قارچ پوستی در نوزادان یکی از مشکلات شایع در دوره پوشک پوشی است. یکی از انواع این حساسیت ها، راش پوستی قارچی است که اغلب در نوزادان زیر یک سال دیده می شود. وقتی تعادل طبیعی میان قارچ های سطح پوست (به ویژه گونه ای به نام کاندیدا آلبیکانس) و باکتری های مفید پوست به هم می خورد، این قارچ ها شروع به رشد بیش از حد می کنند و در نتیجه، التهاب و قرمزی در ناحیه پوشک به وجود می آید. این وضعیت به کمک داروهای ضدقارچ قابل درمان است و با مراقبت مناسب می توان از تکرار آن جلوگیری کرد.
در این مقاله در مورد این مشکل شایع در نوزادان و راهکارهای درمان آن توضیح خواهیم داد.
قارچ پوستی در نوزادان چیست و چرا ایجاد می شود؟
قارچ پوستی در نوزادان، در ناحیه پوشک به شکل لکه های قرمز یا بنفش، متورم و دردناک روی پوست نوزاد ظاهر می شود. پوست در این نواحی حساس است و به سرعت در برابر رطوبت، اصطکاک یا آلودگی واکنش نشان می دهد.
در بدن همه ی ما قارچ هایی مانند کاندیدا وجود دارند که به طور طبیعی در دهان، پوست و روده زندگی می کنند. این قارچ ها معمولا مشکلی ایجاد نمی کنند، زیرا باکتری های مفید (میکروبیوم) آن ها را در کنترل نگه می دارند. اما اگر این تعادل برهم بخورد (مثلا به دلیل استفاده از آنتی بیوتیک ها، رطوبت زیاد، یا تعریق) قارچ ها بیش از حد رشد می کنند و منجر به بروز قارچ پوستی در نوزادان در ناحیه پوشک می شوند.
از بین عوامل شایع این نوع حساسیت می توان به تماس طولانی مدت پوست با مدفوع حاوی کاندیدا اشاره کرد، که منبع اصلی عفونت قارچی در این نواحی به شمار می رود.
تفاوت راش پوشک معمولی و قارچ پوستی در نوزادان چیست؟
اگرچه یک عفونت قارچی ممکن است خود را به شکل راش پوستی نشان دهد، اما تفاوت هایی میان این دو وجود دارد که برای درمان درست باید آن ها را بشناسیم:
چه نوزادانی بیشتر در معرض راش پوستی ناشی از قارچ هستند؟
هر کسی که از پوشک استفاده می کند ممکن است دچار این نوع حساسیت پوستی شود، اما نوزادان و شیرخواران بیشتر در معرض خطر هستند. به ویژه نوزادانی بین 9 تا 12 ماهگی بیشتر دچار این مشکل می شوند، چرا که در این سن فعالیت های حرکتی آن ها بیشتر شده و اصطکاک پوشک با پوست افزایش می یابد.
شیوع قارچ پوستی در نوزادان چقدر است؟
قارچ پوستی در نوزادان و کودکان بسیار رایج است. بر اساس آمار، از هر سه نوزاد، یک نفر در بازه ای از زمان راش پوشک را تجربه می کند. بیش از نیمی از کودکان بین 4 تا 15 ماهگی، حداقل یک بار در طول دو ماه دچار این مشکل می شوند. این راش ها معمولا بعد از مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی یا انتقال آن ها از طریق شیر مادر ایجاد می شوند، چرا که این داروها تعادل طبیعی میکروبی پوست را به هم می زنند.
قارچ پوستی در نوزادان چه تأثیری بر بدن آن ها دارد؟
راش های پوستی ناشی از قارچ باعث ایجاد ناراحتی در نوزاد می شوند. علائمی مانند گریه مکرر، بی قراری، تلاش برای خاراندن ناحیه یا حساسیت هنگام تعویض پوشک ممکن است ظاهر شوند. این نشانه ها نه تنها نوزاد را اذیت می کنند، بلکه خواب و آرامش خانواده را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. به همین دلیل بهتر است در اولین نشانه ها با پزشک کودک تماس بگیرید تا درمان سریع آغاز شود.
