با شروع فصل بارندگی در بسیاری از کشورهای آسیای جنوبی، نگرانی ها درباره ی شیوع بیماری هایی که از طریق آب های راکد و آلوده منتقل می شوند افزایش پیدا می کند. یکی از مهم ترین این بیماری ها، تب دنگی در کودکان است که از طریق نیش پشه منتقل می شود.
امسال، شمار مبتلایان به تب دنگی در کشور های آسیا به شکل نگران کننده ای افزایش یافته، به ویژه در میان کودکان. طبق آمارهای منتشرشده، تاکنون بیش از 209 هزار مورد ابتلا و 564 مورد مرگ ناشی از این بیماری گزارش شده است. در این میان، بیش از 21 هزار کودک زیر 15 سال به تب دنگی مبتلا شده اند.
متأسفانه با ادامه فصل بارندگی، احتمال افزایش تعداد مبتلایان وجود دارد. اما خوشبختانه تب دنگی در کودکان بیماری ای قابل پیشگیری است و والدین با رعایت چند نکته ساده می توانند از فرزندان خود محافظت کنند.
اگرچه همه افراد مبتلا دچار علائم شدید نمی شوند، اما در برخی موارد، تب دنگی در کودکان می تواند خطرناک باشد و نیاز به رسیدگی فوری پزشکی داشته باشد. آشنایی با نشانه های این بیماری و دانستن زمان مناسب برای مراجعه به پزشک، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی آن دارد.
برای پاسخ به سؤالات رایج والدین درباره تب دنگی در کودکان، با کارشناسان حوزه سلامت، آب و بهداشت گفتگو شده است تا اطلاعات دقیقی درباره نحوه پیشگیری و مراقبت از کودکان در برابر این بیماری ارائه شود.
تب دنگی چیست و چرا در کودکان نگران کننده است؟
تب دنگی یک بیماری ویروسی شبیه آنفولانزا است که از طریق نیش پشه آئدس (Aedes) به انسان منتقل می شود. این پشه ها ناقل ویروس دنگی هستند و بیشتر در ساعات اولیه صبح و هنگام غروب فعالیت دارند، یعنی دقیقا زمانی که بچه ها ممکن است بیرون از خانه مشغول بازی یا رفت وآمد باشند.
اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، علائم مشخصی ندارند. اما در برخی موارد، بیماری می تواند منجر به تب شدید، ضعف بدنی، بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ شود. به همین دلیل، تب دنگی در کودکان چه خطراتی برای آن ها دارد؟ یکی از سؤالات مهم والدین است که باید پاسخ دقیقی برای آن یافت.
تب دنگی چگونه منتقل می شود؟
ابتلا به تب دنگی زمانی اتفاق می افتد که یک پشه آلوده به ویروس دنگی، انسان را نیش بزند. این بیماری مستقیما از انسان به انسان منتقل نمی شود، اما در صورتی که پشه ای در دوران ابتلای فرد به او نیش بزند، ویروس وارد بدن پشه می شود و این پشه می تواند بیماری را به دیگران منتقل کند.
پشه آئدس برای تخم گذاری به آب نیاز دارد و حتی مقدار کمی آب را نیز برای این کار کافی می داند. محل های رایج تخم ریزی شامل سطل های بلااستفاده، لاستیک های فرسوده، زیرگلدانی ها، بطری های خالی، و هر نوع ظرفی است که بتواند آب باران را در خود نگه دارد.
خطر ابتلا در مناطقی که چنین محل هایی وجود دارد، به ویژه برای کودکان بسیار بیشتر است، چون آن ها بیشتر در محیط های باز هستند و ممکن است مورد نیش پشه قرار بگیرند.
همچنین، در موارد نادری، مادر بارداری که به تب دنگی مبتلاست ممکن است ویروس را در دوران بارداری یا حین زایمان به نوزاد خود منتقل کند.
از کجا بفهمیم فرزندمان به تب دنگی مبتلا شده است؟
از آن جا که در بیشتر موارد، تب دنگی بدون علامت است، تشخیص آن کار ساده ای نیست. حتی اگر علائم بروز پیدا کنند، معمولا با دیگر بیماری های شایع کودکان مانند آنفولانزا، سرماخوردگی، یا حتی مالاریا اشتباه گرفته می شوند.
