افتادگی پلک در کودکان (پتوز)، مشکلی نسبتا نادر اما مهم است که اگر به موقع تشخیص داده نشود، می تواند بر بینایی کودک تأثیر منفی بگذارد. در این مقاله به بررسی کامل این عارضه، علت ها، علائم، تشخیص، روش های درمان و مراقبت های بعدی می پردازیم.
افتادگی پلک در کودکان چیست؟
افتادگی پلک یا “پتوز” زمانی رخ می دهد که پلک فوقانی چشم کودک پایین تر از حد معمول قرار می گیرد. این افتادگی ممکن است یک طرفه (در یک چشم) یا دوطرفه باشد و شدت آن می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
در برخی موارد، افتادگی پلک ممکن است فقط جنبه زیبایی داشته باشد، اما در موارد شدیدتر، ممکن است جلوی دید کودک را بگیرد و رشد بینایی را مختل کند.
چه عواملی باعث افتادگی پلک در کودکان می شود؟
علت افتادگی پلک در کودکان به دو دسته کلی تقسیم می شود:
-
افتادگی پلک مادرزادی (Congenital Ptosis)
این نوع از بدو تولد همراه کودک است. معمولا به دلیل ضعف یا نقص در عضله بالا برنده پلک (levator muscle) ایجاد می شود. در اغلب موارد علت آن ناشناخته است، اما می تواند به دلیل مشکلات عصبی یا اختلالات عضلانی نیز باشد.
-
افتادگی پلک اکتسابی (Acquired Ptosis)
این نوع در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می شود و ممکن است بر اثر عوامل زیر رخ دهد:
علائم افتادگی پلک در کودکان
شایع ترین نشانه افتادگی پلک، پایین بودن غیرعادی پلک بالایی است. اما ممکن است علائم زیر نیز دیده شود:
- کودک برای دیدن بهتر سر خود را به عقب خم می کند یا چانه اش را بالا می گیرد.
- چشم ها خسته یا نیمه بسته به نظر می رسند.
- اشک ریزش یا خشکی چشم
- دوبینی یا تاری دید
- تمایل کودک به مالیدن چشم ها یا بستن یک چشم
در موارد شدید، افتادگی پلک ممکن است باعث آستیگماتیسم یا تنبلی چشم (آمبلیوپی) شود که در صورت عدم درمان به موقع، می تواند مشکلات دائمی بینایی ایجاد کند.
چگونه افتادگی پلک در کودکان تشخیص داده می شود؟
تشخیص افتادگی پلک در کودکان معمولا توسط چشم پزشک (ترجیحا فوق تخصص چشم کودکان) انجام می شود. معاینه کامل چشم شامل موارد زیر خواهد بود:
- ارزیابی وضعیت پلک و عضله بالا برنده
- تست میدان بینایی (Visual Field Test)
- بررسی حرکات چشم (Ocular Motility)
- آزمایش بینایی برای تشخیص آمبلیوپی
- در صورت شک به بیماری های عصبی-عضلانی، ممکن است تست Tensilon (برای بررسی میاستنی گراویس) درخواست شود.
در برخی موارد، MRI یا CT Scan برای بررسی علت های پنهان تر مانند تومورها نیز انجام می شود.
درمان افتادگی پلک در کودکان چگونه است؟
روش درمان بستگی به شدت افتادگی، علت زمینه ای و تأثیر آن بر بینایی کودک دارد.
-
درمان غیرجراحی
در موارد خفیف یا زمانی که افتادگی پلک تأثیر منفی بر بینایی ندارد، ممکن است پزشک توصیه به پیگیری منظم و انجام تست های بینایی بدهد. در صورت وجود تنبلی چشم، درمان های کمکی مانند بستن چشم سالم (Eye Patching) یا تجویز عینک انجام می شود.
-
استفاده از قطره های چشمی
برای برخی انواع افتادگی پلک اکتسابی، قطره ای به نام اگزیمتازولین (Oxymetazoline) تجویز می شود. این قطره می تواند به صورت موقت باعث بالا رفتن پلک شود، اما برای کودکان کاربرد محدودی دارد و معمولا در بزرگسالان استفاده می شود.
-
جراحی افتادگی پلک
اگر افتادگی پلک شدید باشد یا باعث تنبلی چشم شود، جراحی بهترین گزینه خواهد بود. نوع جراحی به عملکرد عضله بالا برنده بستگی دارد:
-
- در موارد با عملکرد خوب عضله: کوتاه کردن عضله بالا برنده
- در موارد با عملکرد ضعیف: استفاده از “پیشانی بند” (Front sling) برای بالا کشیدن پلک به کمک عضلات پیشانی
جراحی معمولا با بیهوشی عمومی انجام می شود و دوران نقاهت کوتاهی دارد.
عوارض احتمالی پس از جراحی
اگرچه جراحی در بیشتر موارد موفقیت آمیز است، ولی ممکن است با عوارضی همراه باشد:
- عدم تقارن پلک ها
- خشکی یا تحریک چشم
- عفونت محل جراحی
- باز نشدن یا بسته نشدن کامل چشم
- برگشت مجدد افتادگی پلک
برای جلوگیری از این عوارض، رعایت توصیه های پزشک و پیگیری دقیق پس از عمل ضروری است.
آیا می توان از افتادگی پلک در کودکان پیشگیری کرد؟
افتادگی پلک یا پتوز مادرزادی قابل پیشگیری نیست، زیرا معمولا به دلیل اختلالات رشدی ایجاد می شود. اما افتادگی پلک اکتسابی با پیشگیری از آسیب های چشمی، درمان به موقع عفونت ها و پیگیری دقیق بعد از جراحی های چشمی، تا حدی قابل پیشگیری است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در موارد زیر حتما باید با چشم پزشک مشورت کنید:
- افتادگی یک باره یا تدریجی پلک در کودک
- تغییر در حالت طبیعی چشم یا بینایی کودک
- خم کردن بیش از حد سر برای دیدن اشیا
- وجود تاری دید، دوبینی یا تنبلی چشم
- سابقه خانوادگی افتادگی پلک یا بیماری های عصبی
سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید:
- آیا افتادگی پلک فرزندم مادرزادی است یا اکتسابی؟
- آیا بینایی کودک تحت تأثیر قرار گرفته؟
- آیا به درمان فوری نیاز دارد؟
- چه زمانی بهترین زمان برای جراحی است؟
- آیا خطر بازگشت افتادگی وجود دارد؟
سخنی از نی نی تینی
افتادگی پلک در کودکان اگر به موقع تشخیص داده و درمان شود، معمولا پیامد جدی برای بینایی کودک ندارد. اما در مواردی که نادیده گرفته شود، ممکن است به اختلالات بینایی دائمی مانند تنبلی چشم منجر شود. بنابراین والدین باید با مشاهده هرگونه تغییر در حالت پلک یا بینایی کودک، به چشم پزشک مراجعه کنند.
نظر شما چیست؟ تجربه خود را با ما در میان بگذارید.
آیا فرزند شما هم دچار افتادگی پلک شده است؟ آیا تجربه جراحی یا درمان خاصی را پشت سر گذاشته اید؟ شاید هنوز در مرحله تشخیص هستید و نگران آینده بینایی کودک خود هستید. ما مشتاق شنیدن تجربه های شما هستیم. اشتراک گذاری تجربه تان می تواند راهنمای والدین دیگری باشد که با همین چالش روبه رو هستند.
اگر سؤالی در مورد علائم، روش های درمان یا مراقبت های بعد از جراحی افتادگی پلک دارید؟ همین جا بپرسید تا در کنار هم پاسخش را پیدا کنیم.
