چرا کاهش پلاکت در بارداری اتفاق می افتد؟
پلاکت پایین در بارداری معمولا به دلیل تغییرات طبیعی در بدن مادر است. با این حال، در بعضی موارد ممکن است نشانه ای از یک بیماری جدی تر باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد.
اگر علت کاهش پلاکت فقط بارداری باشد و مسئله ی جدی تری در میان نباشد، این وضعیت معمولا خطرناک نیست و بعد از زایمان سطح پلاکت به حالت طبیعی بازمی گردد.
اما اگر تعداد پلاکت ها بسیار پایین بیاید، ممکن است هم برای مادر و هم برای نوزاد خطر خونریزی به ویژه هنگام زایمان وجود داشته باشد. در چنین مواردی استفاده از بی حسی نخاعی یا اپیدورال ممکن است ایمن نباشد. خوشبختانه راهکارهایی وجود دارد که می تواند زایمان ایمن را برایتان فراهم کند.
پزشک یا مامای شما در هفته های اول بارداری و همچنین در سه ماهه سوم، سطح پلاکت خون تان را بررسی خواهد کرد.
پلاکت چیست و چرا اهمیت دارد؟
پلاکت ها سلول های بسیار کوچکی در خون هستند که وظیفه ی اصلی آن ها جلوگیری از خونریزی است.
وقتی رگی در بدن آسیب می بیند، پلاکت ها به محل آسیب دیده می چسبند و با ایجاد لخته، مانع ادامه خونریزی می شوند.
اگر تعداد پلاکت ها پایین باشد، بدن ممکن است نتواند خونریزی را متوقف کند. در موارد خیلی شدید، حتی بدون آسیب هم احتمال خونریزی وجود دارد. پایین بودن پلاکت در اصطلاح پزشکی، «ترومبوسیتوپنی» (Thrombocytopenia) نام دارد.
پلاکت پایین در بارداری به چه معناست؟
حدود 1 تا 2 نفر از هر 20 زن باردار دچار کاهش پلاکت می شوند. در بیشتر موارد، این وضعیت بدون مشکل خاصی پیش می رود، ولی احتمال بروز عوارض به علت و شدت کاهش پلاکت بستگی دارد.
اگر پلاکت تان پایین باشد، پزشک برایتان آزمایش خون منظم تجویز می کند تا وضعیت تان تحت نظر باشد.
دلایل کاهش پلاکت در بارداری
دلایل مختلفی ممکن است باعث پایین آمدن پلاکت شوند. بعضی از این دلایل مختص بارداری هستند و برخی ممکن است در هر زمان دیگری از زندگی هم اتفاق بیفتند.
ترومبوسیتوپنی بارداری (Gestational Thrombocytopenia)
شایع ترین دلیل کاهش پلاکت در بارداری است و به خاطر تغییرات طبیعی بدن اتفاق می افتد. معمولا خفیف است، پس از زایمان خودبه خود برطرف می شود و برای مادر یا نوزاد مشکلی ایجاد نمی کند.
ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP)
این یک بیماری خودایمنی است که بدن به اشتباه علیه پلاکت ها آنتی بادی تولید می کند و آن ها را از بین می برد. در هر زمان ممکن است بروز کند، اما در دوران بارداری ممکن است شدت پیدا کند. این نوع کاهش پلاکت می تواند شدید باشد و خطر خونریزی را برای مادر و نوزاد افزایش دهد.
سندرم HELLP
این یک عارضه ی خطرناک بارداری است که می تواند در اثر پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) ایجاد شود. سندرم HELLP باعث کاهش شدید پلاکت، اختلالات خونی و آسیب کبدی می شود.
سایر دلایل احتمالی
- ابتلا به برخی ویروس ها
- کمبود ویتامین B12 یا فولات در رژیم غذایی
- مصرف بعضی داروها
- بیماری های خودایمنی
- مشکلات کبد یا طحال
علائم کاهش پلاکت در بارداری
در بیشتر موارد، پلاکت پایین در بارداری هیچ علامت خاصی ندارد و تنها با آزمایش خون مشخص می شود.
اما در برخی موارد ممکن است این علائم را تجربه کنید:
- کبودی های بی دلیل روی پوست
- خونریزی از بینی، دهان یا مقعد
- بند نیامدن خون در صورت بریدگی یا زخم کوچک
چگونه پلاکت پایین در بارداری تشخیص داده می شود؟
تشخیص این مشکل از طریق یک آزمایش خون ساده به نام «شمارش کامل خون» (CBC یا FBC) انجام می شود. این آزمایش معمولا در اوایل بارداری و مجددا بین هفته های 26 تا 28 بارداری انجام می گیرد.
