چسبندگی رحم که با نام پزشکی سندروم آشرمن (Asherman’s Syndrome) هم شناخته می شود، یکی از مشکلات نادری است که در آن، بافت اسکار یا همان چسبندگی های داخل رحمی در فضای داخلی رحم تشکیل می شود. این بافت ها به تدریج فضای خالی رحم را کاهش می دهند و می توانند منجر به مشکلاتی مانند درد لگنی، قاعدگی های غیرطبیعی یا حتی ناباروری شوند. این عارضه معمولا پس از جراحی های رحم، عفونت های لگنی یا درمان های خاص مانند پرتودرمانی ایجاد می شود.در این مقاله در مورد این بیماری شایع زنان توضیح خواهیم داد.
چسبندگی رحم چیست و چرا ایجاد می شود؟
در سندروم آشرمن، بافت هایی شبیه زخم یا اسکار در داخل رحم تشکیل می شوند. این چسبندگی ها ممکن است بخش هایی از دیواره داخلی رحم را به هم بچسبانند و در نتیجه، فضای طبیعی و سالم داخل رحم کاهش یابد. اگر بخواهیم ساده تر توضیح دهیم، تصور کنید دیوارهای یک اتاق به سمت داخل ضخیم تر و نزدیک تر شوند؛ در این حالت، فضای مرکزی اتاق کمتر می شود. مشابه همین اتفاق در رحم رخ می دهد.
این اختلال ممکن است باعث درد مزمن لگن، اختلال در قاعدگی یا حتی ناتوانی در باردار شدن شود. خبر خوب اینکه با تشخیص به موقع، چسبندگی رحم معمولا قابل درمان است و بسیاری از زنان پس از درمان، بهبود قابل توجهی در علائم خود تجربه می کنند.
چسبندگی رحم چقدر شایع است؟
چسبندگی رحم یکی از بیماری های نادر محسوب می شود. با این حال، به دلیل اینکه در بسیاری از موارد فرد علائم مشخصی ندارد یا آن ها را جدی نمی گیرد، آمار دقیق مبتلایان در دسترس نیست. برخی از زنان بدون هیچ علامتی با این مشکل زندگی می کنند و فقط زمانی متوجه آن می شوند که برای بارداری موفق نمی شوند یا بررسی های پزشکی انجام می دهند.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سندروم آشرمن هستند؟
چسبندگی رحم یک بیماری اکتسابی است، به این معنا که معمولا به دلیل وقوع یک حادثه یا انجام یک فرآیند پزشکی، در بدن ایجاد می شود؛ نه به صورت ژنتیکی یا مادرزادی.
برخی شرایط که خطر ابتلا را افزایش می دهند عبارت اند از:
- انجام جراحی داخل رحم مانند هیستروسکوپی درمانی یا کورتاژ پیچیده (D&C)
- سابقه سزارین سخت یا عفونی
- ابتلا به عفونت های لگنی یا دهانه رحم
- دریافت درمان های سرطان مانند پرتودرمانی لگن
آیا چسبندگی رحم ارثی است؟
خیر. سندروم آشرمن به طور کلی یک بیماری ارثی یا ژنتیکی نیست. یعنی از طریق DNA یا وراثت منتقل نمی شود، بلکه در نتیجه عوامل بیرونی مثل جراحی، عفونت یا درمان های پزشکی به وجود می آید.
علائم سندروم آشرمن چیست؟
چسبندگی رحم می تواند علائم مختلفی ایجاد کند و در برخی موارد، اصلا هیچ علامتی ندارد. علائم شایع عبارت اند از:
- قاعدگی های بسیار کم یا سبک (هیپومنوره)
- قطع کامل قاعدگی (آمنوره) یا خونریزی های نامنظم رحم
- درد شدید لگنی یا گرفتگی شکم
- ناباروری یا سقط های مکرر
نکته مهم: در برخی زنان، قاعدگی ها ممکن است کاملا طبیعی باشد و هیچ علامت ظاهری وجود نداشته باشد. بنابراین اگر احساس درد مداوم در ناحیه لگن یا قاعدگی های غیرعادی دارید، حتما باید با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
دلایل ایجاد چسبندگی رحم چیست؟
علت اصلی سندروم آشرمن، تشکیل چسبندگی های داخل رحم در اثر ایجاد بافت اسکار است. این بافت ها معمولا پس از جراحی های داخل رحمی یا به دلیل وجود عفونت در زمان جراحی ایجاد می شوند. برخی از دلایل مهم عبارت اند از:
1- هیستروسکوپی درمانی
در این روش، پزشک یک دوربین مخصوص را وارد رحم می کند تا توده هایی مانند فیبروم را بردارد. در این حین، اگر ابزار الکتریکی یا برش های بزرگ استفاده شود، ممکن است باعث ایجاد زخم در دیواره رحم شود.
2- کورتاژ (D&C)
این روش معمولا برای پاکسازی رحم پس از سقط، زایمان یا برای برداشتن آندومتر استفاده می شود. اگر در این زمان رحم عفونت داشته باشد، احتمال ایجاد چسبندگی بیشتر می شود.
