علت ایجاد سنگ کیسه صفرا در کودکان و راهکارهای درمان

سنگ کیسه صفرا در کودکان کمتر شایع است، اما در صورت بروز، ممکن است باعث درد شکم و علائمی مانند التهاب یا انسداد مجاری صفراوی شود. برخی کودکان ممکن است بدون علامت باشند، اما در موارد شدید، تهوع، استفراغ یا زردی نیز دیده می شود. تشخیص معمولا با سونوگرافی انجام می شود و درمان بسته به شدت علائم، از دارو تا جراحی متغیر است. در این مقاله به طور کامل در مورد علل و درمان سنگ کیسه صفرا در کودکان توضیح خواهیم داد.

سنگ کیسه صفرا چیست و چرا در کودکان رخ می دهد؟

اگرچه سنگ کیسه صفرا در کودکان کمتر از بزرگسالان دیده می شود، اما طی چند دهه اخیر، شیوع آن در کودکان به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این سنگ ها می توانند موجب درد شکمی شوند، به ویژه در ناحیه بالای سمت راست شکم، یعنی جایی که کیسه صفرا قرار دارد.

این درد اغلب شدید و به صورت موجی ظاهر می شود؛ یعنی ممکن است لحظاتی آرام و دوباره شدید شود. در مواردی که سنگ کیسه صفرا عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار دهد، ممکن است کودک دچار زردی شود. نشانه های زردی شامل تیره شدن غیرطبیعی رنگ ادرار، زرد شدن سفیدی چشم و پوست هستند. البته همیشه این علائم ظاهر نمی شوند؛ برخی کودکان ممکن است کاملا بدون علامت باشند.

نکته مهم اینجاست که وجود سنگ در کیسه صفرا همیشه به معنای وجود یک بیماری زمینه ای نیست، اما عواملی مانند ژنتیک یا تغذیه ناسالم می توانند احتمال ایجاد آن را افزایش دهند.

سنگ کیسه صفرا چیست؟

بدن برای هضم غذا از مایعات گوارشی مختلفی استفاده می کند. یکی از این مایعات، صفراست که توسط کیسه صفرا ترشح می شود تا به هضم چربی ها کمک کند. اما زمانی که ترکیبات موجود در صفرا دچار عدم تعادل شوند، ممکن است به شکل سنگ هایی در داخل کیسه صفرا رسوب کنند.

این سنگ ها گاهی بی خطرند و ممکن است سال ها در بدن باقی بمانند بدون اینکه مشکلی ایجاد کنند. اما در برخی موارد، سنگ ها باعث التهاب کیسه صفرا شده یا از محل خود حرکت می کنند و در مجاری صفراوی (مسیری که صفرا را از کبد و کیسه صفرا به روده منتقل می کند) گیر می افتند. در این حالت، نه تنها عملکرد طبیعی سیستم گوارش مختل می شود، بلکه ممکن است به کبد، لوزالمعده یا هر دوی آن ها آسیب وارد شود.

عوارض سنگ کیسه صفرا در کودکان می تواند شامل دردهای شدید، عفونت یا حتی صدمه به اعضای داخلی باشد. بنابراین اگر سنگ ها همراه با علائم ظاهر شوند، باید فورا تحت پیگیری پزشکی قرار گیرند.

انواع سنگ کیسه صفرا در کودکان

سنگ های کیسه صفرا به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می شوند:

1- سنگ های کلسترولی

این نوع بیشتر در بزرگسالان دیده می شود. زمانی تشکیل می شوند که میزان کلسترول در صفرا بیشتر از حد طبیعی باشد و کیسه صفرا نتواند آن را حل کند. این مسئله باعث تشکیل «لجن صفراوی» شده و در نهایت به ایجاد سنگ منجر می شود.

2- سنگ های رنگدانه ای

این نوع بیشتر در کودکان شایع است. این سنگ ها به دلیل تجمع رنگدانه هایی مانند بیلی روبین در کیسه صفرا تشکیل می شوند. به ویژه دختران نوجوان پس از شروع بلوغ، بیشتر در معرض این نوع سنگ قرار دارند. پژوهش ها نشان می دهند تغییرات هورمونی می تواند زمینه ساز شکل گیری سنگ کیسه صفرا در کودکان به ویژه در این گروه سنی باشد.

علت ایجاد سنگ کیسه صفرا در کودکان و عوامل خطر

تحقیقات منتشرشده در سال 2022 نشان می دهد که نرخ بروز سنگ کیسه صفرا در کودکان بین 1.9 تا 4 درصد افزایش یافته است. یکی از دلایل اصلی این افزایش، چاقی در کودکان عنوان شده است.

علاوه بر چاقی، برخی بیماری ها یا شرایط خاص می توانند خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا در کودکان را افزایش دهند، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری ویلسون (اختلال در متابولیسم مس)
• بیماری های تیروئید
• سندرم داون
• فیبروز کیستیک
• بیماری های همولیتیک (بیماری هایی که باعث تخریب بیش از حد گلبول های قرمز می شوند)

سایر عوامل خطر عبارت اند از:

• سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا
• برخی ناهنجاری های ژنتیکی
• جنسیت مؤنث (به ویژه پس از بلوغ)
• کم تحرکی یا سبک زندگی نشسته
• رژیم غذایی پرچرب یا ناسالم
• کاهش وزن شدید یا ناگهانی

با این حال، ممکن است حتی کودکی که هیچ کدام از این عوامل را ندارد، دچار سنگ صفرا شود. از این رو، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم می تواند نقش مهمی در کاهش احتمال بروز این مشکل ایفا کند.

