اختلال بلع یا دیسفاژی در بارداری

دیسفاژی در بارداری به معنی دشواری یا ناراحتی در بلع غذا، مایعات یا حتی بزاق دهان در دوران حاملگی است. این مشکل ممکن است به صورت خفیف شروع شود و در ابتدا نادیده گرفته شود، اما در برخی موارد شدت می گیرد و بر تغذیه، سلامت مادر و حتی رشد جنین تأثیر می گذارد. بسیاری از زنان باردار در مقطعی از بارداری خود تغییراتی در دستگاه گوارش و بلع را تجربه می کنند که می تواند با احساس گیر کردن غذا، سوزش یا درد هنگام بلع همراه باشد.

درک صحیح دیسفاژی در بارداری کمک می کند تا مادران باردار بدانند چه زمانی این وضعیت طبیعی است و چه زمانی نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارد. توجه به این علامت می تواند از بروز عوارض جدی تر جلوگیری کند.

دیسفاژی در بارداری چیست و چرا اتفاق می افتد؟

دیسفاژی در بارداری به اختلال در فرآیند طبیعی بلع گفته می شود که می تواند در مراحل مختلف بلع، از دهان تا مری، رخ دهد. در حالت طبیعی، بلع عملی هماهنگ و خودکار است که عضلات دهان، گلو و مری با یکدیگر همکاری می کنند. در دوران بارداری، این هماهنگی ممکن است به دلایل مختلفی دچار اختلال شود.

یکی از مهم ترین علت های بروز دیسفاژی در بارداری، تغییرات هورمونی به ویژه افزایش هورمون پروژسترون است. این هورمون باعث شل شدن عضلات صاف بدن از جمله عضلات دستگاه گوارش می شود. در نتیجه، حرکت طبیعی غذا در مری کندتر شده و احساس گیر کردن غذا یا سختی در بلع به وجود می آید.

عامل دیگر، بزرگ شدن رحم و فشار آن به معده و سپس به مری است. این فشار باعث برگشت اسید معده به مری می شود که می تواند التهاب ایجاد کرده و فرآیند بلع را دردناک تر و دشوارتر کند.

علائم شایع دیسفاژی در بارداری

علائم دیسفاژی در بارداری ممکن است از یک زن به زن دیگر متفاوت باشد، اما برخی نشانه ها شایع تر هستند:

• احساس گیر کردن غذا در گلو یا قفسه سینه
• درد یا سوزش هنگام بلع غذا یا مایعات
• سرفه یا خفگی هنگام خوردن یا آشامیدن
• افزایش ترشح بزاق دهان
• کاهش اشتها به دلیل ترس از بلع
• کاهش وزن ناخواسته در موارد شدید

گاهی دیسفاژی با مشکل ریفلاکس معده همراه می شود و مادر باردار احساس سوزش شدید پشت جناغ سینه دارد. این علامت نباید نادیده گرفته شود، زیرا دیسفاژی در بارداری می تواند نشان دهنده التهاب، زخم یا تحریک مخاط مری باشد.

تفاوت دیسفاژی در بارداری با تهوع و استفراغ بارداری

بسیاری از زنان باردار، تهوع را با اختلال در بلع اشتباه می گیرند. در حالی که تهوع معمولا با احساس دل به هم خوردگی همراه است، دیسفاژی در بارداری به طور مستقیم با عمل بلع مرتبط است. در این حالت، فرد تمایل به خوردن غذا دارد اما نمی تواند آن را به راحتی قورت دهد.

در تهوع بارداری، منبع مشکل بیشتر در معده و مغز است، اما در دیسفاژی، منبع اصلی در گلو و مری قرار دارد. شناخت این تفاوت به مادران کمک می کند تا مشکل خود را دقیق تر شناسایی کنند و برای درمان مناسب اقدام نمایند.

آیا دیسفاژی در بارداری خطرناک است؟

در بیشتر موارد، دیسفاژی در بارداری خفیف است و با رعایت اصول غذایی و سبک زندگی بهبود پیدا می کند. اما اگر این مشکل شدید شود و باعث کاهش مصرف غذا و مایعات گردد، می تواند مشکلاتی مانند کم آبی بدن و سوءتغذیه ایجاد کند.

کمبود مواد مغذی در دوران بارداری می تواند روی رشد جنین، افزایش وزن مناسب او و سلامت عمومی مادر تأثیر منفی بگذارد. به همین دلیل، در صورتی که دیسفاژی طول کشیده یا روزبه روز بدتر شود، لازم است حتما با پزشک مشورت شود.

تشخیص دیسفاژی در بارداری چگونه انجام می شود؟

برای تشخیص دیسفاژی در بارداری، پزشک در ابتدا شرح حال دقیقی از علائم، مدت زمان بروز مشکل و شدت آن می گیرد. سپس نحوه بلع، سابقه بیماری های گوارشی و وجود رفلاکس یا آلرژی غذایی بررسی می شود.

در صورت نیاز، پزشک ممکن است روش هایی مانند آزمایش بلع با مایع غلیظ یا تصویربرداری ساده از مری را توصیه کند. در دوران بارداری از روش های بی خطر برای مادر و جنین استفاده می شود و هیچ اقدامی بدون در نظر گرفتن سلامت جنین صورت نمی گیرد.