اما در حدود یک چهارم از افراد مبتلا، علائم مشخصی بروز می کند که معمولا 4 تا 10 روز پس از نیش پشه آلوده آغاز شده و بین 2 تا 7 روز ادامه دارد.
علائم رایج تب دنگی در کودکان شامل موارد زیر است:
- تب بالا، تا حدود 40 درجه سانتی گراد
- سردرد شدید
- درد پشت چشم ها
- دردهای عضلانی و مفصلی
- حالت تهوع یا استفراغ
- تورم غدد لنفاوی
- راش یا جوش های پوستی
- بی قراری یا تحریک پذیری بیش ازحد در نوزادان و خردسالان
- کاهش اشتها و تغییر در الگوی خواب کودک
از آن جا که این علائم با بیماری های دیگری همچون زیکا، چیکونگونیا یا مالاریا هم پوشانی دارد، تنها راه قطعی برای تشخیص تب دنگی، انجام آزمایش خون در آزمایشگاه است.
اگر کودک شما هر یک از این علائم را دارد، حتما سریعا به پزشک مراجعه کنید و از درمان های خودسرانه پرهیز کنید. اقدامات به موقع می تواند جان کودک را نجات دهد.
بهترین روش درمان تب دنگی در کودکان چیست؟
هیچ درمان خاص و قطعی برای تب دنگی در کودکان وجود ندارد. مراقبت های پزشکی در این بیماری بیشتر برای کاهش و مدیریت علائم به کار می رود؛ مانند داروهایی برای پایین آوردن تب و کاهش درد.
بیشتر افرادی که دچار دنگی خفیف می شوند، بدون نیاز به بستری شدن می توانند در خانه با درمان های ساده بهبود پیدا کنند. این افراد به تدریج و به مرور زمان بهتر می شوند.
اگر شما یا فرزندتان دچار دنگی خفیف شدید، موارد زیر را رعایت کنید:
- استراحت کافی داشته باشید.
- مایعات فراوان بنوشید تا بدنتان کم آب نشود.
- غذاهای مقوی و مغذی مصرف کنید.
- در صورت نیاز، با مشورت پزشک از استامینوفن (پاراستامول) برای کاهش تب و درد استفاده کنید.
- برای کاهش تب، می توانید بدن را با آب خنک اسفنجی کنید.
- از مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن یا آسپیرین خودداری کنید، زیرا این داروها خطر خونریزی را افزایش می دهند.
- نشانه های دنگی شدید را زیر نظر بگیرید و در صورت مشاهده ی هرگونه علائم نگران کننده، سریعا با پزشک مشورت کنید.
علائم دنگی ممکن است در عرض چند ساعت شدید شود. پس اگر شما یا فرزندتان دچار نشانه های دنگی شدید شدید، بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنید.
از کجا بدانم که کودک من به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارد؟
در برخی موارد، تب دنگی در کودکان می تواند شدید و خطرناک شود. کودکان خردسال، زنان باردار و افراد سالمند یا کسانی که بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا ناراحتی کلیه دارند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
وقتی دنگی به نوع شدید تبدیل می شود، می تواند خیلی سریع پیشرفت کند و منجر به عوارض خطرناک شود. به همین دلیل مهم است که علائم کودک را دقیق زیر نظر بگیرید و در صورت مشاهده هر علامت نگران کننده، فورا اقدام کنید.
نشانه های شدید تب دنگی در کودکان که معمولا پس از قطع تب ظاهر می شوند:
- درد شدید شکمی
- استفراغ مکرر
- تنفس سریع و پی در پی
- خونریزی از لثه یا بینی
- خستگی مفرط و بی حالی
- بی قراری شدید یا خواب آلودگی غیرمعمول
- وجود خون در استفراغ یا مدفوع
- احساس تشنگی مفرط
- پوست سرد و رنگ پریده
- کاهش سطح انرژی یا تحریک پذیری غیرعادی
در صورت مشاهده هر یک از این نشانه ها در فرزندتان یا هر فرد مشکوک به دنگی، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
افرادی که به دنگی شدید مبتلا می شوند معمولا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
چطور بفهمم فرزندم دچار کم آبی شده است؟
در موارد دنگی، تب، استفراغ، اسهال یا کم آبی بدن می تواند به سرعت باعث دهیدراته شدن (کم آبی شدید بدن) شود.
