لارنگومالاسی در نوزادان یکی از شایع ترین اختلالات مربوط به حنجره یا جعبهٔ صدا در آن ها است. در این وضعیت، بافت های بالای حنجره نرم تر از حد معمول هستند و هنگام تنفس روی مسیر عبور هوا خم می شوند. همین موضوع باعث ایجاد صدای تنفس غیرعادی یا اصطلاحا استریدور (Stridor) می شود که شبیه به صدای سوت یا خس خس است.
خبر خوب این است که لارنگومالاسی در بیشتر نوزادان بدون نیاز به درمان خاص، تا زمانی که کودک به سن 1 تا 2 سالگی برسد، خودبه خود برطرف می شود. البته در این مدت، پزشک متخصص کودکان یا متخصص گوش و حلق و بینی می تواند با آموزش هایی به والدین کمک کند تا علائم را مدیریت کرده و وضعیت تنفس و تغذیه نوزاد را تحت نظر بگیرند. در این مقاله در مورد لارنگومالاسی در نوزادان به طور کامل توضیح خواهیم داد.
لارنگومالاسی در نوزادان چیست؟
لارنگومالاسی (به انگلیسی: Laryngomalacia) به معنی «نرمی غضروف حنجره» است و در حقیقت نوعی ناهنجاری در حنجره (larynx) است که بیشتر در نوزادان تازه متولدشده دیده می شود. در این حالت، بافت های نرم و شل بالای حنجره در هنگام دم، به سمت عقب و روی راه هوایی خم می شوند و باعث ایجاد صدای غیرطبیعی هنگام نفس کشیدن می شوند.
این مشکل شایع ترین علت صدای تنفس غیرطبیعی در نوزادان است و معمولا هنگام دم (وقتی کودک نفس می کشد) صدایی شبیه به سوت یا جیرجیر ایجاد می کند. در بیشتر موارد، بیماری خفیف است و به مرور زمان بهبود پیدا می کند، اما در موارد شدید ممکن است مشکلاتی مانند اختلال در تغذیه، نفس تنگی یا وقفه در تنفس رخ دهد.
شیوع لارنگومالاسی چقدر است؟
لارنگومالاسی مادرزادی، یعنی حالتی که نوزاد از بدو تولد با آن به دنیا می آید، بسیار شایع است. بر اساس مطالعات پزشکی، بیش از نیمی از نوزادان در هفتهٔ اول زندگی درجاتی از این اختلال را دارند و بسیاری از آن ها بین هفتهٔ دوم تا چهارم تولد علائم واضح تری نشان می دهند.
هرچند لارنگومالاسی در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد، اما این مورد بسیار نادر است و پزشکان آن را لارنگومالاسی اکتسابی می نامند، زیرا در اثر عوامل دیگری مانند آسیب عصبی یا بیماری های زمینه ای به وجود می آید.
علائم لارنگومالاسی در نوزادان
علائم لارنگومالاسی در نوزادان می تواند از بسیار خفیف تا شدید متغیر باشد. مهم ترین نشانه، صدای تنفس بلند، غیرعادی یا سوت مانند است که به ویژه هنگام دم (نفس کشیدن به داخل) شنیده می شود.
در بیشتر نوزادان، این صدا در ماه های اول شدت می گیرد اما سپس با رشد نوزاد و قوی تر شدن بافت های حنجره، در حدود یک تا دو سالگی برطرف می شود.
در حالت های خفیف، نوزاد به خوبی نفس می کشد و شیر می خورد، هرچند صدای تنفس ممکن است برای والدین نگران کننده به نظر برسد. معمولا این صدا هنگام دراز کشیدن، خوابیدن، گریه کردن یا شیر خوردن بلندتر می شود.
اما در موارد شدیدتر، نوزاد ممکن است یکی یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشد:
- وقفه در تنفس (آپنه)؛ یعنی مکث های طولانی بین نفس ها
- آسپیراسیون (Aspiration)؛ ورود شیر یا مایعات به درون ریه ها
- سیانوز (Cyanosis)؛ کبود شدن لب ها یا پوست به دلیل کمبود اکسیژن
- دشواری در بلع (دیسفاژی)
- عدم افزایش وزن مناسب
- فرورفتگی قفسه سینه یا گردن هنگام نفس کشیدن
در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا، لازم است بلافاصله با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید. تشخیص و پیگیری زودهنگام می تواند از عوارض بعدی جلوگیری کند.