علائم راش پوستی قارچی در ناحیه پوشک نوزاد چیست؟
راش پوستی قارچی معمولا در چین های پوستی ناحیه کشاله ران، اندام تناسلی، باسن و بالای ران ها ظاهر می شود. از جمله نشانه های این نوع حساسیت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لکه های برجسته به رنگ قرمز تیره یا بنفش
- وجود جوش های کوچک یا تاول های ریز حاوی مایع شفاف
- ظاهری براق و مرطوب در محل راش
- خشکی شدید یا ترک خوردگی پوست
- احساس خارش، درد خفیف و ناراحتی
در موارد شدیدتر، ممکن است زخم های باز و دردناک روی پوست ایجاد شود که گاهی مایع شفاف ترشح می کنند یا در اثر مالش و اصطکاک، خونریزی خفیف دارند.
علت ایجاد این نوع قارچ پوستی در نوزادان چیست؟
همان طور که اشاره شد، عامل اصلی راش پوستی قارچی، رشد بیش از حد قارچی به نام کاندیدا آلبیکانس است که به صورت طبیعی روی پوست زندگی می کند. محیط گرم، مرطوب و بسته ی پوشک، شرایطی ایده آل برای رشد این قارچ فراهم می کند.
برخی از عوامل مؤثر در بروز این حساسیت شامل موارد زیر هستند:
- تهویه ناکافی پوست در ناحیه پوشک
- تماس طولانی مدت پوست با ادرار یا مدفوع، به ویژه در شب
- اصطکاک مداوم پوشک با پوست نوزاد
- استفاده از آنتی بیوتیک توسط نوزاد یا مادر شیرده
آیا قارچ پوستی در نوزادان که ناشی از پوشک است، مسری است؟
بر خلاف برخی عفونت های ویروسی یا باکتریایی، راش پوستی ناشی از قارچ مسری نیست. این نوع راش ناشی از رشد بیش از حد قارچ در بدن خود نوزاد است و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود. با این حال، برای حفظ تعادل قارچ ها و باکتری های مفید، بسیار مهم است که پس از تعویض پوشک، دست های خود را به دقت بشویید.
تشخیص و آزمایش های مربوط به قارچ پوستی در نوزادان
راش قارچی پوشک نوزاد چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک متخصص کودک ابتدا برای آغاز روند تشخیص، ناحیه آسیب دیده را به صورت چشمی و دقیق معاینه می کند. بررسی ظاهر پوست (از نظر رنگ، التهاب، براق بودن یا وجود جوش های کوچک) اطلاعات ارزشمندی در اختیار او قرار می دهد.
او همچنین از والدین درباره علائم کودک پرس وجو می کند، از جمله اینکه این علائم چه مدت است ظاهر شده اند و شدت آن ها چقدر است. پزشک ممکن است درباره ی داروهایی که خود شما یا نوزادتان مصرف کرده اید (به ویژه آنتی بیوتیک ها) نیز سؤال کند، چون این داروها می توانند تعادل طبیعی بین قارچ ها و باکتری های مفید در بدن نوزاد را بر هم بزنند و باعث رشد بیش از حد قارچ شوند.
در برخی موارد، پزشک برای بررسی دقیق تر ممکن است با یک پنبه استریل شده (سواپ) از ناحیه ی راش نمونه برداری کند تا نوع قارچ را در آزمایشگاه و زیر میکروسکوپ مشخص کند. این روش کمک می کند عامل دقیق عفونت قارچی شناسایی شود و درمان هدفمندتری انتخاب شود.
مدیریت و درمان قارچ پوستی در نوزادان
چگونه می توان قارچ پوستی در نوزادان که ناشی از پوشک است را درمان کرد؟
از آنجایی که عامل این نوع راش، قارچ است، پزشک شما احتمالا داروی ضدقارچ تجویز می کند. این دارو ممکن است به شکل کرم، پماد موضعی یا در موارد خاص، قرص خوراکی باشد. هدف از مصرف این داروها، توقف رشد بیش از حد قارچ و درمان التهابات ناشی از آن است.