نشانه های کم آبی در کودکان:
- خواب آلودگی یا بی حالی غیرمعمول، زودرنجی شدید
- دهان، لب ها و زبان خشک
- تنفس سریع
- فرورفتگی چشم ها
- بدون اشک هنگام گریه کردن
- سردی و تغییر رنگ در دست و پا
- کاهش تعداد دفعات ادرار
- رنگ تیره و بوی شدید ادرار
در صورت مشاهده ی این نشانه ها در کودک، فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید.
احتمال اینکه دنگی به بیماری شدید تبدیل شود چقدر است؟
حدود 5 درصد از مبتلایان به دنگی ممکن است دچار نوع شدید و تهدیدکننده آن شوند.
شدت بیماری دنگی معمولا بعد از چند بار نیش خوردن توسط پشه های ناقل ویروس ایجاد می شود. یعنی با یک بار ابتلا معمولا نوع شدید آن رخ نمی دهد، اما افرادی که قبلا دنگی گرفته اند یا مرتب در معرض نیش پشه هستند، بیشتر در معرض خطر هستند.
در این شرایط خطر بروز تب دنگی شدید در کودکان بیشتر می شود:
- اگر قبلا به دنگی مبتلا شده اید
- اگر در محیطی زندگی می کنید که دائما پشه وجود دارد
به دلیل اینکه ممکن است قبلا دچار دنگی شده باشید و علائمی نداشته اید، همیشه باید نسبت به جلوگیری از نیش پشه ها حساس باشید.
تب دنگی در کودکان چقدر جدی است؟
کودکان خردسال، به ویژه نوزادان، بیش از بزرگ سالان در معرض خطر دنگی شدید و عوارض آن هستند. سیستم ایمنی ضعیف تر آن ها دلیل این موضوع است. پس محافظت از کودکان در برابر نیش پشه اهمیت زیادی دارد.
با دریافت مراقبت پزشکی به موقع می توان از بدترین عوارض تب دنگی شدید در کودکان جلوگیری کرد.
زنان باردار نیز در معرض خطر بیشتری برای دنگی شدید قرار دارند و ممکن است، به تب دنگی در بارداری دچار شوند و ویروس را در دوران بارداری یا هنگام زایمان به نوزاد منتقل کنند.
در صورت ابتلای مادر باردار به دنگی، ممکن است نوزاد دچار عوارضی مانند:
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- دچار شدن به مشکلات جنینی (فشار و استرس جنینی) شود.
بهترین راه های محافظت از تب دنگی در کودکان و خانواده
بهترین روش برای پیشگیری از تب دنگی در کودکان و خانواده، جلوگیری از نیش پشه است. پشه ناقل ویروس دنگی (پشه آئدس) عمدتا در روز، به ویژه هنگام طلوع و غروب آفتاب فعال است. با رعایت چند نکته ساده اما مؤثر، می توانید خانواده تان را از خطر این بیماری در امان نگه دارید.
برای محافظت از خود و خانواده:
- از نیش پشه جلوگیری کنید؛ مخصوصا در ساعات اوج فعالیت آن ها (2 ساعت پس از طلوع و نزدیک غروب آفتاب).
- محل زندگی، کار و تحصیل خود را از محل های تخم گذاری پشه پاکسازی کنید.
- از وضعیت دنگی در منطقه خود آگاه باشید و دستورالعمل های مراکز بهداشت محلی را دنبال کنید.
پیشگیری از نیش پشه
- در ساعات اوج نیش پشه (صبح زود و عصر) تا حد امکان در خانه بمانید.
- لباس های آستین بلند، شلوار بلند و گشاد بپوشید.
- از کفش های بسته و جوراب استفاده کنید تا پوست کمتری در معرض نیش قرار گیرد.
- از دافع های پشه حاوی DEET برای پوست های در معرض استفاده کنید. برچسب محصول را با دقت بخوانید.
- اسپری ضد پشه را در اطراف ساختمان (مثل دیوارهای خارجی، حاشیه پنجره ها و درها) استفاده کنید.
- از قرص یا بخورهای ضد پشه (مانند کویل) بهره ببرید.
- هنگام خواب، به ویژه در طول روز، از پشه بند استفاده کنید.
- اگر کولر گازی دارید، از آن استفاده کنید. در صورت نبود، پنجره ها و درها را ببندید یا توری نصب کنید.