علت لارنگومالاسی در نوزادان چیست؟
پزشکان هنوز علت دقیق بروز لارنگومالاسی در نوزادان را نمی دانند، اما چند نظریه علمی درباره آن وجود دارد:
- ناهنجاری های ساختاری: در دوران جنینی، غضروف ها یا عضلات اطراف حنجره به صورت طبیعی شکل نمی گیرند و بیش از حد نرم یا شل می شوند.
- اختلالات عصبی-عضلانی: در برخی نوزادان، اعصاب یا عضلات کنترل کننده تارهای صوتی درست عمل نمی کنند و همین باعث افتادگی بافت ها می شود.
- رفلاکس معده به حنجره (GERD): بازگشت اسید معده به سمت بالا می تواند باعث التهاب در حنجره شود و نرمی غضروف ها را تشدید کند.
برخی از متخصصان معتقدند که ترکیب چند عامل مانند ژنتیک، نارس بودن نوزاد و رفلاکس شدید معده، احتمال بروز لارنگومالاسی در نوزادان را افزایش می دهد.
انواع لارنگومالاسی در نوزادان
پزشکان بر اساس علت بروز، لارنگومالاسی در نوزادان را به سه نوع تقسیم می کنند:
- نوع 1: غشاها یا بافت های مخاطی اطراف حنجره بیش از حد کوتاه یا سفت هستند.
- نوع 2: بخش فوقانی حنجره بافت نرم و اضافی دارد که هنگام تنفس روی مسیر هوا می افتد.
- نوع 3: یک بیماری زمینه ای مانند رفلاکس معده یا اختلالات عصبی عضلانی عامل اصلی ایجاد لارنگومالاسی است.
تشخیص لارنگومالاسی در نوزادان
اصلی ترین روش برای تشخیص لارنگومالاسی در نوزادان، انجام آزمایشی به نام نازوفارنژولارنگوسکوپی (Nasopharyngolaryngoscopy یا NPL) است. در این روش، متخصص گوش و حلق و بینی با استفاده از یک لوله باریک و انعطاف پذیر مجهز به دوربین بسیار کوچک، داخل بینی و گلوی نوزاد را بررسی می کند تا وضعیت حنجره و راه هوایی را ببیند.
این معاینه معمولا تنها 2 تا 5 دقیقه طول می کشد و در مطب پزشک قابل انجام است. پزشک در این حین دقت می کند که آیا بافت های حنجره هنگام دم روی مسیر هوا می افتند یا خیر.
سایر آزمایش های لارنگومالاسی در نوزادان
در صورت تشخیص لارنگومالاسی در نوزادان، ممکن است پزشک برای بررسی شدت و علت دقیق بیماری، چند آزمایش دیگر را نیز تجویز کند:
- فلوروسکوپی راه هوایی (Airway fluoroscopy): در این روش با استفاده از اشعه ایکس و ماده حاجب، نحوه عملکرد بلع و عبور هوا از گلو بررسی می شود.
- بررسی رفلاکس با پروب امپدانس: لوله باریکی از راه بینی وارد مری نوزاد می شود تا مقدار اسیدی که به حنجره می رسد اندازه گیری شود. در این روش نوزاد معمولا یک شب در بیمارستان بستری می ماند.
- میکرولارنگوسکوپی و برونکوسکوپی (ML&B): پزشک با استفاده از لوله ای دارای نور، نای و حنجره نوزاد را زیر بی هوشی عمومی بررسی می کند تا علت دقیق صدای بلند تنفس را بیابد.
- تصویربرداری با اشعه ایکس از گردن یا قفسه سینه: برای اطمینان از نبود سایر ناهنجاری های ساختاری که ممکن است باعث صدا یا تنگی نفس شوند.
درمان لارنگومالاسی در نوزادان
درمان لارنگومالاسی چگونه انجام می شود؟
در بیشتر موارد، لارنگومالاسی به تدریج و بدون نیاز به درمان خاص، تا حدود سن یک تا دو سالگی برطرف می شود. در این مدت صدای غیرطبیعی تنفس نیز به مرور کاهش می یابد. اگر علائم لارنگومالاسی خفیف باشد، می توان آن را در خانه کنترل کرد؛ اما در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به مصرف دارو یا حتی انجام جراحی وجود داشته باشد.