راهکارهای تغذیه ای برای کنترل دیسفاژی در بارداری

تغذیه نقش بسیار مهمی در کاهش علائم دیسفاژی در بارداری دارد. رعایت نکات زیر به کاهش ناراحتی کمک می کند:

• غذا را به صورت لقمه های کوچک مصرف کنید.
• غذا را به خوبی بجوید و عجله نکنید.
• از غذاهای نرم مانند سوپ، پوره، فرنی و ماست استفاده کنید.
• از مصرف غذاهای خشک، سفت یا خیلی تند پرهیز کنید.
• همراه غذا مقدار کمی آب ولرم بنوشید تا بلع آسان تر شود.

همچنین بهتر است وعده های غذایی به جای ۳ وعده سنگین، به ۵ تا ۶ وعده سبک در روز تقسیم شوند. این روش فشار وارد شده بر سیستم گوارش را کاهش می دهد و علائم دیسفاژی در بارداری را کمتر می کند.

تأثیر سبک زندگی بر دیسفاژی در بارداری

نوع زندگی روزمره نیز می تواند در شدت دیسفاژی در بارداری مؤثر باشد. خوابیدن بلافاصله پس از غذا باعث برگشت اسید معده و تشدید علائم می شود. توصیه می شود حداقل دو ساعت بعد از خوردن غذا دراز نکشید.

بالا نگه داشتن سر هنگام خواب، پوشیدن لباس های آزاد و پرهیز از خم شدن زیاد به سمت جلو، همگی به کاهش فشار روی معده و مری کمک می کنند. نوشیدن آب کافی در طول روز نیز یکی از ساده ترین و مؤثرترین راه ها برای کاهش ناراحتی در بلع است.

درمان دارویی دیسفاژی در بارداری

در برخی موارد، تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی کافی نیست و پزشک ممکن است داروهای بی خطر برای کاهش اسید معده تجویز کند. این داروها به کاهش التهاب مری و بهبود علائم دیسفاژی در بارداری کمک می کنند.

هیچ دارویی نباید بدون مشورت پزشک مصرف شود، حتی داروهای گیاهی یا شربت های به ظاهر بی ضرر. در دوران بارداری، هر ماده ای که وارد بدن می شود می تواند روی جنین تأثیر بگذارد.

راهکارهای خانگی برای بهبود دیسفاژی در بارداری

علاوه بر توصیه های پزشکی، برخی روش های طبیعی می توانند به کنترل دیسفاژی در بارداری کمک کنند:

• نوشیدن دمنوش های ملایم مانند بابونه یا زنجبیل کم رنگ
• مصرف عسل طبیعی به مقدار کم
• استفاده از بالشت بلندتر برای خواب
• تمرین تنفس عمیق برای آرام سازی عضلات گلو

البته حتی استفاده از روش های طبیعی هم بهتر است با نظر پزشک یا ماما انجام شود تا اطمینان کامل از ایمنی آن وجود داشته باشد.

نقش استرس و اضطراب در دیسفاژی در بارداری

اضطراب و نگرانی های دوران بارداری می تواند عضلات گلو را منقبض کند و دیسفاژی در بارداری را تشدید نماید. بسیاری از مادران باردار از سلامت جنین، زایمان، تغییرات جسمی و آینده خود نگران هستند و این نگرانی ها خود را به شکل علائم جسمی نشان می دهد.

تمرین ریلکسیشن، یوگای بارداری، گوش دادن به موسیقی آرام و صحبت با افراد مورد اعتماد می تواند سطح استرس را کاهش دهد و در بهبود بلع نقش مثبتی داشته باشد.

چگونه از بدتر شدن دیسفاژی در بارداری پیشگیری کنیم؟

برای جلوگیری از تشدید دیسفاژی در بارداری بهتر است چند اصل ساده رعایت شود:

• هر لقمه را حداقل 20 تا 30 بار بجوید.
• نوشیدنی های خیلی سرد یا خیلی داغ مصرف نکنید.
• از غذا خوردن در حالت درازکش پرهیز کنید.
• برنامه غذایی منظم داشته باشید.

این اقدامات ساده می توانند تأثیر بزرگی در کاهش ناراحتی و افزایش آرامش در دوران بارداری داشته باشند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر دیسفاژی در بارداری با علائم زیر همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است:

• کاهش وزن شدید و سریع
• درد زیاد هنگام بلع
• ناتوانی در خوردن غذا یا نوشیدن آب
• استفراغ مداوم
• خفگی مکرر

این نشانه ها ممکن است به مشکلات جدی تر اشاره داشته باشند و نباید نادیده گرفته شوند.

سخنی از نی نی تینی

دیسفاژی در بارداری یکی از مشکلاتی است که برخی از زنان در این دوران تجربه می کنند. اگرچه در بیشتر موارد خطرناک نیست، اما آگاهی از علل، نشانه ها و روش های کنترل آن می تواند کیفیت زندگی مادر را بهتر کند.

با رعایت رژیم غذایی مناسب، مدیریت استرس و مراجعه به موقع به پزشک، می توان این مشکل را تا حد زیادی کنترل کرد و دوران بارداری سالم تر و آرام تری را تجربه نمود.