اگر پلاکت تان پایین باشد، پزشک آزمایش های بیشتری برای بررسی علت تجویز خواهد کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
در هفته های 6 تا 8 بارداری حتما به پزشک یا ماما مراجعه کنید تا آزمایش های اولیه از جمله آزمایش خون، ادرار و سونوگرافی برایتان انجام شود.
اگر در آزمایش خون مشخص شود که پلاکت تان پایین است، پزشک به شما خواهد گفت که هر چند وقت یک بار باید آن را پیگیری کنید؛ این بستگی به سطح پلاکت و مرحله ی بارداری تان دارد.
در صورتی که پزشک گفته پلاکت تان خیلی پایین است و دچار هرگونه خونریزی شدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
خطرات کاهش پلاکت در بارداری و زایمان
پلاکت پایین در بارداری ممکن است خطر خونریزی شدید بعد از زایمان (خونریزی پس از زایمان) را افزایش دهد. همچنین ممکن است خطر خونریزی در اطراف نخاع را هنگام استفاده از بی حسی نخاعی یا اپیدورال بیشتر کند.
با این حال، اگر پلاکت فقط کمی پایین باشد، معمولا این نگرانی ها وجود ندارد.
در صورت ابتلا به ITP، ممکن است نوزاد نیز پلاکت پایین داشته باشد که خطر خونریزی، به ویژه در زایمان با فورسپس یا ونتوز (مکش) را افزایش می دهد.
اما فراموش نکنید که ترومبوسیتوپنی بارداری معمولا بی خطر است و نیازی به نگرانی نیست.
درمان پلاکت پایین در بارداری و هنگام زایمان
اگر کاهش پلاکت خفیف باشد، معمولا فقط با آزمایش های منظم پیگیری می شود و نیازی به درمان خاصی نیست.
اما اگر پلاکت بسیار پایین باشد یا پزشک تشخیص دهد که به ITP مبتلا هستید، احتمالا شما را به متخصص خون (هماتولوژیست) ارجاع می دهند.
در صورت کاهش شدید پلاکت، توصیه می شود زایمان در بیمارستانی انجام شود که در تمام ساعات شبانه روز به بانک خون دسترسی دارد، چون ممکن است در هنگام زایمان به تزریق خون نیاز پیدا کنید.
در برخی موارد، ممکن است درمان هایی برای بالا بردن پلاکت قبل از زایمان پیشنهاد شود، مثل:
- داروهای استروئیدی
- ایمونوگلوبولین تزریقی (IVIG)
- تزریق پلاکت
اگر پلاکت تان خیلی پایین باشد، ممکن است پزشک زایمان القایی را توصیه کند.
آیا می توان از پایین آمدن پلاکت در بارداری پیشگیری کرد؟
در بیشتر موارد، راهی برای پیشگیری قطعی وجود ندارد. با این حال، با انجام برخی کارها می توانید از سلامت خود در دوران بارداری حمایت کنید، از جمله:
- مصرف غذاهای غنی از ویتامین B12 و فولات
- پرهیز از داروهایی که روی پلاکت تأثیر منفی دارند (با داروساز یا پزشک مشورت کنید)
- اجتناب از رفتارهایی که احتمال ابتلا به ویروس هایی مثل هپاتیت C یا HIV را افزایش می دهند
آیا پلاکت بعد از زایمان به حالت طبیعی بازمی گردد؟
بستگی به علت کاهش پلاکت در بارداری دارد. اگر دلیل آن ترومبوسیتوپنی بارداری باشد، معمولا بعد از تولد نوزاد، پلاکت ها به سطح طبیعی بازمی گردند. اما اگر دچار ITP باشید، ممکن است همچنان پلاکت تان پایین بماند و نیاز به پیگیری توسط متخصص داشته باشید.
پزشک یا ماما معمولا چند ماه پس از زایمان، آزمایش خون مجددی برای بررسی بهبود سطح پلاکت تجویز می کنند و بر اساس آن، در مورد ادامه ی مراقبت های پزشکی تصمیم می گیرند.
آیا در دوران بارداری تان با مشکل پایین بودن پلاکت مواجه شده اید؟ تجربه تان را با ما و دیگر مادران در بخش دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.
چه عواملی به شما کمک کرد تا با این وضعیت بهتر کنار بیایید؟ اگر سوالی در مورد علائم، درمان یا روند پیگیری آزمایش ها دارید، حتما بپرسید تا پاسخ کامل و علمی دریافت کنید.
تجربه شما می تواند برای مادران دیگر بسیار ارزشمند باشد. پس مشارکت تان را از ما دریغ نکنید!