درمان خانگی لارنگومالاسی در نوزادان
در نوزادانی که علائم خفیف دارند، معمولا می توان با مراقبت های خانگی وضعیت را کنترل کرد. برنامه ی مدیریت لارنگومالاسی باید متناسب با شرایط هر نوزاد تنظیم شود، اما چند نکته ی مهم وجود دارد که والدین می توانند رعایت کنند:
- اگر نوزاد هنگام تغذیه مشکل دارد، می توانید تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهید تا کالری و مواد مغذی کافی دریافت کند.
- گاهی پزشک توصیه می کند شیر خشک یا شیر مادر را با مقدار کمی غلات مخصوص نوزادان یا غلیظ کننده های مجاز سفت تر کنید تا برگشت شیر (رفلاکس) کمتر اتفاق بیفتد.
- اگر نوزاد در تنفس مشکل دارد، می توان سر تخت یا تشک نوزاد را کمی بالاتر قرار داد تا مسیر هوا بازتر شود. البته این کار باید با مشورت پزشک و رعایت اصول ایمنی خواب انجام شود.
- همیشه از پزشک کودک درباره ی راهکارهای دقیق برای کاهش علائم لارنگومالاسی سؤال کنید؛ چون هر نوزاد شرایط خاص خود را دارد.
درمان دارویی لارنگومالاسی در نوزادان
در برخی نوزادان، لارنگومالاسی همراه با رفلاکس معده به حنجره (GERD) دیده می شود. در این حالت، پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل اسید معده تجویز کند، مانند:
- مهارکننده های پمپ پروتون (PPI) مانند امپرازول یا لانزوپرازول
- مسدودکننده های گیرنده H2 مثل رانیتیدین یا فاموتیدین
کنترل رفلاکس اهمیت زیادی دارد، زیرا اسید معده می تواند باعث التهاب در حنجره شود و علائم لارنگومالاسی را تشدید کند. معمولا اثر داروها ظرف دو هفته ظاهر می شود، اما ممکن است درمان چندین هفته تا چند ماه ادامه داشته باشد تا التهاب کاملا برطرف شود.
جراحی لارنگومالاسی در نوزادان
در مواردی که لارنگومالاسی شدید است و دارو یا مراقبت خانگی مؤثر نیست، پزشک ممکن است انجام جراحی را پیشنهاد دهد.
جراحی اصلی این بیماری سوپراگلوتوپلاستی (Supraglottoplasty) نام دارد. در این عمل، جراح گوش و حلق و بینی بخش های نرم و شل بالای حنجره را برمی دارد تا راه هوایی بازتر شود.
این جراحی در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و نوزاد معمولا یک شب در بیمارستان می ماند تا وضعیت تنفس او پس از عمل تحت نظر باشد.
ممکن است در چند روز اول بعد از عمل، صدای تنفس کودک حتی از قبل بلندتر شود که کاملا طبیعی است. این موضوع به دلیل التهاب پس از جراحی است و به تدریج با کاهش تورم، صدای تنفس طبیعی تر می شود. روند بهبودی کامل معمولا حدود دو هفته طول می کشد.
آیا باید نگران لارنگومالاسی در نوزادان باشیم؟
در بیشتر موارد، لارنگومالاسی خطرناک نیست. هرچند صدای تنفس نوزاد ممکن است شما را نگران کند، اما اغلب این وضعیت خودبه خود برطرف می شود. تنها در درصد کمی از نوزادان، که دچار نارسایی تنفسی یا عدم افزایش وزن هستند، نیاز به درمان جدی تر مانند جراحی وجود دارد.
پزشک کودک شما می تواند بر اساس نوع و شدت بیماری توضیح دهد که چه انتظاری باید داشته باشید و آیا درمان خاصی لازم است یا خیر.
مدت زمان بهبودی لارنگومالاسی در نوزادان
لارنگومالاسی در نوزادان معمولا تا سن 1 تا 2 سالگی به طور کامل از بین می رود.