اگر شدت راش زیاد باشد، پزشک ممکن است پمادهای حاوی استروئید خفیف مانند هیدروکورتیزون نیز تجویز کند تا التهاب سریع تر کاهش یابد.
پزشک دقیقا برایتان توضیح می دهد که چگونه، چه مقدار و چند بار در روز باید کرم ضدقارچ را روی پوست نوزاد بمالید و درمان را تا چه مدت ادامه دهید. رعایت این دستورالعمل ها بسیار مهم است تا عفونت به طور کامل درمان شود و دوباره بازنگردد.
آیا می توان قارچ پوستی در نوزادان را با داروهای بدون نسخه درمان کرد؟
بله، برخی از کرم های ضدقارچ مثل کلوتریمازول بدون نسخه در داروخانه ها موجود هستند. ممکن است این درمان مؤثر واقع شود، اما نکته مهم این است که بدون تشخیص دقیق نوع قارچ توسط پزشک، نمی توان مطمئن بود که درمان کامل صورت می گیرد.
گاهی ممکن است کرم بدون نسخه تنها علائم ظاهری را کاهش دهد، اما عامل اصلی یعنی رشد بیش از حد قارچ همچنان فعال باقی بماند. پس اگر وضعیت نوزادتان جدی است یا بهبودی حاصل نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
چگونه می توان علائم قارچ پوستی در نوزادان را در خانه مدیریت کرد؟
برای کمک به بهبودی سریع تر نوزاد و کاهش ناراحتی های پوستی، می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
تمیز نگه داشتن محل راش:
از آنجا که این راش باعث تحریک پوست می شود، ناحیه پوشک را به طور مرتب با آب ولرم و یک پارچه ی نرم و تمیز شست وشو دهید. اگر از دستمال مرطوب استفاده می کنید، نوعی را انتخاب کنید که فاقد الکل و عطر باشد. پس از شست وشو، ناحیه را به آرامی خشک کنید یا اجازه دهید خودش در معرض هوا خشک شود؛ از مالیدن شدید خودداری کنید.
استفاده از کرم یا پماد محافظ:
پس از استفاده از داروی ضدقارچ، می توانید یک لایه ضخیم از کرم های محافظ مثل اکسید روی (زینک اکساید) یا وازلین طبی روی ناحیه ی راش بمالید. این مواد از تماس مستقیم پوشک با پوست حساس نوزاد جلوگیری می کنند. معمولا این کرم ها نیازی به پاک شدن کامل در هر بار تعویض پوشک ندارند.
تعویض مکرر پوشک:
قارچ ها در محیط گرم و مرطوب رشد می کنند، بنابراین باید ناحیه ی پوشک را همیشه تمیز و خشک نگه دارید. پوشک را مرتب و در فواصل کوتاه عوض کنید، حتی در طول شب. اگر شرایط اجازه دهد، در طول روز چند بار، برای چند دقیقه نوزاد را بدون پوشک رها کنید تا پوستش هوا بخورد. همچنین پوشک را خیلی سفت نبندید تا از اصطکاک جلوگیری شود.
قارچ پوستی در نوزادان چقدر طول می کشد تا به طور کامل بهبود یابد؟
معمولا علائم راش قارچی پس از شروع درمان با کرم ضدقارچ، در عرض سه روز شروع به کاهش می کنند. اما این به معنای پایان عفونت نیست. قارچ ها ممکن است هنوز روی پوست باقی مانده باشند، بنابراین لازم است درمان را تا انتها، طبق توصیه پزشک ادامه دهید.
به طور کلی، برای بهبود کامل قارچ پوستی در نوزادان، بین دو تا سه هفته زمان لازم است. قطع زودهنگام دارو ممکن است باعث بازگشت دوباره مشکل شود.
