سندرم دیسترس تنفسی نوزاد یک آسیب شدید ریوی است که می تواند بر اثر سپسیس (عفونت خونی)، ذات الریه، کووید-۱۹ و سایر بیماری ها ایجاد شود. این عارضه معمولا طی چند ساعت تا چند روز پس از وقوع عامل ایجاد کننده ظاهر شده و به سرعت وخیم تر می شود. افراد مبتلا به سندرم زجر تنفسی نوزاد ممکن است نیاز به بستری در بخش مراقبت های ویژه (ICU) داشته باشند و برای کمک به تنفس، به دستگاه ونتیلاتور متصل شوند.
سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (ARDS) چیست؟
ARDS زمانی رخ می دهد که مایعات در کیسه های هوایی کوچک (آلوئول ها) در ریه ها جمع شوند. این تجمع مایع، مانع از پر شدن طبیعی ریه ها با هوا شده و باعث کاهش شدید سطح اکسیژن خون (هیپوکسی) می شود. پزشکان معمولا شدت این سندرم را خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی می کنند. این میزان بر اساس مقدار اکسیژن خون و میزان اکسیژن مورد نیاز برای حفظ سطح اکسیژن سالم تعیین می شود.
سندرم دیسترس تنفسی نوزاد نه تنها عملکرد ریه ها را مختل می کند، بلکه مغز، قلب، کلیه ها و معده را نیز از دریافت اکسیژن کافی محروم می سازد. این وضعیت خطرناک بوده و می تواند به عوارض شدید و تهدیدکننده زندگی منجر شود.
ARDS معمولا زمانی اتفاق می افتد که فرد در بیمارستان تحت درمان برای یک عفونت، بیماری یا آسیب باشد. اما اگر خارج از بیمارستان علائمی شبیه به این سندرم داشتید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
مراحل سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (ARDS)
پزشکان گاهی ARDS را به سه مرحله تقسیم می کنند:
- مرحله ترشحی (Exudative): مرحله اولیه که التهاب شدید و تجمع مایعات در آلوئول ها رخ می دهد.
- مرحله تکثیری (Proliferative): بدن شروع به ترمیم آسیب ریوی کرده و برخی از مایعات جذب می شوند.
- مرحله فیبروتیک (Fibrotic): در برخی از بیماران، بافت ریوی دچار فیبروز (ایجاد بافت زخم) می شود که می تواند نیاز به دستگاه ونتیلاتور را برای مدت طولانی تری افزایش دهد.
توجه داشته باشید که همه بیماران به مرحله سوم نمی رسند، اما در موارد شدید، ایجاد بافت زخم می تواند عملکرد ریه ها را به طور جدی مختل کند.
میزان شیوع سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چقدر است؟
هر ساله حدود ۲۰۰ هزار نفر در ایالات متحده آمریکا و ۳ میلیون نفر در سراسر جهان به ARDS مبتلا می شوند. این سندرم حدود ۱۰ درصد از کل بستری های ICU را شامل می شود و دست کم ۲۵ درصد از بیماران بستری شده نیاز به ونتیلاتور پیدا می کنند.
علائم سندرم زجر تنفسی نوزاد
علائم سندرم دیسترس تنفسی نوزاد بسته به شدت بیماری، علت اصلی آن و وجود مشکلات قبلی در قلب یا ریه ها ممکن است متفاوت باشد. برخی از علائم رایج شامل موارد زیر هستند:
- تنگی نفس شدید
- تنفس سریع و سخت
- ضربان قلب بالا
- کبود شدن ناخن ها و لب ها به دلیل افت سطح اکسیژن خون
سرعت پیشرفت سندرم زجر تنفسی نوزاد
ARDS معمولا چند ساعت تا چند روز پس از عامل محرک آن ظاهر می شود و می تواند به سرعت وخیم تر شود. بنابراین، در صورت مشاهده علائم، دریافت کمک پزشکی فوری ضروری است.
دلایل بروز سندرم دیسترس تنفسی نوزاد
عوامل متعددی می توانند باعث ایجاد ARDS شوند، که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سپسیس: شایع ترین علت ARDS است و زمانی رخ می دهد که یک عفونت شدید در ریه ها (مانند ذات الریه) یا سایر اندام های بدن منجر به التهاب گسترده شود.
- ذات الریه ناشی از آسپیراسیون: ورود محتویات معده به ریه ها می تواند باعث آسیب شدید ریه و ARDS شود.
- انتقال خون گسترده: دریافت بیش از ۱۵ واحد خون در مدت کوتاه خطر ARDS را افزایش می دهد.
- کووید-۱۹: این ویروس می تواند به ARDS شدید منجر شود.
- پانکراتیت: التهاب شدید پانکراس ممکن است منجر به واکنش التهابی در ریه ها شود.
- آسیب های شدید و سوختگی ها: تصادفات، سقوط از ارتفاع و سوختگی های شدید می توانند باعث التهاب گسترده و آسیب به ریه ها شوند.
- قرار گرفتن در معرض دود یا مواد شیمیایی سمی: استنشاق دود یا گازهای سمی به بافت های ریه آسیب می زند.
- اوردوز مواد مخدر: مصرف بیش از حد موادی مانند کوکائین و مواد افیونی می تواند ARDS را تحریک کند.