علائم سنگ کیسه صفرا در کودکان

اگر سنگ ها بی عارضه باشند، ممکن است کودک هیچ علامتی نداشته باشد. اما زمانی که علائم ظاهر می شوند، معمولا نشانه ای از عارضه یا مسدود شدن مسیر صفرا هستند. برخی از مهم ترین علائم سنگ کیسه صفرا در کودکان عبارت اند از:

• درد شکمی، به ویژه در قسمت بالا و سمت راست شکم
• زردی پوست یا چشم (نشانه هایی از اختلال در عملکرد کبد)
• ادرار بسیار تیره رنگ
• دردی که به شانه راست کشیده می شود
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• تب (در مواردی)
• سفت شدن عضلات شکم در زمان لمس (پاسخ محافظتی بدن)

در صورتی که کودک دچار درد شکمی شدید یا زردی شود، لازم است فورا با پزشک مشورت شود، چون ممکن است نشانه ای از التهاب یا انسداد صفراوی باشد.

درمان سنگ کیسه صفرا در کودکان

اگر سنگ های کیسه صفرا در کودک شما علائمی ایجاد نکنند، معمولا نیازی به درمان فوری نیست. پزشک ممکن است تنها کودک را تحت نظر داشته باشد و در صورت بروز علائم یا عوارض، درمان را شروع کند.

با این حال، در بسیاری از موارد، به دلیل اینکه سنگ های صفراوی مستعد بازگشت هستند و می توانند مجاری صفراوی را مسدود کرده و منجر به عوارض جدی شوند، پزشک توصیه به برداشتن کیسه صفرا می کند.

جراحی (برداشتن کیسه صفرا)

برداشتن کیسه صفرا یا همان «کوله سیستکتومی» معمولا با جراحی انجام می شود. این جراحی نیاز به بیهوشی عمومی دارد و باید در اتاق عمل صورت گیرد. روش متداول این جراحی در کودکان، «لاپاراسکوپی» است که با برش های بسیار کوچک و بدون شکاف بزرگ انجام می شود و دوران بهبودی کوتاه تری دارد.

بعد از جراحی، کودک می تواند بدون کیسه صفرا هم زندگی سالمی داشته باشد. بدن هنوز می تواند صفرا تولید کند، اما این صفرا به جای اینکه در کیسه صفرا ذخیره شود، مستقیما وارد روده کوچک می شود.

درمان های جایگزین یا حمایتی برای سنگ کیسه صفرا در کودکان

در برخی موارد که کودک دچار عوارض سنگ کیسه صفرا شده باشد، مانند عفونت، التهاب، یا پانکراتیت، نیاز به اقدامات درمانی فوری تری دارد. این اقدامات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تزریق سرم (مایعات داخل وریدی) برای پیشگیری از کم آبی و کمک به عملکرد ارگان ها
• آنتی بیوتیک ها در صورت وجود یا احتمال عفونت
• داروهای مکمل برای کاهش درد، تهوع یا سایر علائم
• بستری شدن در بیمارستان جهت پایش دقیق شرایط کودک و جلوگیری از پیشرفت عارضه ها

در صورت پیچیده بودن شرایط، ممکن است کودک نیاز به همکاری چند تخصصی از جمله فوق تخصص گوارش، جراح اطفال و متخصص تغذیه داشته باشد.

چه زمانی باید برای درمان سنگ کیسه صفرا در کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟

با توجه به اینکه سنگ کیسه صفرا در کودکان می تواند به بیماری های جدی مانند پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) یا آسیب کبدی منجر شود، در صورت مشاهده علائم باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

در موارد زیر به اورژانس مراجعه کنید:

• درد شدید و موج دار در ناحیه بالای شکم به ویژه بعد از خوردن غذاهای چرب
• علائم زردی مانند زرد شدن پوست، چشم ها یا ناخن ها و ادرار تیره رنگ
• نشانه های پانکراتیت مانند درد شدید شکم یا مدفوع بی رنگ یا خیلی روشن
• استفراغ یا اسهال مکرر و بی وقفه همراه با علائم شکمی

همچنین در موارد زیر، مشاوره پزشکی بگیرید:

• درد شکمی متناوب که می آید و می رود
• سابقه خانوادگی سنگ صفرا یا ابتلای قبلی کودک به این بیماری
• مشکلات گوارشی مزمن مانند تهوع بی دلیل یا سوءهاضمه

بسیاری از والدین ممکن است این علائم را به دل درد یا مشکلات ساده گوارشی نسبت دهند، اما شناخت علائم خاص کیسه صفرا و واکنش سریع، می تواند از عوارض جدی و پرهزینه پیشگیری کند.

سخنی از نی نی تینی

گاهی پزشکان در حین بررسی درد شکم یا سایر مشکلات، به طور اتفاقی متوجه وجود سنگ کیسه صفرا در کودکان می شوند. اما زمانی که این سنگ ها علائم ایجاد می کنند، معمولا راهکار اصلی درمان، جراحی برای برداشتن کیسه صفرا است.

خود سنگ ها ممکن است بی خطر باشند، اما اگر در مسیرهای صفراوی حرکت کنند، می توانند به کبد، لوزالمعده یا سایر ارگان ها آسیب بزنند و عفونت ایجاد کنند. بنابراین، پیگیری سریع و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم، نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض خطرناک دارد.

اگر فرزند شما دچار دردهای شدید شکمی همراه با زردی شده است، بدون تأخیر به مراکز درمانی مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام می تواند سلامت کودک را حفظ کرده و از نیاز به درمان های پیچیده تر جلوگیری کند.