چشم انداز و پیش آگهی قارچ پوستی در نوزادان
اگر نوزاد من دچار راش قارچی پوشک باشد، چه باید انتظار داشته باشم؟
اگر نوزاد شما به این نوع از حساسیت پوستی دچار شده باشد، علائمی مانند گریه، بی قراری و ناراحتی هنگام تعویض پوشک مشاهده می شود. شما به عنوان مراقب، متوجه تغییر رنگ پوست، برجستگی ها، یا جوش های ریز در چین های پوستی ناحیه ی پوشک خواهید شد.
با آغاز درمان مناسب، علائمی که موجب آزار کودک شده اند، معمولا در چند روز اول کاهش می یابند. با این حال، تا زمان بهبود کامل پوست که حدودا دو هفته طول می کشد، باید مراقبت روزانه ادامه داشته باشد.
توصیه می شود که درمان را طبق دستور پزشک تا انتها ادامه دهید تا از بازگشت راش جلوگیری شود.
پیشگیری از قارچ پوستی در نوزادان
چگونه می توان از قارچ پوستی در نوزادان که ناشی از پوشک است پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از بروز این مشکل در نوزاد، رعایت نکات زیر بسیار مؤثر است:
- از دستمال مرطوب حاوی الکل یا عطر استفاده نکنید.
- پوشک نوزاد را مرتب عوض کنید، مخصوصا بعد از مدفوع.
- پوست ناحیه پوشک را بعد از هر بار تعویض، به آرامی تمیز کنید.
- پوشک را خیلی سفت نبندید و روزانه چند نوبت اجازه دهید پوست نوزاد هوا بخورد.
- از پوشک هایی استفاده کنید که قدرت جذب بالایی دارند.
- کرم محافظ مانند زینک اکساید یا وازلین را برای محافظت از پوست نوزاد به کار ببرید.
- اگر شما یا نوزادتان در حال مصرف آنتی بیوتیک هستید، با پزشک در مورد عوارض جانبی آن مشورت کنید.
زندگی با وضعیت قارچ پوستی در نوزادان
چه زمانی باید برای درمان قارچ پوستی در نوزادان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر متوجه شدید که ناحیه پوشک کودک دچار راش شده و استفاده از کرم های رایج یا خانگی بهبود ایجاد نکرد، یا اگر راش گسترده تر و دردناک تر شد، حتما با پزشک مشورت کنید.
همچنین در صورت مشاهده موارد زیر، فورا به پزشک مراجعه نمایید:
- ایجاد زخم باز
- خونریزی مکرر
- ترشح مایع زرد یا شفاف از پوست
این ها نشانه هایی از عفونت جدی تر هستند که نیاز به بررسی فوری دارند.
چه سوالاتی بهتر است از پزشک بپرسم؟
- چه مدت باید از کرم ضدقارچ برای پوست نوزادم استفاده کنم؟
- اگر در دوران شیردهی آنتی بیوتیک مصرف می کنم، آیا روی پوست نوزادم تأثیر دارد؟
- برای جلوگیری از بازگشت راش قارچی بعد از درمان چه کارهایی باید انجام دهم؟
سخنی از نی نی تینی
قارچ پوستی در نوزادان که ناشی از پوشک است، مسئله بسیار رایجی است، مخصوصا اگر پوست نوزاد مرطوب بماند یا تعادل میکروبی بدن او به هم بخورد. راش قارچی ناشی از این اختلال، معمولا موقتی است و با داروی ضدقارچ قابل درمان است.
برای انتخاب درمان مناسب، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید و داروها را دقیقا طبق دستور استفاده نمایید تا این نوع حساسیت پوستی دوباره باز نگردد.
آیا تاکنون نوزاد شما دچار راش پوشکی یا حساسیت پوستی شده است؟
چه راهکاری برای کاهش التهاب و تسکین قارچ پوستی در نوزادان را امتحان کرده اید؟
لطفا تجربه ها، سوالات یا نکات مراقبتی خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا دیگر والدین نیز از آن بهره مند شوند. اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با دوستان و خانواده خود به اشتراک بگذارید.