با این حال، والدین باید مراقب علائم هشداردهنده مانند آپنه (وقفه در تنفس) یا کبود شدن اطراف لب ها باشند. اگر چنین نشانه هایی مشاهده شد، مراجعه فوری به پزشک یا اورژانس ضروری است، زیرا این موارد می توانند خطرناک باشند.
پیشگیری از لارنگومالاسی در نوزادان
متأسفانه هیچ راهی برای پیشگیری از لارنگومالاسی در نوزادان وجود ندارد، چون این بیماری اغلب مادرزادی است و به نحوه رشد بافت های حنجره در دوران جنینی مربوط می شود.
اما والدین می توانند با رعایت توصیه های پزشک، علائم لارنگومالاسی را کنترل و شدت آن را کاهش دهند.
مادران باید بدانند که بروز این مشکل به هیچ وجه تقصیر آن ها نیست. لارنگومالاسی چیزی نیست که بتوان از آن جلوگیری کرد و معمولا به مرور زمان برطرف می شود. حتی اگر صدای نفس کشیدن نوزاد در ابتدا ترسناک به نظر برسد، در بیشتر موارد نیازی به درمان جدی نیست.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر نوزاد شما علائم واضحی از لارنگومالاسی دارد (مانند تنفس صدادار، خس خس یا صدای سوت در هنگام نفس کشیدن) بهتر است هرچه سریع تر با پزشک اطفال مشورت کنید. پزشک پس از معاینه، در صورت نیاز، نوزاد را به متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) ارجاع می دهد.
همچنین اگر نوزاد دچار رفلاکس معده است یا علائم او ناگهان بدتر شده، باید فورا با پزشک تماس بگیرید.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟
در موارد زیر باید فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- اگر نوزاد بیش از 10 ثانیه نفس نمی کشد
- اگر هنگام نفس کشیدن، قفسه سینه یا گردن به طور غیرعادی فرو می رود
- اگر اطراف لب ها یا پوست نوزاد کبود شده است
این علائم می توانند نشانه ی کمبود اکسیژن یا انسداد راه هوایی باشند و نیاز به بررسی فوری دارند.
تفاوت لارنگومالاسی و تراکئومالاسی چیست؟
هر دو بیماری لارنگومالاسی و تراکئومالاسی مربوط به نرمی بافت های مسیر تنفسی هستند.
در لارنگومالاسی، بافت های نرم بالای حنجره دچار شلی می شوند، در حالی که در تراکئومالاسی، غضروف های نای (در پایین حنجره) ضعیف هستند. تراکئومالاسی معمولا نادرتر اما جدی تر از لارنگومالاسی است و ممکن است نیاز به درمان تخصصی تر داشته باشد.
آیا لارنگومالاسی باعث افزایش وزن نوزاد می شود؟
در بیشتر موارد، خیر. نوزادان مبتلا به لارنگومالاسی شدید حتی ممکن است در افزایش وزن دچار مشکل شوند، زیرا مشکلات تغذیه و بلع باعث کاهش دریافت کالری کافی می شود.
چه عواملی لارنگومالاسی در نوزادان را بدتر می کنند؟
خوابیدن نوزاد به پشت گاهی می تواند علائم لارنگومالاسی را تشدید کند. اگر هنگام خواب متوجه شدید نوزاد به سختی نفس می کشد یا صدای او بلندتر شده، حتما با پزشک مشورت کنید.
همچنین رفلاکس معده (GERD) یکی از عوامل مهمی است که می تواند این بیماری را بدتر کند و باید به خوبی کنترل شود.
سخنی از نی نی تینی
درک می کنم که شنیدن صدای نفس های غیرعادی نوزادتان می تواند نگران کننده باشد، به ویژه اگر مادر یا پدر تازه کار باشید. اما به یاد داشته باشید که لارنگومالاسی در نوزادان بیشتر موارد موقتی و بی خطر است. با پیگیری منظم، رعایت توصیه های پزشک و توجه به علائم هشداردهنده، می توانید این دوران را با آرامش بیشتری پشت سر بگذارید.
اگر تجربه ای از لارنگومالاسی در نوزادان خود داشته اید، یا توانسته اید با راهکارهای خانگی علائم آن را کاهش دهید، تجربه خود را با دیگر والدین در میان بگذارید. دانستن تجربه شما می تواند برای مادران دیگر الهام بخش باشد.