- توری پنجره و در نصب کرده و سوراخ های آن را ترمیم کنید.
- اگر یکی از اعضای خانواده دچار تب دنگی شده، این نکات را هم در خانه و هم در فضای باز رعایت کنید تا پشه ای فرد بیمار را نیش نزند و به دیگران انتقال ندهد.
محافظت از نوزادان و کودکان در برابر نیش پشه
- روی تخت، کالسکه یا فضای بازی کودک یک پشه بند مناسب نصب کنید.
- لباس های آستین بلند، شلوار بلند و جوراب دار به کودک بپوشانید.
- از دافع های پشه مناسب سن کودک که پزشک توصیه کرده استفاده کنید.
توجه: محصولات حاوی روغن اکالیپتوس لیمویی (OLE) یا پارامنتان دی ال (PMD) برای کودکان زیر 3 سال ممنوع است.
- در صبح زود و عصر که پشه ها فعال ترند، کودک را بیرون نبرید.
روش های جلوگیری از تخم گذاری پشه آئدس در اطراف شما
- خانه تان را مرتب و تمیز نگه دارید.
- هرگونه ظرف یا زباله ای که ممکن است آب جمع کند را از خانه، محل کار یا مدرسه کودک حذف یا برگردانید:
- بطری، جعبه، تایر فرسوده، پوست نارگیل، اسباب بازی های بیرونی و …
- ناودان ها و جوی ها را تمیز کنید تا آب راکد جمع نشود.
- گلدان ها، سطل ها و ظروف آب را مرتب خالی یا تمیز کنید.
- ظروف نگهداری آب (مثل بشکه یا تانکر) را با درپوش محکم یا توری ریز بپوشانید.
- تخم های پشه به دیواره ظروف می چسبند، پس ظروف آب را به طور منظم خالی و برس کشی کنید.
- از همسایه ها بخواهید آن ها هم اقدامات مشابه را در محیط اطراف خود انجام دهند.
آموزش به کودکان برای محافظت از خودشان در برابر تب دنگی
- به زبان ساده به کودک توضیح دهید که نیش پشه می تواند آن ها را بیمار کند و چه کارهایی برای محافظت لازم است.
- رفتارهای ایمن مثل پوشیدن لباس مناسب و استفاده از دافع پشه را به کودک یاد بدهید.
- خودتان نیز با رعایت این نکات، الگوی خوبی برای کودک تان باشید.
چرا تب دنگی رو به افزایش است؟
افزایش چشم گیر موارد ابتلا به دنگی در سال های اخیر، نگرانی زیادی ایجاد کرده است. کارشناسان می گویند گرم تر شدن زمین و تغییرات آب و هوایی تأثیر زیادی در شیوع این بیماری داشته است.
- تب دنگی معمولا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رایج است.
- افزایش دمای زمین باعث می شود پشه ها و ویروس دنگی سریع تر رشد کنند.
- طولانی تر شدن فصل بارندگی باعث ایجاد مکان های بیشتر برای تخم گذاری پشه ها می شود.
- طبق گزارش هیئت بین دولتی تغییر اقلیم (IPCC)، به دلیل تغییرات اقلیمی، دنگی حتی در مناطق مرتفع تر نیز دیده می شود.
- شهرنشینی بی رویه، مشکلات بهداشتی شهری، و افزایش سفرها و تبادل کالا نیز در افزایش شیوع این بیماری نقش دارند.
سخنی از نی نی تینی
محافظت از خانواده و کودکان در برابر تب دنگی نیاز به آگاهی، پیشگیری و همکاری دارد. با رعایت نکات ساده ای مثل جلوگیری از نیش پشه، پاک سازی آب های راکد و آموزش به کودکان، می توانیم از شیوع بیماری تب دنگی در کودکان جلوگیری کنیم.
برای حفاظت بهتر از کودکان در برابر تب دنگی، تجربیات و نظرات شما بسیار ارزشمند است. شما چه راهکار هایی برای پیشگیری از تب دنگی در خانواده تان به کار می برید؟ آیا نکات یا توصیه ای دارید که به دیگر والدین کمک کند؟ لطفا تجربیات خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید تا همه بتوانیم با هم از این بیماری جلوگیری کنیم. مشارکت شما می تواند جان کودکان بسیاری را نجات دهد!