نکته: خود کورتاژ به تنهایی معمولا باعث چسبندگی نمی شود، مگر اینکه با عفونت همراه باشد.
3- سزارین
در موارد نادر، ممکن است چسبندگی داخل رحم در اثر سزارین ایجاد شود؛ به ویژه اگر مادر در حین زایمان خونریزی شدید داشته باشد و در محل بخیه ها عفونت ایجاد شود.
4- عفونت ها
عفونت های لگنی مانند التهاب دهانه رحم (سرویسیت) یا بیماری التهابی لگن (PID) ممکن است در کنار جراحی منجر به چسبندگی شوند.
5- پرتودرمانی
درمان هایی مانند پرتودرمانی ناحیه لگن یا رحم، مخصوصا در مواردی مانند سرطان دهانه رحم، ممکن است باعث ایجاد بافت اسکار شوند. این بافت ها می توانند رحم را چسبنده و غیرقابل انعطاف کنند.
آیا آی یو دی (IUD) باعث چسبندگی رحم می شود؟
آی یو دی یا همان دستگاه داخل رحمی، یکی از روش های پیشگیری از بارداری بلندمدت است که در داخل رحم قرار می گیرد و معمولا تا چند سال در همان جا باقی می ماند. با وجودی که استفاده از IUD همیشه با خطراتی مانند عفونت رحم یا ایجاد بافت اسکار همراه است، اما تاکنون هیچ مدرک علمی قطعی ای وجود ندارد که نشان دهد IUD به تنهایی باعث ایجاد سندروم آشرمن می شود.
در واقع، تاکنون IUD به عنوان یکی از دلایل مستقیم این بیماری شناخته نشده و ارتباط مستقیمی با این اختلال نادر ندارد. بنابراین اگر از IUD استفاده کرده اید، نگران ابتلا به سندروم آشرمن نباشید؛ مگر اینکه همراه با آن، دچار عفونت شدید یا تحت جراحی خاصی قرار گرفته باشید.
تشخیص چسبندگی رحم چگونه انجام می شود؟
تشخیص سندروم آشرمن معمولا زمانی مطرح می شود که زن دچار یکی از علائم کلیدی این بیماری شود؛ علائمی مانند:
- قطع قاعدگی (آمنوره) یا قاعدگی های نامنظم
- درد مزمن لگن
- ناتوانی در باردار شدن یا نگهداری بارداری
در بسیاری از موارد، سابقه پزشکی نیز می تواند کلید تشخیص باشد. اگر قبلا تجربه کورتاژ (D&C)، زایمان سزارین، پرتودرمانی لگن یا عفونت رحمی داشته اید، پزشک ممکن است احتمال ابتلا به چسبندگی رحم را بررسی کند.
بررسی سابقه پزشکی
در اولین مراجعه، پزشک سابقه پزشکی کامل شما را مرور می کند. اگر در گذشته جراحی لگنی انجام داده اید که در پرونده تان ثبت نشده، حتما به پزشک اطلاع دهید. این اطلاعات برای تشخیص دقیق بسیار حیاتی هستند.
سونو هیستروگرام (سونوهیستروگرافی)
برای تشخیص وجود چسبندگی داخل رحم، پزشک ممکن است سونوهیستروگرام تجویز کند. در این روش:
- مقدار کمی محلول نمکی (سرم فیزیولوژیک) با استفاده از یک کاتتر نازک به داخل رحم تزریق می شود.
- سپس با سونوگرافی واژینال، وضعیت داخلی رحم بررسی می شود تا انسداد یا چسبندگی احتمالی شناسایی شود.
روش های تصویربرداری برای تشخیص سندروم آشرمن
روش های تصویربرداری به پزشک اجازه می دهند که اندام های داخلی لگن و رحم را با دقت بیشتری مشاهده کند. برخی از این روش ها ساده و غیرتهاجمی هستند، در حالی که برخی دیگر نیاز به آمادگی یا ابزار خاص دارند.
مهم ترین روش های تصویربرداری عبارتند از:
- سونوگرافی: رایج ترین روش تصویربرداری است که با امواج صوتی، تصویری از اندام داخلی بدن ایجاد می کند. سونو می تواند به صورت خارجی (روی پوست شکم) یا به صورت داخلی (واژینال) انجام شود.
- هیستروسکوپی: روشی دقیق و تهاجمی تر که در آن پزشک ابزاری نازک با دوربین وارد رحم می کند. این روش علاوه بر تشخیص، می تواند برای درمان چسبندگی رحم نیز استفاده شود.
- سونوهیستروگرافی با تزریق سالین: در این روش، رحم با محلول نمکی پر می شود تا بهتر دیده شود. این روش ترکیبی از سونوگرافی و تزریق محلول نمکی است و تصاویر واضح تری از شکل رحم و نقص های احتمالی ارائه می دهد.
