده و یک معاینه لگنی کامل انجام می دهد تا اندازه، قوام و حرکت رحم یا ادنکسا (تخمدان ها و لوله ها) را ارزیابی کند.
همچنین ممکن است پزشک برخی آزمایش ها را درخواست دهد:
- آزمایش خون: این آزمایش می تواند افزایش برخی شاخص های بالینی مرتبط با آبسه لوله ای تخمدانی، مانند تعداد گلبول های سفید، سرعت رسوب گلبول های قرمز و پروتئین C-واکنشگر را نشان دهد. همچنین می تواند به شناسایی حضور پاتوژن ها در بدن کمک کند.
- آزمایش ادرار: این آزمایش ممکن است به پزشک کمک کند تا عفونت های ادراری زمینه ای را که ممکن است باعث شرایط فعلی شوند، رد کند.
- سونوگرافی ترانس واژینال: این روش تصاویر واضحی از اندام های لگنی زنان ارائه می دهد و به پزشکان کمک می کند تا ناهنجاری های ساختاری رحم، تخمدان ها، لوله ها و دهانه رحم را شناسایی کنند.
- لاپاراسکوپی: این یک روش کم تهاجمی است که به جراح اجازه می دهد ساختارهای داخلی لگن را مشاهده و ارزیابی کند.
- بیوپسی آندومتر: پس از لاپاراسکوپی، پزشک ممکن است قطعه کوچکی از بافت رحم را برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی کند.
درمان آبسه لوله ای تخمدانی
داروهای آنتی بیوتیک
در بیشتر موارد، درمان TOA نیازمند بستری در بیمارستان است و معمولا اولین گام، درمان با آنتی بیوتیک های طیف گسترده است. پزشک ممکن است ترکیبات زیر را تجویز کند:
- سفتریاکسون 1 میلی گرم عضلانی به همراه دوکسی سایکلین 100 میلی گرم خوراکی، دوبار در روز
- کلیندامایسین 900 میلی گرم وریدی هر 8 ساعت به همراه جنتامایسین 5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، وریدی
- جایگزین: آمپیسیلین/سولباکتام 3 گرم هر 6 ساعت به همراه دوکسی سایکلین خوراکی 100 میلی گرم، دوبار در روز
در 24 ساعت اول پس از تشخیص TOA، تیم پزشکی مایعات و داروها را تجویز کرده و علائم حیاتی بیمار را زیر نظر می گیرد تا زمانی که علائم بهبود پیدا کنند.
اگر درمان با آنتی بیوتیک مؤثر باشد، بیمار معمولا 3 تا 4 روز در بیمارستان می ماند. تحقیقات سال 2020 نشان می دهد که درمان دارویی در حدود 70٪ موارد مؤثر است.
جراحی
در مواردی که آبسه بسیار بزرگ باشد، درمان با آنتی بیوتیک مؤثر نباشد یا آبسه پاره شود، پزشکان ممکن است جراحی را توصیه کنند. هدف جراحی، تخلیه آبسه، حذف بافت آسیب دیده و جلوگیری از آسیب های بیشتر است.
انواع جراحی شامل موارد زیر است:
- لاپاراسکوپی: این جراحی کم تهاجمی به پزشک اجازه می دهد تا آبسه را تخلیه کرده و بافت های آسیب دیده را از سیستم تولید مثل زنانه بردارد.
- سالپنگکتومی: اگر لوله فالوپ آسیب دیده باشد، پزشک با این عمل آن را حذف می کند تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.
- اوفورکتومی: در صورت پاره شدن آبسه، پزشک تخمدان آسیب دیده را از طریق این عمل جراحی خارج می کند.
پس از جراحی، بیمار ممکن است 7 تا 10 روز در بیمارستان بستری شود تا روند بهبود کامل شود.
مراقبت های خانگی بعد از ترخیص
پس از بازگشت به خانه، رعایت نکات زیر به بهبود سریع تر و کاهش خطر عوارض کمک می کند:
- استراحت کافی داشته باشید
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید
- رژیم غذایی متعادل مصرف کنید
- به اندازه کافی آب بنوشید
- حداقل ۶ هفته از فعالیت جنسی خودداری کنید
- لباس های راحت و گشاد بپوشید
- محل برش جراحی را طبق دستور پزشک تمیز نگه دارید
- داروها را طبق تجویز مصرف کنید
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هرگونه علائم آبسه لوله ای تخمدانی، باید فورا با پزشک تماس گرفت. معمولا پزشک توصیه می کند که درمان بلافاصله آغاز شود.
اگر پس از درمان هرگونه عارضه یا اثر جانبی نامطلوب مشاهده شد، حتما باید با پزشک مشورت کرد.
پیش آگهی و روند بهبودی
تشخیص و درمان زودهنگام TOA، شامل دارودرمانی و جراحی، می تواند به حفظ باروری و جلوگیری از عوارض جدی مانند شوک سپتیک، بارداری خارج از رحم، پاره شدن آبسه و حتی مرگ کمک کند.
بهبودی از TOA معمولا زمان بر است و ممکن است درد مزمن لگن ایجاد شود و خطر بارداری خارج از رحم در آینده افزایش یابد. مطالعات نشان می دهند که رویکردهای کم تهاجمی و درمان محافظه کارانه می توانند نتیجه بهتری داشته باشند.
پیش آگهی بستگی به شدت بیماری دارد و سن و وضعیت کلی سلامت فرد نیز در روند بهبودی مؤثر است.
سخنی از نی نی تینی
آبسه لوله ای تخمدانی یک توده چرکی و التهابی در تخمدان ها یا لوله های فالوپ است که معمولا ناشی از بیماری التهابی لگن است. این وضعیت نیاز به درمان فوری دارد تا از عوارض جدی مانند سپسیس جلوگیری شود.
تشخیص با معاینه فیزیکی و آزمایش های مختلف انجام می شود و درمان اولیه شامل آنتی بیوتیک ها است. در صورت لزوم، جراحی برای تخلیه آبسه یا حذف بافت آسیب دیده انجام می شود.
اگر تجربه ای از آبسه لوله ای تخمدانی یا بیماری های مشابه دارید، می توانید نظرات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید. همچنین این مقاله را با دوستان و اعضای خانواده به اشتراک بگذارید تا آگاهی بیشتری درباره سلامت زنان ایجاد شود.