- غرق شدگی: ورود آب به ریه ها باعث آسیب شدید به بافت ریه می شود.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به سندرم دیسترس تنفسی هستند؟
افرادی که به دلیل بیماری یا آسیب در بیمارستان بستری هستند، بیشتر در معرض خطر ARDS قرار دارند. با این حال، برخی عوامل خطر می توانند احتمال ابتلا را افزایش دهند، از جمله:
- سن بالای ۶۵ سال
- مصرف دخانیات
- سوءمصرف مواد مخدر و الکل
- بیماری های ریوی مزمن
عوارض ناشی از سندرم دیسترس تنفسی نوزاد
ARDS می تواند مشکلات مختلفی ایجاد کند، از جمله:
- لخته شدن خون (ترومبوز ورید عمقی – DVT)
- کلاپس ریه (پنوموتوراکس) به دلیل فشار زیاد دستگاه تنفس مصنوعی
- اختلالات شناختی و گیجی (دلیریوم)
- نارسایی چندین اندام
- ضعف عضلانی
- فیبروز ریوی (زخم شدن بافت ریه)
- اضطراب، افسردگی و PTSD
تشخیص سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چگونه انجام می شود؟
تشخیص ARDS بر اساس معاینه فیزیکی و آزمایش های مختلف انجام می شود، زیرا علائم آن مشابه برخی بیماری های مزمن ریه یا قلب است. آزمایش های مورد استفاده شامل:
- رادیوگرافی قفسه سینه: برای بررسی میزان مایعات در ریه ها
- آزمایش خون: برای اندازه گیری سطح اکسیژن و شدت بیماری
- اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب): برای بررسی عملکرد قلب
- نوار قلب (EKG): برای ارزیابی فعالیت الکتریکی قلب
- پالس اکسیمتری: برای پایش مداوم سطح اکسیژن خون
- سی تی اسکن: برای بررسی دقیق تر وضعیت ریه ها
- نمونه برداری از ترشحات تنفسی: برای شناسایی علت عفونت
درمان سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چگونه انجام می شود؟
درمان ARDS بر افزایش سطح اکسیژن خون و جلوگیری از نارسایی اعضای بدن تمرکز دارد. افراد مبتلا معمولا نیاز به دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) و اکسیژن درمانی دارند. سایر اقدامات درمانی شامل:
- استفاده از آرام بخش ها: برای کنترل درد و کاهش استرس بیمار
- تغییر وضعیت به خوابیده روی شکم (prone position): برای بهبود اکسیژن رسانی
- ارزیابی تنفسی: برای تعیین زمان مناسب قطع دستگاه تنفس مصنوعی
- داروهای رقیق کننده خون: برای پیشگیری از لخته شدن خون
- داروهای ادرارآور: برای کاهش مایعات اضافی بدن
- آنتی بیوتیک ها: برای پیشگیری یا درمان عفونت ها
- فیزیوتراپی و تمرینات تنفسی: برای جلوگیری از ضعف عضلانی و افزایش ظرفیت ریه
بهبودی سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چقدر طول می کشد؟
مدت زمان بهبودی به شدت بیماری و میزان آسیب ریوی بستگی دارد. در بیشتر موارد، بهبودی بین ۶ ماه تا یک سال طول می کشد. با این حال، برخی از افراد هرگز عملکرد طبیعی ریه های خود را به طور کامل بازیابی نمی کنند.
نرخ بقا در سندرم زجر تنفسی نوزاد چقدر است؟
با درمان به موقع، میزان بقای بیماران بین ۵۵٪ تا ۷۰٪ است. اگر درمان دیر انجام شود یا سایر اعضای بدن دچار نارسایی شوند، احتمال زنده ماندن کاهش می یابد.
آیا می توان از سندرم دیسترس تنفسی نوزاد پیشگیری کرد؟
هیچ روش قطعی برای پیشگیری از ARDS وجود ندارد، اما می توان با رعایت برخی نکات، خطر ابتلا را کاهش داد:
- ترک سیگار و اجتناب از مصرف الکل
- درمان سریع بیماری های عفونی و ریوی
- استفاده از تجهیزات ایمنی برای جلوگیری از آسیب های جدی
- اجتناب از مصرف بی رویه داروهای مخدر
چشم انداز سندرم دیسترس تنفسی نوزاد
ARDS می تواند یک بیماری بسیار سخت و تهدیدکننده باشد. اما با پیشرفت های جدید در مراقبت های ویژه، بسیاری از بیماران زنده می مانند و برخی از آن ها عملکرد طبیعی ریه های خود را بازیابی می کنند. افراد زیر ۶۵ سال و بیمارانی که علت ARDS آن ها ناشی از تروما یا انتقال خون باشد، معمولا چشم انداز بهتری دارند.
آیا ریه ها پس از سندرم زجر تنفسی نوزاد بهبود می یابند؟
بله، اما زمان لازم برای بهبودی متفاوت است. بیشتر افراد در طی ۲ سال بهبود می یابند، اما در برخی، عملکرد ریه هرگز به سطح قبل از بیماری باز نمی گردد.
زندگی پس از سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چگونه است؟
دوران نقاهت پس از ARDS می تواند چالش برانگیز باشد. بسیاری از افراد به کمک اطرافیان نیاز دارند تا به تدریج به زندگی روزمره بازگردند. حمایت خانواده، گروه های پشتیبانی و توانبخشی ریوی می توانند در این مسیر مفید باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فردی دچار علائم دیسترس تنفسی حاد شد و در بیمارستان نیست، باید فورا با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرد. اگر بیمار در بیمارستان بستری است، پزشکان به طور مداوم علائم او را بررسی می کنند و باید هر گونه تغییر در وضعیت تنفسی را گزارش داد.
سخنی از نی نی تینی
سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (ARDS) یک بیماری جدی است که نیاز به مراقبت های ویژه دارد. تشخیص و درمان زودهنگام می تواند میزان بقا را افزایش دهد و عوارض آن را کاهش دهد. ترک سیگار، کنترل بیماری های زمینه ای و رعایت اصول ایمنی از جمله اقداماتی است که می تواند خطر بروز ARDS را کاهش دهد.