درمان چسبندگی رحم چگونه انجام می شود؟
درمان این بیماری بسته به شدت علائم، برنامه ریزی برای بارداری و شرایط کلی بیمار متفاوت است. اگر خانمی هیچ علامتی نداشته باشد و تمایلی به بارداری هم نداشته باشد، ممکن است اصلا نیازی به درمان نباشد. اما در اغلب موارد، به ویژه در زنان جوان یا کسانی که قصد بارداری دارند، درمان کاملا توصیه می شود.
هدف اصلی درمان چیست؟
- حذف بافت اسکار و بازسازی فضای رحم
- کاهش درد لگنی و کرامپ های رحمی
- بازگشت قاعدگی منظم
- افزایش شانس بارداری طبیعی
روش اصلی درمان: هیستروسکوپی درمانی
در این روش، پزشک با استفاده از هیستروسکوپ (ابزاری نازک و دوربین دار) وارد رحم می شود و با دقت بسیار بالا، بافت چسبنده را از دیواره های رحم جدا می کند. این روش معمولا سرپایی و بدون نیاز به بستری طولانی انجام می شود.
نکته مهم: در حین این عمل، احتمال دارد بخشی از بافت سالم رحم نیز آسیب ببیند. بنابراین، این عمل باید حتما توسط پزشک متخصص و باتجربه انجام شود.
درمان کمکی بعد از جراحی
پس از برداشتن چسبندگی ها با هیستروسکوپی، برای جلوگیری از بازگشت چسبندگی ها، اقدامات درمانی تکمیلی انجام می شود:
- درمان هورمونی با استروژن: برای کمک به ترمیم آندومتر (لایه داخلی رحم).
- قرار دادن یک کاتتر یا وسیله کوچک داخل رحم: این کاتتر رحم را باز نگه می دارد و مانع چسبیدن دیواره های جلو و عقب رحم به یکدیگر می شود.
در طول مدتی که این کاتتر داخل رحم باقی می ماند (معمولا چند روز)، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند تا خطر عفونت به حداقل برسد.
چشم انداز و پیش آگهی بیماری چسبندگی رحم
آیا چسبندگی رحم قابل درمان است؟
خوشبختانه درمان سندروم آشرمن معمولا موفقیت آمیز است. اگر درمان به درستی انجام شود، علائم مانند درد لگنی، اختلال قاعدگی یا نازایی بهبود می یابد. پس از درمان، پزشک ممکن است شما را برای مدتی تحت نظر قرار دهد تا مطمئن شود که بافت اسکار جدیدی تشکیل نشده است یا چسبندگی ها بازنگشته اند.
درمان کامل ممکن است نیازمند چند جلسه پیگیری باشد، اما در بیشتر موارد، به ویژه اگر بیماری زود تشخیص داده شود، بهبودی خوبی حاصل می شود.
آیا بعد از درمان چسبندگی رحم می توان باردار شد؟
در بسیاری از موارد، بله، احتمال بارداری پس از درمان این بیماری وجود دارد. البته، ناباروری می تواند دلایل متعددی داشته باشد و همیشه مشخص نیست که دقیقا علت آن چیست. اما اگر پزشک تشخیص داده باشد که علت اصلی ناباروری شما چسبندگی رحم است، در این صورت درمان آن می تواند به طور قابل توجهی شانس باروری را افزایش دهد.
توجه داشته باشید که وضعیت رحم پس از درمان نیازمند مراقبت و پیگیری منظم است تا آمادگی لازم برای بارداری سالم فراهم شود.
آیا می توان از سندروم آشرمن پیشگیری کرد؟
در بیشتر موارد، پیشگیری صددرصدی از این بیماری امکان پذیر نیست؛ زیرا این مشکل معمولا به عنوان عوارض جانبی برخی جراحی ها یا درمان ها به وجود می آید. با این حال، رعایت چند نکته می تواند خطر بروز این عارضه را کاهش دهد:
- مشورت دقیق با پزشک قبل از هر عمل جراحی رحمی
- انجام جراحی توسط پزشکان مجرب و ترجیحا با روش های کم تهاجمی
- پیگیری و چکاپ های پس از جراحی یا کورتاژ
- درمان کامل عفونت های لگنی یا رحمی پیش از هر اقدام جراحی
اگر برای شما انجام یک عمل جراحی مانند کورتاژ یا هیستروسکوپی برنامه ریزی شده است، حتما درباره خطر احتمالی چسبندگی رحم با پزشک خود صحبت کنید.
سخنی از نی نی تینی
اگر دچار درد لگنی، کرامپ های شدید یا مشکل در باردار شدن هستید، حتما این علائم را نادیده نگیرید. چسبندگی رحم یک بیماری نادر اما قابل درمان است و بسیاری از زنان پس از تشخیص و درمان مناسب، به زندگی عادی بازمی گردند و حتی بارداری موفقی را تجربه می کنند.
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان تجربه ای از چسبندگی رحم یا درمان آن داشته اید؟ خوشحال می شویم در بخش دیدگاه ها، تجربه خودتان را با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید. با اشتراک گذاری تجربه های واقعی، می توانیم به زنان بیشتری کمک کنیم تا این بیماری را بهتر بشناسند و زودتر برای درمان اقدام کنند.
